TΟΥ ΔΡΟΣ ΑΝΔΡΕΑ ΧΑΤΖΗ*
Τελευταία, περιήλθε στην αντίληψή μου η διαφήμιση ενός νέου Βρετανικού πανεπιστημίου. Στην εν λόγω διαφήμιση, που απευθυνόταν σε μελλοντικούς φοιτητές, επισημαίνονταν μεταξύ άλλων τα ακόλουθα: «παλλόμενη, ζωντανή και έντονα ενδιαφέρουσα- αυτή είναι η ζωή στο νεότερο πανεπιστήμιο του Ηνωμένου Βασιλείου τα τελευταία 25 χρόνια. Απολαύστε την καλύτερη φοιτητική ζωή, σε ένα μοναδικό παραλιακό σκηνικό, περιτριγυρισμένο από πολλά μπαράκια, νυκτερινά κέντρα, καφετερίες, σινεμά καθώς και από αθλητικές εγκαταστάσεις, μέσα στην καρδιά, της πιο γρήγορα αναπτυσσόμενης πόλης της Μεγάλης Βρετανίας. Σπούδασε, ζήσε, αγάπησε την εμπειρία του Πανεπιστήμιου».
Προφανώς στη συγκεκριμένη περίπτωση, τα θεμελιώδη στοιχεία της εκπαίδευσης όπως είναι η μάθηση και η διδασκαλία, παίρνουν δευτερεύουσα σημασία σε σύγκριση με τα καταναλωτικά στοιχεία της ευρύτερης φοιτητικής ζωής σε αντίθεση μάλιστα με την διαδικασία της Μπολόνια που ορίζει την ανώτατη εκπαίδευση σαν δημόσιο αγαθό.
Ήδη, από το 1996, ο Ritzer (Mac University in the Postmodern Consumer Society) διαβλέποντας αυτές τις τάσεις, παρατηρεί τα εξής: “Μετατρεπόμενα σε υπεραγορές, τα πανεπιστήμια κάνουν ένα θετικό βήμα. Αλλά, για να ελκύσουν και να ικανοποιήσουν φοιτητές-καταναλωτές, πρέπει τα πανεπιστήμια να περιορίσουν στο έπακρο οτιδήποτε αρνητικό. Αφού, ούτως η άλλως, οι υπεραγορές δεν προβάλλουν ποτέ οτιδήποτε αρνητικό. Η έμφαση είναι πάντα στα θετικά! Επομένως πρέπει να αναμένουμε τα πανεπιστήμια να δείχνουν μια τάση φουσκώματος της βαθμολογίας και παράλληλα να παίρνουν μέτρα μείωσης του αριθμού των μη ικανών φοιτητών για να αποφοιτήσουν, κάτι που πλήττει την αντικειμενικότητα και ακαδημαϊκή αξιοκρατία που πρέπει να επικρατεί.
Σαν συνέπεια, το πρόγραμμα σπουδών (curriculum) αναπροσαρμόζεται λαμβάνοντας υπόψη, αφενός την ικανότητα του αποφοίτου να εισέλθει επιτυχώς στη αγορά εργασίας,και αφετέρου τις καταναλωτικές επιλογές και τη γενικότερη ικανοποίηση του πελάτη- καταναλωτή. Μια διαδικασία στο τέλος της οποίας βρίσκεται η υποβάθμιση και κατ΄ επέκταση η απαξίωση της ανώτατης παιδείας». Είναι γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο που έγκυρα πανεπιστήμια διεθνώς διαφημίζουν πάνω από όλα τα προγράμματα και τους καθηγητές τους και μόνο σε δεύτερη μοίρα τις αθλητικές τους εγκαταστάσεις.
Φυσική συνέπεια αυτής της άποψης είναι να ακολουθούν έρευνες πελατών που απαιτούν την απόδειξη ικανοποίησης και ποιότητας των προσφερομένων υπηρεσιών! Αποτέλεσμα είναι να αυτό-προσδιορίζονται και να προβάλλονται τα πανεπιστήμια και κολέγια όχι ως χώροι δημιουργίας και διάχυσης γνώσεως, αλλά, ως καταναλωτικοί χώροι όπως οι υπεραγορές, όπου η γνώση αγοράζεται εύκολα και καταναλώνεται.
Σ’ αυτό το σκηνικό, η γνώση και η μάθηση μετατρέπονται είτε σε εμπορικά προϊόντα είτε σε πακεταρισμένες υπηρεσίες προς πώληση σε διάφορες αγορές η εταιρείες ή ακόμα και σε κυβερνητικά τμήματα ή υποστηριζόμενους από την κυβέρνηση φορείς. Γνώση, μάθηση και διδασκαλία, καταλήγουν αντικείμενο αγοραπωλησίας. Είναι πλέον καταναλωτικά αγαθά (και όχι δημόσια όπως τα θέλει η διαδικασία της Μπολόνιας), που μπορούν να πωληθούν με τις αρχές του Μάρκετινγκ και της Διαφήμισης.
Σε αντίθεση με τα πιο πάνω, πολλοίθεωρητικοί (Higher Education: Handbook of Theory and Research) της Ανώτατης Παιδείας, καθώς και καταξιωμένοι ακαδημαϊκοί, έχουν τελείως διαφορετική άποψη: Η γνώση δομείται και αναδομείται πολύ πιο πλατιά, μέσα σε ένα περίπλοκο σύστημα πρακτικών μελέτης και εκπόνησης γραπτών εργασιών, μέσα από δυναμικές σχέσεις καθηγητή- φοιτητή, ερευνητή- πρακτικού. Εάν είναι η μάθηση ο ηλεκτρισμός που κινεί την νέα διεθνή οικονομία της Γνώσης, τότε τα ανώτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα μιας χώρας πρέπει να είναι οι ηλεκτροπαραγωγικοί σταθμοί, πάνω στους οποίους να στηριχθεί η νέα διαδικασία ανάπτυξης. Επομένως, ο ρόλος της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης δεν είναι μόνο να είναι πηγή εκμεταλλεύσιμης γνώσης, αλλά αποτελεί και ένα θεσμοθετημένο χώρο όπου οι συμμετέχοντες εγγράφονται ως σπουδαστές, με καθαρή δια βίου προτίμηση /συνήθεια για αγαθά της γνώσης. Αυτό σημαίνει ότι τα πανεπιστήμια και κολέγια πρέπει να παραμείνουν παραγωγοί γνωστικών αγαθών. Αυτό θεωρούμε ως το υπέρτατο καθήκον μας στο Πανεπιστήμιο Philips.
Πως στέκουμε στην Κύπρο απέναντι στις δυο απόψεις Είναι ξεκάθαρο, στο νου όλων των συμμετεχόντων, ποιο όραμα πρέπει να υπηρετήσουμε; Εάν όχι τότε πρέπει να ξεκινήσουμε τον διάλογο πάνω στις δυο απόψεις, οι οποίες κατά την γνώμη μου δεν είναι αντικρουόμενες αλλά περιέχουν απλώς πολλά στοιχεία σύγχυσης, που επηρεάζουν βαθιά τις ζωές όλων των εμπλεκομένων, φοιτητών, καθηγητών και ιδιοκτητών.
*Κοσμήτορας Σχολής Οικονομικών και Διοίκησης
Philips University
Email: a.hadjis@philips.ac.cy
