Γιατί η σύνδεση προηγείται της μάθησης – σε κάθε ηλικία
ΤΗΣ ΔΡΟΣ ΣΤΥΛΙΑΝΑΣ ΠΗΛΕΙΔΗ ΚΟΝΙΖΟΥ*
Έχετε παρατηρήσει πώς, σε κάποιες αίθουσες, η μάθηση κυλά αβίαστα; Δεν είναι πάντα θέμα περιεχομένου ή τεχνολογίας. Υπάρχει κάτι άυλο, ένα κλίμα, μια ενέργεια, που δεν περιγράφονται εύκολα, αλλά γίνονται άμεσα αισθητά. Συνήθως, αυτό το μαγικό «κάτι» είναι αποτέλεσμα της προσωπικότητας του/της εκπαιδευτή/τριας. Ούσα εκπαιδευτική λειτουργός, έχω παρακολουθήσει αρκετές διαλέξεις τριτοβάθμιας εκπαίδευσης για σκοπούς αξιολόγησης. Σε κάποιες αίθουσες, η ενέργεια του διδάσκοντα ήταν σχεδόν απτή, πριν καν μιλήσει. Ήταν αυτή η ιδιαίτερη παρουσία που έκανε τον χώρο να ζωντανεύει, πριν την έναρξη του μαθήματος.
Η νευροεπιστήμη δείχνει πως η συναισθηματική σύνδεση με τον δάσκαλο ή το περιβάλλον προηγείται από τη γνωστική εμπλοκή. Όταν οι μαθητές αισθάνονται συναισθηματικά ασφαλείς, το εγκεφαλικό τους σύστημα ενεργοποιεί περιοχές που βοηθούν στην επεξεργασία σκέψεων και στην κριτική σκέψη. Συγκεκριμένα, ενεργοποιείται το limbic system (το συναισθηματικό κομμάτι του εγκεφάλου), το οποίο με τη σειρά του ανοίγει τις «πύλες» του prefrontal cortex (το μέρος του εγκεφάλου που εμπλέκεται στη σκέψη και την ανάλυση). Αυτό σημαίνει ότι το πώς αισθάνεται ο μαθητής είναι πολύ πιο σημαντικό από όσο φαντάζεσαι για τη διαδικασία της μάθησης. Χωρίς τη συναισθηματική σύνδεση, η γνωστική επεξεργασία δεν είναι τόσο αποδοτική.
Η προσωπικότητα, λοιπόν, δεν είναι διακοσμητικό στοιχείο. Είναι εργαλείο. Όπως υποστηρίζουν οι Rose & Adams (2014), οι διαπροσωπικές δεξιότητες του εκπαιδευτή, όπως η αυθεντικότητα, η ενσυναίσθηση και το χιούμορ, επηρεάζουν άμεσα την ποιότητα της μαθησιακής εμπειρίας και την αίσθηση ασφάλειας μέσα στην τάξη. Αυτές οι ποιότητες ενισχύουν την ενεργό συμμετοχή και την εσωτερίκευση της γνώσης. Η θέση αυτή έχει τις ρίζες της ήδη από τον Carl Rogers, ο οποίος υποστήριζε ότι η μάθηση που έχει σημασία προέρχεται από την εμπειρία, όταν ο εκπαιδευόμενος αισθάνεται αποδοχή και ελευθερία να εξερευνήσει (Rogers, 1969). Κι αυτό είναι κάτι που δεν επιβάλλεται – χτίζεται μέσα από τη σχέση. Η προσωπικότητα λειτουργεί ως καταλύτης μάθησης σε κάθε πλαίσιο, από το σχολείο ως την επαγγελματική κατάρτιση και την ανώτατη εκπαίδευση. Οι μαθητές, οι φοιτητές, οι ενήλικοι εκπαιδευόμενοι αναζητούν αυθεντικότητα. Δεν περιμένουν τον "τέλειο" δάσκαλο. Περιμένουν κάποιον με αληθινή παρουσία, που να ενδιαφέρεται, να δημιουργεί σύνδεση, να εμπνέει.
Ίσως λοιπόν, ήρθε η ώρα να αναγνωρίσουμε επίσημα αυτό που όλοι, λίγο πολύ, ξέρουμε εμπειρικά: ότι η προσωπικότητα δεν είναι αντίθετη της παιδαγωγικής αλλά επέκτασή της. Αναρωτηθείτε, θυμάστε τον/την αγαπημένο/η σας δάσκαλο/α για το ΤΙ σας δίδαξε, ή για το ΠΩΣ σας έκανε να αισθανθείτε;
Βιβλιογραφία
