Το Νέο Σύστημα Αξιολόγησης (ΝΣΑ) του Εκπαιδευτικού κρούει τον κώδωνα του κινδύνου… (A΄)

(α΄ μέρος: Παρουσίαση πτυχών του ΝΣΑ)

ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΑΤΤΙΠΑ*

Σημειώνεται ότι για τις ανάγκες του παρόντος άρθρου, όπου υιοθετείται το αρσενικό γένος εξυπακούεται ότι αναφέρεται και στο θηλυκό γένος: π.χ. Όπου αναφέρεται ο εκπαιδευτικός εννοείται και η εκπαιδευτικός, ο Διευθυντής εννοείται και η Διευθύντρια κ.ο.κ.

Είναι κοινώς αποδεκτό τόσο από το ΥΠΠΑΝ όσο και από τους εκπαιδευτικούς και γενικά από όλους τους φορείς του κυπριακού εκπαιδευτικού συστήματος ότι το υφιστάμενο Σύστημα Αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου και του εκπαιδευτικού, έχει κάνει τον κύκλο του και χρήζει ουσιαστικής αλλά ταυτόχρονα και εφικτής μεταρρύθμισης. Στοιχεία όπως: α) η ισοπέδωση βαθμολογίας και παραμονή στον ίδιο μέγιστο βαθμό, χωρίς μετακίνηση ούτε προς τα πάνω ή και προς τα κάτω, από τη στιγμή που ένας μόνιμος εκπαιδευτικός φτάνει στο όριο των 38 βαθμών, β) η προκαθορισμένη σταθερή πορεία που ακολουθεί η βαθμολογία στα πρώτα στάδια αξιολόγησης προς τα πάνω, κατά μία μονάδα κάθε φορά, γ) το μικρό εύρος βαθμολογίας των εκπαιδευτικών από 35-39, δ) η απουσία πολλαπλών πηγών πληροφόρησης, ε) η ισότιμη αξία στους υφιστάμενους τέσσερεις πυλώνες αξιολόγησης με 10 βαθμούς ανά τομέα και βαρύτητα 25% έκαστος, στ) η υπέρμετρη σημασία που δίνεται στην αρχαιότητα για την προαγωγή σε ανώτερη βαθμίδα, είναι μόνο μερικά από τα αρνητικά του υφιστάμενου Συστήματος Αξιολόγησης και που δεν αρμόζουν σ’ ένα σύγχρονο δημόσιο σχολείο. Διαπιστώνεται δηλαδή καθημερινά στην εκπαιδευτική πράξη η απουσία ενός έγκυρου, αξιόπιστου, αντικειμενικού και ενιαίου Συστήματος Αξιολόγησης τόσο των εκπαιδευτικών όσο και της σχολικής μονάδας.

Υπό το πρίσμα της πιο πάνω διαπίστωσης και της αναγκαιότητας αλλαγής και αντικατάστασης του υφιστάμενου Σύστηματος Αξιολόγησης,  στις 2 Μαΐου 2018, ορίστηκε και ανακοινώθηκε από τον απερχόμενο Υπουργό Παιδείας και Πολιτισμού Δρα Κώστα Χαμπιαούρη, η Επιτροπή Αξιολόγησης του Εκπαιδευτικού Έργου και των Εκπαιδευτικών, απαρτιζόμενη από ομάδα ακαδημαϊκών του Πανεπιστημίου Κύπρου και του Πανεπιστημίου του Durham, τη διευθύντρια του ΠΙ, ΠΛΕ, ΠΔΛ, ΑΛΕΠ, Επιθεωρητών, Διευθυντών, Βοηθών Διευθυντών και ενός εκπαιδευτικού μέσης γενικής εκπαίδευσης.

Οι όροι εντολής της Επιτροπής ήταν:  (α) η διαμόρφωση εγγράφου πολιτικής για την εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου και ενιαίου συστήματος αξιολόγησης των εκπαιδευτικών σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, και (β) η υποβολή συγκεκριμένου σχεδίου για Αξιολόγηση του σχολικού έργου.

Η επιτροπή αυτή, αφού προηγουμένως μελέτησε τα Συστήματα Αξιολόγησης, όπως εφαρμόζονται σε διάφορες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και άλλων δυτικών χωρών και συζήτησε τις διάφορες προτάσεις που είχαν κατά καιρούς προταθεί, όπως και τις διαφωνίες που είχαν εκφραστεί από τους κοινωνικούς εταίρους και τις συνδικαλιστικές οργανώσεις, κατέληξε στην τελική μορφή του Σχεδίου Αξιολόγησης. Παρουσίασε το Νέο Σύστημα Αξιολόγησης (ΝΣΑ) του Εκπαιδευτικού Έργου και του Εκπαιδευτικού, τον Ιανουάριο του 2019, με βασικό σκοπό την ανάπτυξη ενός Σχεδίου Αξιολόγησης που θα βοηθήσει στην ενίσχυση της ποιότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης και με πρόνοια να εφαρμοστεί κατά τη σχολική χρονιά 2020-21.

Στα τρία πρώτα χρόνια

Στα τρία πρώτα χρόνια εφαρμογής του Σχεδίου, οι βαρύτητες της αρχαιότητας και των προσόντων θα διατηρηθούν, όπως ισχύουν σήμερα.  Με την εφαρμογή του Νέου Σχεδίου Αξιολόγησης (ΝΣΑ) οι δύο τελευταίες αριθμητικές βαθμολογίες του υφιστάμενου Συστήματος Αξιολόγησης θα συνυπολογίζονται για σκοπούς προαγωγής στον τομέα της Αξίας με τις αριθμητικές βαθμολογίες που θα προκύψουν από το ΝΣΑ ως εξής:

α) Θα μετατραπούν οι προηγούμενες βαθμολογίες σε εκατοστιαία κλίμακα με προσέγγιση εκατοστού.

β) Οι πιο πάνω βαθμολογίες θα συνυπολογιστούν με τις αριθμητικές αξίες που θα προκύψουν από το ΝΣΑ για τον υπολογισμό του μέσου όρου με προσέγγιση εκατοστού.

γ) Με την κατάθεση της αριθμητικής βαθμολογίας με βάση το ΝΣΑ και μετά, κάθε φορά που υποψήφιος θα τυγχάνει νέας βαθμολογίας θα διαγράφεται η βαθμολογία με βάση το υφιστάμενο σύστημα.

Σκοπός του άρθρου δεν είναι να παρουσιάσει ολοκληρωμένη την πρόταση της επιτροπής, εξάλλου μπορεί κανείς να ανατρέξει στην εγκύκλιο του ΥΠΠΑΝ με αριθμό ypp9353b και να μελετήσει το Σχέδιο το οποίο αριθμεί μαζί με το παράρτημα και τη βιβλιογραφία 257 σελίδες. Επίσης σκοπός του άρθρου αυτού δεν είναι επ’ ουδενί λόγω να μειώσει ή να εκμηδενίσει την προσπάθεια που έγινε από την επιτροπή και την οποία, αντιθέτως, χαρακτηρίζω ως αξιόλογη και αξιέπαινη. Αναφορικά δηλαδή με τους όρους εντολής που δόθηκαν στην πιο πάνω επιτροπή προσωπικά θεωρώ ότι, η μεθοδολογία, η προσέγγιση και συνεπακόλουθα  το τελικό αποτέλεσμα, είναι αυτό που αναμένεται όταν στη διαδικασία εμπλακούν φορείς της εκπαίδευσης όλων των βαθμίδων, λειτουργοί του ΥΠΠΑΝ, του Π.Ι., πανεπιστημιακοί αλλά και εκπαιδευτικοί. Επιπρόσθετα, ήταν ίσως μία από τις σπάνιες περιπτώσεις όπου λήφθηκαν υπόψη οι απόψεις όλων των ενδιαφερόμενων μερών (Εκπαιδευτικών Οργανώσεων, Συνομοσπονδιών Γονέων, Παιδοβουλής, Επιθεωρητών, Διευθυντών Μέσης, Μέσης Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης και Δημοτικής Εκπαίδευσης, Διευθυντών Σχολείων) όπως, επίσης, και οι εμπειρίες που συσσωρεύθηκαν από την εφαρμογή του υφιστάμενου Συστήματος Αξιολόγησης.

Το τελικό προϊόν όμως, προσωπικά κρίνω ότι είναι αδύνατο να εφαρμοστεί στην ολότητα του και εν μία νυκτί στο κυπριακό εκπαιδευτικό σύστημα παρά μόνο σταδιακά, ενώ όπως θα αναλύσω και στη συνέχεια του άρθρου, υπάρχουν σοβαρές αδυναμίες, σημεία διφορούμενα αλλά και κόκκινες γραμμές για τους μόνιμους εκπαιδευτικούς, για τους οποίους δεν πρέπει να παραβλέπεται το γεγονός ότι έχουν υποστεί ήδη, για πολλά χρόνια, το ψυχολογικό κόστος από τη δυσλειτουργία, τη δυσκαμψία, τη μονόδρομη και προκαθορισμένη πορεία και τη ματαιοδοξία του υφιστάμενου Συστήματος Αξιολόγησης. Είναι ένα πολύ εξιδανικευμένο προϊόν που απευθύνεται σε ένα Σύστημα που όλοι οι υπόλοιποι παράμετροι, δεν πρέπει απλά να λειτουργούν σαν ρολόι αλλά σαν ελβετικό (για κάποιους πρόσφατα και φινλανδικό) ρολόι. Αναγνωρίζεται όμως από τον γράφοντα ότι υπάρχουν και αρκετά θετικά σημεία τα οποία μπορούν να αποτελέσουν την αφετηρία της μεταρρύθμισης του υφιστάμενου Συστήματος Αξιολόγησης των εκπαιδευτικών και του εκπαιδευτικού έργου.

Θετικά στοιχεία

Ανάμεσα στα θετικά σημεία του ΝΣΑ, προσωπικά, αναγνωρίζονται μεταξύ άλλων τα ακόλουθα: 1) οι πρόνοιες που υπάρχουν στο ΝΣΑ για συνεχή στήριξη των εκπαιδευτικών σε όλες τις φάσεις της καριέρας τους και οι οποίες αφορούν σε προγράμματα στήριξης, 2) υιοθετούνται για την αριθμητική βαθμολογία ουσιαστικά  κριτήρια, μετρήσιμα και παρατηρήσιμα, τα οποία αφορούν την αξία του εκπαιδευτικού στο διδακτικό του έργο, 3) ο Διευθυντής της σχολικής μονάδας συμμετέχει με ουσιαστικό τρόπο στην αξιολόγηση των εκπαιδευτικών, ο ρόλος του δηλαδή ενισχύεται, με αποτέλεσμα ορισμένα από τα διοικητικά του καθήκοντα να κατανέμονται σε άλλα μέλη της διευθυντικής ομάδας, 4) προβλέπονται διαδικασίες υποβολής και εξέτασης ενστάσεων από τους εκπαιδευτικούς για τη βαθμολογία τους με προσφυγή στο Σώμα Εξέτασης Ενστάσεων.

Διατηρούνται επίσης τα κριτήρια αξιολόγησης της αξίας του εκπαιδευτικού και τα οποία ομαδοποιούνται, σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, σε τέσσερεις τομείς:  (α) Επαγγελματική Γνώση και Ανάπτυξη (β) Διδακτική – Παιδαγωγική Επάρκεια (γ) Οργάνωση – Διοίκηση – Επικοινωνία (δ) Επαγγελματική υπευθυνότητα και επαγγελματικό ήθος. Προς αποφυγή οριζόντιας και ισοπεδωτικής αξιολόγησης των εκπαιδευτικών, εισάγεται συντελεστής βαρύτητας για κάθε τομέα, προκειμένου η βαθμολογία να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις και τα καθήκοντα κάθε θέσης. Για παράδειγμα ο συντελεστής βαρύτητας του 2^ου τομέα αξιολόγησης που αφορά στη Διδακτική-Παιδαγωγική Επάρκεια θα καταλαμβάνει το 50% της συνολικής βαθμολογίας για τους μόνιμους εκπαιδευτικούς, ενώ για τους Β.Δ. η βαρύτητα του 2^ου και 3^ου τομέα θα είναι 35% έκαστος και για τους διευθυντές και επιθεωρητές το 50% μεταφέρεται στον 3^ο τομέα της Οργάνωσης και Διοίκησης. Σχετικά με τις θέσεις προαγωγών σε ανώτερη βαθμίδα το ΝΣΑ προβλέπει και εδώ διαφοροποίηση των ποσοστών βαρύτητας που κατανέμονται σε τρεις βασικούς άξονες: την Αξία μέσω της βαθμολογίας (80%), τα Προσόντα (10%) και την Αρχαιότητα (10%).

Η φιλοσοφία του ΝΣΑ 

Γενικότερα η φιλοσοφία του ΝΣΑ στηρίζεται κυρίως στην έννοια της διαμορφωτικής αξιολόγησης και στην εγκαθίδρυση μιας διαρκούς πορείας βελτίωσης του εκπαιδευτικού  έργου. Η Συνεχής Επαγγελματική Βελτίωση (ΣΕΒ), μέσω της διαμορφωτικής αξιολόγησης, και οι ευκαιρίες του εκπαιδευτικού για ανάπτυξη αρχίζουν με την ένταξη του εκπαιδευτικού στο σύστημα και ολοκληρώνονται με την αφυπηρέτησή του.

Ειδικότερα, οι αντικαταστάτες εκπαιδευτικοί και οι συμβασιούχοι/έκτακτοι εκπαιδευτικοί αξιολογούνται από τον Παιδαγωγικό Σύμβουλο και τον Διευθυντή της σχολικής μονάδας. Για να θεωρηθεί επαρκής ο εκπαιδευτικός, θα πρέπει όλοι οι τομείς στο έντυπο Αξιολόγησης Αντικαταστατών, Συμβασιούχων / Εκτάκτων να χαρακτηριστούν με επιτυχία. Οι επί δοκιμασία εκπαιδευτικοί θα αξιολογούνται από τον Διευθυντή του σχολείου και δύο (2) Αξιολογητές. Η διάρκεια της επί δοκιμασίας περιόδου θα είναι διετής. Για να μονιμοποιηθεί ένας εκπαιδευτικός, θα πρέπει όλοι οι τομείς στην Τελική Έκθεση Επιθεώρησης Επί Δοκιμασία Εκπαιδευτικού να χαρακτηριστούν με επιτυχία.

Οι μόνιμοι εκπαιδευτικοί θα τυγχάνουν της πρώτης αριθμητικής αξιολόγησής τους το τρίτο έτος μετά την επικύρωση του μόνιμου διορισμού τους και στη συνέχεια ανά τριετία. Οι Ανώτεροι Εκπαιδευτικοί και οι Βοηθοί Διευθυντές θα έχουν την πρώτη αριθμητική τους αξιολόγηση το δεύτερο έτος μετά την επικύρωση του διορισμού τους και στη συνέχεια ανά τριετία. Οι πιο πάνω θα αξιολογούνται από δύο (2) Αξιολογητές και τον Διευθυντή της σχολικής μονάδας. Οι Διευθυντές θα τυγχάνουν της πρώτης αριθμητικής αξιολόγησής τους το δεύτερο έτος μετά την επικύρωση του διορισμού τους και στη συνέχεια ανά τριετία. Θα αξιολογούνται από τρεις (3) Αξιολογητές.

Κάπου εδώ όμως βάζω μία τελεία στην παρουσίαση του ΝΣΑ, διότι το άρθρο αυτό έχει ως στόχο να αναλύσει τις αδυναμίες που παρουσιάζει και να δικαιολογήσει τον τίτλο του, αλλά και να θίξει κάποιες παραλείψεις που κατά την προσωπική μου άποψη θα ’πρεπε να ληφθούν υπόψη στο νέο σχέδιο από την επιτροπή. Η κριτική και οι εισηγήσεις μου για τον τρόπο βαθμολόγησης των μόνιμων εκπαιδευτικών παρουσιάζονται στο β΄ μέρος του άρθρου.

* Εκπαιδευτικός Δημοτικής Εκπαίδευσης, Μέλος της ΠΑ.Δ.Ε.Δ. Πρωτοπορία Λάρνακας.