Τι τέλος πάντων θέλουν να κατανοήσουμε;

ΤΗς ΕΛΕΝΑΣ ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ*

Ο Πύργος της Πίζας (Torre di Pisa), κεκλιμένος, και έτοιμος να πέσει να μας πλακώσει κατάντησε η  έρευνα PISA. Πάνω που πάμε να αναπνεύσουμε με την μικρή, ανεπαίσθητη σχεδόν άνοδό μας, όλο και κατρακυλούμε και απογοητευόμαστε. Και βγήκαν τα αποτελέσματα και πατώσαμε ξανά. Και ψάχνουμε απελπισμένα να βρούμε στους μέσους όρους και στις κατατάξεις και στις στατιστικά σημαντικές διαφορές τι επιτέλους δεν πάει καλά με το εκπαιδευτικό μας σύστημα. Τι κάνουμε τελικά λάθος; Τι δεν βοηθά; Τόσες μεταρρυθμίσεις κάνουμε. Τόσους Υπουργούς αλλάζουμε- σαν τα πουκάμισα!- Τόσες αναδιαρθρώσεις! Τους καλύτερους προάγουμε. Τους άριστους των αρίστων αποσπούμε. Σχεδιάζουμε. Ξανασχεδιάζουμε. Δουλεύουμε σκληρά. Δουλεύουμε σκληρότερα. Στέλνουμε τα παιδιά φροντιστήριο. Τα στέλνουμε και άλλο φροντιστήριο. Επιλέγουμε τους καλύτερους και τους ακριβοπληρώνουμε το απόγευμα. Βρίζουμε τους εκπαιδευτικούς του πρωινού και ακριβοπληρώνουμε -τους ίδιους- το απόγευμα για να μας εξυπηρετήσουν καλύτερα.

Μόνο που προφανώς για ένα πουκάμισο αδειανό γίνηκε και ο πόλεμος της μεταρρύθμισης. Όχι, αδίκως κατηγορήθηκε εκείνος της Τροίας πως δήθεν έγινε για αδειανά πουκάμισα. Γιατί μια Ελένη, ένα πάθος, ένα έρωτα μεγάλο, μια προδοσία, μια εγκατάλειψη εκεί τουλάχιστον υπήρξε. Στην περίπτωση μας μόνο ο Δούρειος Ίππος παίζει να υπάρχει μόνο που δεν τον εντοπίζουμε ως δούρειο εξού και τον καλοταΐζουμε, τον βάζουμε για τα καλά εντός των τειχών και αδίκως αναμένουμε μια άσπρη μέρα που εννοείται πως δεν έρχεται. Τρελή είναι; Να έρθει και να μαυρίσει η ψυχή της όπως η δική μας.

Και εξηγώ. Τι δεν καταλαβαίνουμε τελικά και εμείς και τα 15χρονα παιδιά μας; Εγώ, μέσα στον πεντακάθαρο- του δάσους του καμένου μου- αέρα, τα κατάλαβα όλα. Και θα σας τα πω. Και είναι όλα στατιστικά σημαντικά. Και εντοπίζονται πάνω από μέσους όρους, ηλεκτρονικά δοκίμια, πιλοτικές και τελικές φάσεις. Βρίσκονται  πέρα από στερεοτυπικές εξηγήσεις που σχετίζονται με το φύλο.

Δεν είναι το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο που ευθύνεται. Όχι!  Αυτό το έχουμε. Και τα μεγάλα τα σπίτια μας. Και τα ακριβά τα αυτοκίνητα μας. Και εννοείται τα τελευταίας τεχνολογίας κινητά μας. Στο σχολικό κλίμα είναι που μπορεί να μην τα πηγαίνουμε και πολύ καλά. 34% λένε πως εκφοβίζονται. Οι εκπαιδευτικοί ίσως να μην τους διδάσκουν λέει με ενθουσιασμό. Μπορεί να μην στηρίζουν τους μαθητές. Στις τάξεις πιθανόν να υπάρχουν μόνιμα προβλήματα πειθαρχίας. Και σε ένα τρίτο επίπεδο ίσως και να μην είναι ικανοποιημένοι οι μαθητές μας με την ποιότητα ζωής τους.

Θα αξιοποιηθούν λέει τα αποτελέσματα για να βελτιωθεί το εκπαιδευτικό σύστημα! Επιτέλους. Θα το πω καθαρά και ας προκαλέσουν τα λόγια μου ιθύνοντες, αρμόδιους και αναρμόδιους. Είναι που είναι κεκλιμένος ο Torre di Pisa, άστε τον να πέσει εντελώς να τον ξανακτίσουμε εκ  θεμελίων. Αρχίστε να πετάτε και να ξεφορτώνετε τα ανούσια και επικεντρωθείτε στην ουσία.

Τι σχέση έχει κλίση Α και η κλίση Β των αρχαίων, το απαρέμφατο, τα περισπώμενα, τα μακρά και τα βραχέα με την κριτική σκέψη και την κατανόηση; Πόσο σχετίζεται το άμεσο και έμμεσο υποκείμενο με γνώσεις και δεξιότητες, που μπορούν να εφαρμοστούν σε καταστάσεις της καθημερινής ζωής και όχι απαραίτητα στο πλαίσιο συγκεκριμένης διδακτέας ύλης; (στόχος της έρευνας, λέμε τώρα!). Δεν κατανοούμε αλλά ασκούμαστε στο σχολείο στις βουλητικές και ενδοιαστικές προτάσεις. Μπορεί να μην κατανοούμε αλλά σίγουρα μπορούμε να ξεχωρίσουμε παπαγαλιστά μια μέρα πριν το διαγώνισμα, την ετεροπροσωπία από την ταυτοπροσωπία. Στην λογοτεχνία έχουμε εξουθενωθεί στην μαθηματική ανάλυση των κειμένων (ίσως γι αυτό έχουμε μικρή βελτίωση στα μαθηματικά) με την τόση κατηγοριοποίηση. Παπαγαλίζουμε τα κειμενικά είδη των διδακτέων κειμένων. Ξεχωρίζουμε την πρωτοπρόσωπη αφήγηση από την τριτοπρόσωπη, τον ομοδιηγητικό από τον αυτοδιηγητικό και τον παντογνώστη αφηγητή…. Και ξεχνάμε τα νοήματα, τις αξίες, τις σκέψεις, τους προβληματισμούς που αναδύονται από τα κείμενα. 4 σαραντάλεπτα Χ 4 χρόνια ΑΡΧΑΙΑ και όχι κατανόηση κειμένων. Τετράδια γεμάτα κλίσεις ουσιαστικών, ρημάτων, επιθέτων… Αν είχαμε να κλίνουμε στα αρχαία στην Πίζα θα ήμασταν άριστοι των αρίστων. Τι δεν καταλαβαίνετε;    

Μπορείτε ξέρετε να γράψετε πολύ ικανοποιητικά σε ένα δομημένο διαγώνισμα Νέων Ελληνικών χωρίς να γνωρίζετε σε βάθος την γλώσσα και χωρίς να διαβάσετε καν το κείμενο που μπαίνει για κατανόηση –πόσο μάλλον να το κατανοήσετε. Είναι υπέραρκετο να μάθετε τις σωστές τεχνικές για να γράφετε περίληψη και φυσικά να ενδιατρίψετε στις οδηγίες αξιολόγησης για να ξέρετε που να επενδύσετε. Δεν χρειάζεται να μάθετε να γράφετε,  φτάνει να αφιερώσετε χρόνο να μάθετε παπαγαλία μια από τις πολλές εκθέσεις που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο.

Κάτι γνώριζε ο Παπαντωνίου όταν έγραφε « Σαν έμαθε τη λέξη καλησπέρα ο παπαγάλος είπε ξαφνικά. Είμαι σοφός, γνωρίζω ελληνικά, τι κάθομαι εδώ πέρα. Την πράσινη ζακέτα του φορεί και στο συνέδριο των πουλιών πηγαίνει για να τούς πει μια γνώμη φωτισμένη. Παίρνει μια στάση λίγο σοβαρή, ξεροβήχει, κοιτάζει λίγο πέρα, και τους λέει: Καλησπέρα!-Κυρ-παπαγάλε, θα 'χομε την τύχη ν' ακούσομε τι λες και παραπέρα;" Ο παπαγάλος βήχει, ξεροβήχει...-μα τί να πει; Ξανάπε: Καλησπέρα!»

Και ο νοών νοείτο. Έντιμε κύριε Υπουργέ της Παιδείας, του Πολιτισμού, του Αθλητισμού και της Νεολαίας, ελπίζω να πάρετε σωστά το μήνυμα των αποτελεσμάτων. Έχουμε πιάσει πάτο και δεν αναφέρομαι στα αποτελέσματα της έρευνας αλλά στην καθημερινότητα των σχολείων μας. Αντί να καλλιεργούν την κριτική σκέψη, την κατανόηση, τις δεξιότητες ζωής, τη φαντασία και τη δημιουργικότητα, τη δυνατότητα ύπαρξης μέσα από την αυτογνωσίας και της συνύπαρξης μέσα από την ενσυναίσθηση, στηριζόμενα σε δεκανίκια επάρκειας και επιτυχίας επιχειρούν να αξιολογήσουν το μη ουσιώδες, τη στείρα γνώση, την απομνημόνευση, την παπαγαλία. Φορτωμένοι ύλη, εκπαιδευτικοί και μαθητές,  παλεύουν να ανεβούν σε κορυφές από τις οποίες θα ατενίσουν το απόλυτο κενό.

Υπογραφή

Ρομπέν των Χαμένων Θαυμάτων

Υ.Γ.: Εκείνο που κρατώ ως ιδιαίτερα σημαντικό είναι το ποσοστό των ανθεκτικών μαθητών (12%) το οποίο έχει αυξηθεί. Ενώ προέρχονται από χαμηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο οι επιδόσεις τους τους κατατάσσουν στο ψηλότερο 25%. Γιατί μου θυμίζουν τον Μέλιο που μετρούσε τα άστρα και αγαπούσε τα γράμματα. Γιατί αν δεν τα αγαπήσεις δεν τα μαθαίνεις. Τελεία.