ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ Π. ΓΕΩΡΓΙΟΥ*
Τα Μεγάλα Γλωσσικά Μοντέλα (ΜΓΜ) έχουν μετασχηματίσει το τοπίο της Επεξεργασίας Φυσικής Γλώσσας. Η ικανότητα των ΜΓΜ, όπως το ChatGPT, να παράγουν κείμενα υψηλής ποιότητας, που μιμούνται στενά την ανθρώπινη γλώσσα, είναι καλά τεκμηριωμένη. Ωστόσο, τα ΜΓΜ αντικατοπτρίζουν και αναπαράγουν ακούσια προκαταλήψεις που υπάρχουν στα δεδομένα εκπαίδευσής τους. Παρά το γεγονός ότι έχουν αναπτυχθεί τεχνικές φιλτραρίσματος περιεχομένου για τον περιορισμό του αρνητικού αντικτύπου, οι προκαταλήψεις μπορεί να παραμένουν εντός των μοντέλων. Η χρήση προκατειλημμένων μοντέλων σε εφαρμογές πραγματικού κόσμου μπορεί να έχει επιζήμιες συνέπειες, όπως αποδεικνύουν περιστατικά που σχετίζονται με προβλέψεις τεχνητής νοημοσύνης στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης. Τα ΜΓΜ παρουσιάζουν διάφορες προκαταλήψεις που σχετίζονται με το φύλο, τη γλώσσα, τη θρησκεία, την πολιτική, και την εθνικότητα, μεταξύ άλλων.
Η παρούσα μελέτη, που δημοσιεύτηκε από τον γράφοντα στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό Journal of Language and Social Psychology, αναλύει πώς το ChatGPT περιγράφει ανεπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες χρησιμοποιώντας ένα πλαίσιο ανάλυσης συναισθήματος της γλώσσας. Επιλέγηκαν 10 χώρες με τον υψηλότερο Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης (ΔΑΑ) και 10 χώρες με τον χαμηλότερο. Η ανάλυση συναισθήματος παρείχε βαθμολογίες που υποδήλωναν τον βαθμό θετικότητας στις περιγραφές αυτών των χωρών από το ChatGPT. Τα αποτελέσματα αποκάλυψαν ότι το ChatGPT γενικά εξέφρασε θετικά συναισθήματα για όλες τις χώρες. Ωστόσο, η χρήση Μπεϋζιανών μοντέλων στατιστικής ανάλυσης κατέδειξε ισχυρές ενδείξεις ότι οι χώρες με υψηλό ΔΑΑ, όπως Ελβετία, Νορβηγία, Ισλανδία, έλαβαν πιο θετικά συναισθήματα σε σύγκριση με εκείνες με χαμηλό ΔΑΑ, όπως Σιέρα Λεόνε, Μπουρκίνα Φάσο και Υεμένη. Αυτά τα ευρήματα αναδεικνύουν την προκατάληψη του μοντέλου στις περιγραφές ανεπτυγμένων έναντι αναπτυσσόμενων χωρών.
Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης είναι σημαντικά καθώς δείχνουν πώς τα ΜΓΜ μπορούν να αντικατοπτρίζουν και πιθανώς να ενισχύουν προκαταλήψεις στον τρόπο που περιγράφονται οι χώρες με βάση την αναπτυξιακή τους κατάσταση. Από γλωσσολογική άποψη, η μελέτη φωτίζει τις γλωσσικές επιλογές και τα πρότυπα συναισθημάτων που ενσωματώνονται στις περιγραφές του μοντέλου, τα οποία μπορεί να ευθυγραμμίζονται με τις παγκόσμιες δυναμικές εξουσίας ή τα στερεότυπα για ανεπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες. Από ψυχολογική άποψη, τα ευρήματα αγγίζουν το πώς η έκθεση σε προκατειλημμένη γλώσσα μέσω τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να επηρεάσει τις στάσεις, πεποιθήσεις και αντιλήψεις των ανθρώπων για τις χώρες και τους πληθυσμούς τους.
Η παρούσα μελέτη αναδεικνύει την ανάγκη αντιμετώπισης των προκαταλήψεων όχι μόνο στην τεχνική ανάπτυξη των ΜΓΜ, όπως το ChatGPT, αλλά και στον τρόπο που επηρεάζουν ψυχολογικές δομές, όπως η αντίληψη, τα στερεότυπα και η κοινωνική κριτική.
Μπορείτε να διαβάσετε τη μελέτη εδώ:
https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0261927X241298337
*Επίκουρος Καθηγητής Γλωσσολογίας
Αντιπρόεδρος Τμήματος Γλωσσών και Λογοτεχνίας
Διευθυντής του Φωνητικού Εργαστηρίου
Πανεπιστήμιο Λευκωσίας
