ΤΟΥ ΔΡΟΣ ΓΙΩΡΓΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ*
Παρά το γεγονός ότι έχουν διεξαχθεί αρκετές μελέτες σχετικά με την αντίληψη της ομιλίας μιας μητρικής γλώσσας, είναι σημαντικό η διεθνής βιβλιογραφία να εμπλουτιστεί με ευρήματα διαγλωσσικών μελετών που εστιάζουν σε υποερευνημένα ζεύγη γλωσσών για να γίνουν πιο κατανοητοί οι μηχανισμοί κατάκτησης ομιλίας. Επίσης, πολλές μελέτες δεν εξετάζουν τη μητρική διάλεκτο των ομιλητών λαμβάνοντας υπόψη ότι αυτή μπορεί να επηρεάσει την αντίληψη των ήχων μιας δεύτερης ή μη μητρικής γλώσσας.
Η μελέτη που δημοσιεύτηκε από τον γραφόντα σε ένα από τα πιο έγκριτα διεπιστημονικά περιοδικά, το Speech Communication (Elsevier), στοχεύει στο (α) να εξετάσει τη διάκριση ολλανδικών φωνηεντικών αντιθέσεων από ελληνόφωνους ακροατές και (β) να προσδιορίσει εάν το ελληνικό διαλεκτικό υπόβαθρο των ακροατών, συγκεκριμένα, αυτό της κοινής νέας ελληνικής (ΚΝΕ) και κυπριακής ελληνικής (ΚΕ), επηρεάζει τη διάκριση των αντιθέσεων της μη μητρικής γλώσσας.
Οι προβλέψεις για τη διάκριση των φωνηεντικών αντιθέσεων έγιναν με την εκπαίδευση ενός αλγόριθμου μηχανικής μάθησης που στηρίζεται στη διαγλωσσική ακουστική ομοιότητα των φωνηέντων των ΚΝΕ/ΚΕ και της ολλανδικής. Τα ακουστικά εισαγόμενα περιλάμβαναν τον πρώτο και δεύτερο διαμορφωτή και τη διάρκεια των φωνηέντων της ΚΝΕ και ΚΕ για το υποσύνολο της εκπαίδευσης και τις ίδιες μετρήσεις για τα φωνήεντα της ολλανδικής για το υποσύνολο δοκιμής. Ο αλγόριθμος ταξινόμησε τα ολλανδικά φωνήεντα σε κατηγορίες των δύο διαλέκτων καθώς και χρησιμοποίησε τις προβλέψεις του μοντέλου Universal Perceptual Model (Georgiou, 2021) για να υπολογίσει το πόσο καλά θα γίνει διάκριση των αντιθετικών φωνηέντων. Οι συμμετέχοντες ήταν ενήλικες φυσικοί ομιλητές της ΚΝΕ και ΚΕ, που γεννήθηκαν, μεγάλωσαν και διέμεναν στην Ελλάδα και την Κύπρο αντίστοιχα και οι οποίοι δεν είχαν καμία γνώση της ολλανδικής γλώσσας. Συμπλήρωσαν ένα τεστ διάκρισης φωνηεντικών αντιθέσεων (ΑΧΒ) στον Η/Υ. Η στατιστική ανάλυση έγινε με τη χρήση ενός διωνυμικού μοντέλου μικτών επιδράσεων στη γλώσσα προγραμματισμού R.
Τα αποτελέσματα κατέδειξαν ότι οι ακροατές διέκριναν σχετικά καλά τρεις και λιγότερο καλά μία από τις αντιθέσεις. Αν και η διαγλωσσική ακουστική ομοιότητα ήταν ένας σχετικά καλός προγνωστικός δείκτης των προτύπων διάκρισης της μη μητρικής γλώσσας των ακροατών, απέτυχε να παρέχει ακριβείς προβλέψεις για ορισμένες αντιθέσεις. Αυτό ενδεχομένως να οφείλεται στην απουσία κάποιων ακουστικών εισαγομένων στον εκπαιδευμένο αλγόριθμο, όπως η θεμελιώδης συχνότητα και ο τρίτος διαμορφωτής. Ένα άλλο σημαντικό εύρημα ήταν ότι οι ακροατές της ΚΝΕ δεν διέφεραν από τους ακροατές της ΚΕ στη διάκριση των ολλανδικών φωνηεντικών αντιθέσεων. Πιθανώς, η υψηλή ακουστική εγγύτητα μεταξύ των φωνηεντικών συστημάτων των δύο ποικιλιών οδήγησε τους ακροατές να χρησιμοποιήσουν παρόμοιες ακουστικές ιδιότητες για να διακρίνουν τα φωνήεντα της μη μητρικής γλώσσας.
Η μελέτη παρέχει σημαντικά ευρήματα για τον ρόλο των ακουστικών σημάτων για την πρόβλεψη της διάκρισης αντιθέσεων ήχων μιας μη μητρικής γλώσσας, και συγκεκριμένα της ολλανδικής από φυσικούς ομιλητές της ελληνικής. Ακόμη, υπέδειξε ότι δύο ομάδες διαλεκτόφωνων ομιλητών της ελληνικής δεν θα αντιμετωπίσουν διαφορετικές δυσκολίες στη διάκριση ολλανδικών φωνηεντικών αντιθέσεων. Πέρα από αυτό, η έρευνα κατέδειξε ποιες αντιθέσεις είναι πιο δύσκολες για αυτούς τους ομιλητές, προσφέροντας παιδαγωγικές προεκτάσεις για τη διδασκαλία της ολλανδικής σε ελληνόφωνους ομιλητές.
Η δημοσίευση:
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0167639323000651?via%3Dihub
*Επίκουρος Καθηγητής Γλωσσολογίας
Τμήμα Γλωσσών και Λογοτεχνίας
Πανεπιστήμιο Λευκωσίας
Συντονιστής του The Cyprus Linguistics and Humanities Research Group
georgiou.georg@unic.ac.cy
