Σταματήστε την εργαλειοποίηση των παιδιών. Ενδυναμώστε τη φωνή τους και διασφαλίστε τα δικαιώματα τους

ΤΩΝ ΝΑΣΙΑΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ* ΚΑΙ ΑΡΕΤΗΣ  ΜΙΧΑΗΛ**

Κατά τη διάρκεια του μηνός Δεκεμβρίου, με αφορμή τη γιορτή των Χριστουγέννων αλλά και της Πρωτοχρονιάς πραγματοποιούνται πολλές και διάφορες εκδηλώσεις/γιορτές από σχολεία, συνδέσμους, οργανισμούς, πολιτικά κόμματα και φορείς όπως για παράδειγμα: φεστιβάλ, παζαράκια, φιλανθρωπικά τσάι, γιορτές, παρελάσεις κτλ. Κατά τη διάρκεια αυτών των εκδηλώσεων παρατηρείται πολλές φορές εργαλειοποίση των παιδιών με σκοπό την συλλογή χρημάτων ή την προβολή του έργου σχολείων και οργανωμένων συνόλων.

Τα παιδιά χωρίς να ερωτηθούν αν επιθυμούν να συμμετέχουν ή όχι λαμβάνουν μέρος σε μια εκδήλωση μπροστά από εκατοντάδες ανθρώπους οι οποίοι είναι άγνωστοι για αυτούς, με σκοπό να τραγουδήσουν ή να χορέψουν. Αυτό δημιουργεί ένταση και άγχος σε πολλά παιδιά αλλά και στους γονείς τους, οι οποίοι πολλές φορές παρατηρούν τα παιδιά τους να κλαίνε, να νιώθουν δυσαρεστημένα αλλά και να μην ανταποκρίνονται επαρκώς στα δεδομένα μιας τέτοιας εκδήλωσης.

Παρακολουθώντας πολλές τέτοιες εκδηλώσεις τις πλείστες φορές δεν υπάρχει σχεδόν καμία δραστηριότητα/δράση παιδαγωγικά κατάλληλη για τα παιδιά, δεν υπάρχουν παιχνίδια και τα παιδιά δεν είναι οι ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΕΣ της εκδήλωσης.  Εν συντομία τα παιδιά μεταβαίνουν στο χώρο λένε κάποια τραγούδια και αποχωρούν. Επιπρόσθετα πολλές φορές ούτε η φωνή τους δεν ακούγεται μιας και το τραγούδι είτε είναι ηχογραφημένο είτε οι δάσκαλοι αναγκάζονται να τραγουδούν πιο δυνατά από τα παιδιά έτσι ώστε να ακουστούν οι μελωδίες του τραγουδιού.

Τι προσφέρουν τέτοιες εκδηλώσεις στα παιδιά; Έχει αναρωτηθεί ποτέ κανείς; Τι κερδίζουν τα παιδιά όταν ντύνονται χιονούλες και Άγιοι Βασίληδες και παρελαύνουν μπροστά από χιλιάδες αγνώστους σε χριστουγεννιάτικες παρελάσεις; Ποιο είναι το παιδαγωγικό όφελος που λαμβάνουν τα παιδιά τραγουδώντας σε μια φιλανθρωπική εκδήλωση στην οποία τα ίδια δεν είναι το ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ και κατά την οποία τραγουδάνε ή χορεύουν για 5 λεπτά και μετά αποχωρούν χωρίς πολλές φορές να γνωρίζουν τον σκοπό της δράσης ή τον χώρο που βρίσκονται;

Κάποιος θα μπορούσε να αναφέρει ότι πραγματοποιούνται τέτοιες δράσεις/εκδηλώσεις με σκοπό την διασκέδαση, την κοινωνικοποίηση, την εκπαίδευση αλλά και την προώθηση των παιδιών σε αξίες όπως: η φιλανθρωπία και η προσφορά στον συνάνθρωπο.  Σκεφτείτε όμως όλη αυτή έκθεση σε αγνώστους εκτός του ασφαλισμένου πλαισίου της κοινότητας του σχολείου τους πόσους κινδύνους συντρέχει.Πρωτίστως δεν μπορούμε να παραβλέψουμε όλα τα κινητά τηλέφωνα τα οποία βιντεοσκοπούν άγνωστοι τα παιδιά μας, με ευθύνη του κράτους και της έλλειψης παιδείας του λαού μας, σε ένα χώρο με τόσα παιδιά, η χρήση τηλεφώνου θα έπρεπε να απαγορεύεται γιατί δεν είναι πάντα όλοι με θετική προσέγγιση σε αυτά τα θέματα. 

Αναστοχαστικά ερωτήματα για προβληματισμό:

- Τι σημαίνει άραγε για ένα βρέφος ή νήπιο η αρνητική έκθεση μπροστά σε τόσο κόσμο που δεν γνωρίζει;

- Πως προστατεύουμε τα παιδιά από την επικίνδυνη έκθεση που ακολουθεί στο χάος του σκοτεινού διαδικτύου;

- Τι διασκέδαση θα είναι για ένα βρέφος ή ένα νήπιο να παρελάσει μπροστά σε αγνώστους χωρίς να παίξει κάποιο παιχνίδι ή να λάβει μέρος σε κάποια παιδαγωγική δραστηριότητα;

- Ότι ζητάνε οι γονείς από τα Σχολεία αυτά το εκτελούν χωρίς παιδαγωγικά και επιστημονικά κριτήρια επεξήγησης των αποφάσεων τους;

- Δεν υπάρχουν παιδαγωγικοί τρόποι ενδυνάμωσης της κοινότητας μάθησης του Σχολείου ή προβολής των παιδιών;

- Πώς αναδεικνύεται η ατομικότητα και η ταυτότητα του κάθε παιδιού μέσα από τέτοιες δράσεις;

- Ποιο είναι το παιδαγωγικό όφελος συμμετοχής των παιδιών σε δράσεις ως «γλαστράκια» και όχι ως πρωταγωνιστές;

- Γιατί μόνο κατά την περίοδο των Χριστουγέννων προωθούμε τα παιδιά σε τέτοιες δράσεις και δραστηριότητες; Ποιο είναι το μήνυμα που δίνουμε στα παιδιά; Βοηθάμε τους φτωχούς και τους άπορους μόνο τα Χριστούγεννα;

Η διοργάνωση μιας χριστουγεννιάτικης γιορτής ή εκδήλωσης εντός της σχολικής μονάδας όπου τα παιδιά θα έχουν την ευκαιρία να χορέψουν, να παίξουν με τους φίλους τους, να αλληλοεπιδράσουν με τους γονείς και τις δασκάλες τους, να λάβουν μέρος σε παιχνίδια και δραστηριότητες προσφέρει στα παιδιά πολύ περισσότερα σε όλους τους τομείς παρά η αρνητική τους έκθεση σε τέτοιου είδους δράσεις.  Η εμπλοκή τους σε εκδηλώσεις εντός του καθημερινού τους περιβάλλοντος θα τους ωθήσει να εκφραστούν αβίαστα και το αποτέλεσμα θα αποτυπώνεται στην όλη τους συμμετοχή. Επιπρόσθετα αν η κοινότητα του Σχολείου επιθυμεί να ενδυναμώσει τη συμμετοχή των παιδιών σε δράσεις οι οποίες θα βοηθήσουν τα παιδιά να αποκτήσουν ενσυναίσθηση, αγάπη για τον συνάνθρωπο καθώς και ενεργή συμμετοχή στα κοινά της χώρας μας, χρειάζεται να δομηθούν κατάλληλα εκπαιδευτικά προγράμματα και να οργανωθούν συγκεκριμένες δράσεις με ξεκάθαρους παιδοκεντρικούς στόχους.  Οι δράσεις αυτές δεν θα πρέπει να εμφανίζονται δύο φορές τον χρόνο αλλά να είναι ένα φυσικό επακόλουθο σε κάθε τους κορύφωση project από δική τους επιλογή. Για παράδειγμα αν στόχος της σχολικής μονάδας είναι η εκπαίδευση των παιδιών σε θέματα προσφοράς προς τον συνάνθρωπο, αλληλεγγύης και στήριξής όσων έχουν ανάγκη, καλό είναι να πραγματοποιηθεί αρχικά ένα Project για αυτό το θέμα, όπου τα παιδιά θα έχουν την ευκαιρία να ενημερωθούν για αυτά τα ζητήματα και να αποκτήσουν τις βάσεις έτσι ώστε στη συνέχεια οι δράσεις να έχουν νόημα και ουσία για αυτά.

Οι σχολικές γιορτές αλλά και οι εξωσχολικές δράσεις των σχολικών μονάδων  οφείλουν να ανταποκρίνονται στις ανάγκες και στα ενδιαφέροντα των παιδιών, στη διατήρηση του ενδιαφέροντος τους και τέλος στις ευκαιρίες για έκφραση και ενίσχυση της αυτοεικόνας τους. Αδιαμφισβήτητα δεν θα πρέπει να ξεχνάμε τις ηλικίες των παιδιών και να έχουμε προσδοκίες βάση των ικανοτήτων τους.  Δεν νοείται εκπαιδευτικός ο οποίος γνωρίζει τις βασικές αρχές της ανάπτυξης και της μάθησης των βρεφών να απαιτεί από παιδιά προσχολικής ηλικίας να αποστηθίζουν ολόκληρη την Άρτα και τα Γιάννενα για να μπορούμε στη συνέχεια να κοκορευόμαστε περί «ετοιμότητας» των παιδιών και να διαφημίζουμε εταιρείες με απώτερο σκοπό το οικονομικό κέρδος. Οι σχολικές δράσεις αποτελούν στη σύγχρονη παιδαγωγική αναπόσπαστο και σημαντικό μέρος του Αναλυτικού Προγράμματος σε κάθε βαθμίδα της εκπαίδευσης. Η διοργάνωση και συμμετοχή των παιδιών σε τέτοιες δραστηριότητες αποτελεί θεσμό με παιδαγωγική και πολιτιστική αξία, καθώς προσφέρει τη δυνατότητα σε όλη την κοινότητα μάθησης (παιδιά, γονείς, εκπαιδευτικούς και άλλους εμψυχωτές) να συμμετέχουν σε ένα γεγονός που απελευθερώνει τη δημιουργικότητα και τον ενθουσιασμό και συμβάλλει στην πνευματική καλλιέργεια και συγκρότηση των παιδιών. Τα σύγχρονα εκπαιδευτικά συστήματα οφείλουν να διασφαλίζουν τα δικαιώματα του κάθε παιδιού και να ικανοποιούν τις ανάγκες του μέσα σε ένα πλαίσιο ελευθερίας, δημιουργικότητας και ουσιαστικών παιδαγωγικών εμπειριών μάθησης.

Η προετοιμασία, οργάνωση και η  παρουσίαση ενός τραγουδιού, χορού αλλά και μιας γιορτής από τα παιδιά δεν πρέπει να είναι αποκομμένη από την «καθημερινή παιδαγωγική εργασία» αλλά αναπόσπαστο μέρος της. Το νέο Αναλυτικό Πρόγραμμα Προσχολικής Εκπαίδευσης εισηγείται τη μέθοδο Project ως το κύριο μέσο μάθησης και διδασκαλίας. Τα παιδιά μέσα από τη μέθοδο Project αποκτούν δεξιότητες έρευνας, αναζήτησης πηγών, και εις βάθος μελέτης θεμάτων τα οποία έχουν νόημα για τα ίδια και την εκπαίδευσή τους. Ένας από τους στόχους της μεθόδου αυτής αφορά την παρουσίαση των αποτελεσμάτων της έρευνας πεδίου των παιδιών με τρόπο που τα ίδια θα αποφασίσουν μέσω της διοργάνωσης γιορτής. Μιας γιορτής από τα παιδιά για τα ίδια τα παιδιά.

Ταυτόχρονα διαπιστώνεται η ύπαρξη μιας προβληματικής στο σύγχρονο σχολείο, όπου, ενώ η εκπαιδευτική κοινότητα ασπάζεται την αναγκαιότητα για σύγχρονες ανανεωμένες σχολικές γιορτές και δράσεις με παιδαγωγικούς στόχους, στην πράξη τέτοιες προσπάθειες συχνά αποτυγχάνουν, κάνοντας λόγο για ύπαρξη τετριμμένων μοτίβων αναντιστοιχιών με τις σύγχρονες απαιτήσεις της κοινωνίας. Με άλλα λόγια, υπάρχει μεγάλη απόκλιση ανάμεσα στη θεωρία της σύγχρονης εκπαίδευσης και στις πρακτικές που ακολουθούνται στα κυπριακά σχολεία, όπου τελικά κυριαρχούν η επανάληψη και η συνήθεια αντί της επινόησης ιδεών και της καλλιέργειας της δημιουργικότητας.

Τα παιδιά χρειάζεται να πρωταγωνιστούν σε κάθε δράση, εκδήλωση αλλά και γιορτή της σχολικής μονάδας είτε εντός αλλά είτε και εκτός του σχολικού χώρου. Η εργαλειοποίηση των παιδιών με σκοπό τη διαφήμιση του έργου του Σχολείου ή για σκοπούς συλλογής χρημάτων αποτελεί καταπάτηση των δικαιωμάτων τους. Η φωνή των παιδιών χρειάζεται να ακούγεται δυνατά, ελεύθερα και χαρούμενα σε κάθε εκδήλωση.

Καλά Χριστούγεννα με υγεία σε όλους!

*Εκπαιδευτικού, Εκπαιδεύτριας Εκπαιδευτικών και Λειτουργού Πανεπιστημίου Κύπρου
**Νηπιαγωγού Προδημοτικής Τάξης Ιδιωτικού Νηπιαγωγείου και Νηπιαγωγός Ολοήμερου Σχολείου