ΤΟΥ ΑΝΔΡΕΑ ΠΑΥΛΑΚΗ*
«Προσφέρω φροντίδα για να βοηθήσω τους ασθενείς κατά τη δύναμη και την κρίση μου, αλλά ποτέ για να βλάψω ή να αδικήσω»
Το πιο πάνω απόσπασμα από τον όρκο του Ιπποκράτη το οποίο, εν πολλοίς, αποτελεί, μέχρι και σήμερα την υπέρτατη επιδίωξη του κάθε επαγγελματία υγείας φανερώνει, μεταξύ άλλων, ότι από αρχαιότατων χρόνων γίνονταν λάθη και παραλείψεις και άλλα συναφή στα πλαίσια παροχής φροντίδα υγείας.
Είναι δε αναντίλεκτο το γεγονός ότι εξακολουθούν να αποτελούν ένα από τα κρίσιμης σημασίας ζητήματα τα οποία οι επαγγελματίες υγείας καλούνται να αντιμετωπίσουν προλαμβάνοντας χειροτέρευση της κατάστασης υγείας των ασθενών. Εξάλλου είναι παγκοίνως γνωστό ότι η βελτίωση της ασφάλειας και η ποιοτική φροντίδα των ασθενών αποτελεί τον πυρήνα της αποστολής κάθε επαγγελματία υγείας και κάθε οργανισμού παροχής φροντίδας υγείας.
Τα λάθη καταλαμβάνουν τη ζωή μας, την καθημερινότητά μας και το εργασιακό μας περιβάλλον και καθημερινά σε κάθε στιγμή ασθενείς και επαγγελματίες υγείας επηρεάζονται από λάθη και επιπτώσεις από ανεπιθύμητες καταστάσεις.
Οι επιδράσεις από τα κλινικά λάθη και τη συνακόλουθη απουσία ποιοτικής φροντίδας επηρεάζει τη ζωή – έμμεσα ή άμεσα - όλων των εμπλεκομένων: ασθενών, οικογενειών και επαγγελματιών υγείας, οι οποίοι, αναπόδραστα, αποτελούν και το δεύτερο θύμα των εν λόγω λαθών.
Στοιχεία και παραδοχές, δυστυχώς, αποδεικνύουν του λόγου το αληθές. Ήδη από δεκαετίες του Ινστιτούτο Ιατρικής των ΗΠΑ παραδέχθηκε ότι δεκάδες χιλιάδες θάνατοι παρατηρούνται κάθε χρόνο λόγω κλινικών λαθών, το ίδιο παρατηρείται και στη Αγγλία όπου περίπου παρατηρήθηκε αύξηση 7% των κλινικών λαθών όπως και οι ανάλογες οικονομικές αποζημιώσεις[i].
Πρόσφατη μελέτη[1] βρήκε ότι στις ΗΠΑ τα κλινικά λάθη αποτελούν :
Στην Κύπρο, με βάση το σχετικό τελευταίο ευρωπαϊκό βαρόμετρο[2] εννέα στους δέκα έχουν διαβάσει για τα κλινικά λάθη και παράλληλα θεωρούν ότι τα λάθη αυτά είναι πολύ σημαντικό πρόβλημα για την Κύπρο. Επιπρόσθετα, περισσότεροι από το ένα πέμπτο δηλώνουν ότι είχαν σοβαρό κλινικό πρόβλημα στην οικογένεια, ενώ ένας στους δέκα Κύπριους δηλώνει ότι είχαν σοβαρό πρόβλημα λόγω συνταγογραφούμενων φαρμάκων.
Σε αδρές γραμμές, τα κλινικά λάθη οφείλονται / σχετίζονται με τα χορηγούμενα φάρμακα, με προβλήματα επικοινωνίας μεταξύ των επαγγελματιών υγείας, και κατ΄ επέκταση με ανεπαρκή ροή πληροφοριών, με τη διάχυση των γνώσεων[3] εντός του οργανισμού, με τη στελέχωση και την εκτέλεση της εργασίας και με ανεπαρκή οργανωτική πολιτική.
Εξάλλου δεν είναι τυχαίο που η ασφάλεια των ασθενών, σε παγκόσμιο επίπεδο, είναι βασικός δείκτης για την αξιολόγηση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών φροντίδας υγείας.
Σύμφωνα με τις πρόσφατες εκθέσεις του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, πάνω από το 15% των συνολικών δαπανών για τη νοσοκομειακή περίθαλψη σε χώρες του εν λόγω Οργανισμού, διατίθενται για τη θεραπεία αστοχιών στην ασφάλεια των ασθενών καθώς και για την αντιμετώπιση χειρουργικών επιπλοκών.
Συνακόλουθα, στις ΗΠΑ από το 2010, προχώρησαν σε συστηματική βάση αποσκοπώντας στη βελτίωση της ασφάλειας των ασθενών, επιτυγχάνοντας να μειώσουν περίπου κατά 28 δισεκατομμύρια δολάρια τη συνολική δαπάνη για την υγειονομική περίθαλψη. μέσα από προηγμένα συστήματα παρακολούθησης της ασφάλειας των ασθενών καθώς και από την εφαρμογή πολιτικών αλλαγής κουλτούρας, κυρίως στο ενδονοσοκομειακό περιβάλλον, προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης της ασφάλειας των ασθενών.
Τα κλινικά λάθη, είναι γεγονός, έστω και αν «ανθρώπινον το λανθάνειν» και η ασφάλεια των ασθενών αποτελεί αδήριτη ανάγκη, η οποία οδήγησε στη θεσμοθέτηση της 17ης Σεπτεμβρίου (από το 2019) ως η Παγκόσμια Ημέρα Ασφάλειας Ασθενών από την Παγκόσμια Συνέλευση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.
Η Παγκόσμια Ημέρα Ασφάλειας Ασθενών αποσκοπεί, μεταξύ άλλων:
Η ποιότητα και η ασφάλεια των ασθενών επηρεάζεται κατά πολύ από την πολυπλοκότητα της φροντίδας υγείας καθώς και από άλλους παρόντες τους οποίους οι επαγγελματίες υγείας καλούνται, μεταξύ πολλών άλλων -
*Κοσμήτορας, Σχολής Επιστημών Υγείας
Πανεπιστημίου Philips
Σημ.: Ασήμαντη προσφορά στην Ημέρα Ασφάλειας Ασθενών
[1] https://www.hopkinsmedicine.org/news/media/releases/study_suggests_medical_errors_now_third_leading_cause_of_death_in_the_us?preview=true
[2] EU 2005 http://www.eu2005.lu/en/actualites/documents_travail/2005/04/06Patientsafety/index.html.
[3] Η γνώση είναι δύναμη όταν διαχέεται και όχι όταν κατακρατείται
[i] Παρενθετικά αναφέρεται ότι κάθε μέρα, οι άνθρωποι πεθαίνουν ως αποτέλεσμα επαγγελματικών ατυχημάτων ή επαγγελματικών ασθενειών, συνολικά περισσότεροι από 2,78 εκατομμύρια θάνατοι ετησίως. Επιπλέον, υπάρχουν περίπου 374 εκατομμύρια μη θανατηφόροι τραυματισμοί που σχετίζονται με την εργασία κάθε χρόνο, με αποτέλεσμα περισσότερες από 4 ημέρες απουσίας από την εργασία. Το ανθρώπινο κόστος αυτής της καθημερινής δυσκολίας είναι τεράστιο και η οικονομική επιβάρυνση των κακών επαγγελματικών πρακτικών ασφάλειας και υγείας εκτιμάται στο 3,94% του παγκόσμιου Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος κάθε χρόνο. Σε συνδυασμό με τα κλινικά λάθη τα δυο αυτά φαινόμενα, αποτελούν, τρόπον τινά, επίθεση κατά της ανθρωπότητας.
