Ο oχληρών όχλος (σκέψεις πάνω στην ψυχολογία του όχλου)


ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΛΕΚΚΟΥ*

Ο όχλος, αυτό το ετερόκλητο πλήθος ανθρώπων που του καταλογίζονται αρνητικές συμπεριφορές και του χρεώνονται πλήθος καταστροφικών πρακτικών αλλά και αποτελεσμάτων. Η ανωνυμία που παρέχει αυτή η συγκυριακά οργανωμένη ομάδα, δρα καταλυτικά ώστε να αποκτηθεί από τα μέλη της νοητική, ψυχική και συναισθηματική ενότητα και αυτή η ενότητα να εκφραστεί πρόσκαιρα με ομοιογενή συμπεριφορά.

Άνθρωποι με εντελώς διαφορετικές κοσμοθεωρίες, μόρφωση,  επιδιώξεις αλλά και συμφέροντα συμπεριφέρονται με τον ίδιο τρόπο ταυτόχρονα.

Το νευρωτικό σύνολο αυτών των ανθρώπων το συναντήσαμε όλοι μας την περίοδο της οποίας το τέλος διανύουμε. Η υστερική αντίληψη για την πανδημία του κορωναϊού.

Ομάδες συνανθρώπων μας, με τη βοήθεια της «επιστημονικότητας των μέσων κοινωνικής δικτύωσης» και της ανερυθρίαστης πάλης για τηλεθέαση των καναλιών, συντάχθηκαν πίσω από ιδέες για συνωμοσίες και μυστικές παντοδύναμες εναντίον της ανθρωπότητας οργανώσεις  αρνούμενοι την κατάσταση, ενώ άλλοι συστρατεύτηκαν σε υστερικά μέτρα προφύλαξης σκοτώνοντας όχι μόνο κάθε κοινωνικότητα αλλά και κοινωνική αλληλεγγύη.

Η ανωνυμία μέσα στον όχλο και η βολική ατροφία της ατομικής ευθύνης ελευθερώνουν ένστικτα που αν ήταν μόνο του το άτομο θα λογόκρινε. Είδαμε και ζήσαμε καταστάσεις και συνθήκες που το μένος, ο φόβος και ο πανικός οδηγούσε συμπολίτες μας σε συμπεριφορές που ευτέλιζαν άλλους, αδρανοποιούσαν την όποια προσπάθεια και υπονόμευαν κάθε προοπτική για επαναφορά σε μια διάδοχη κατάσταση πιο κοντά σε αυτήν που υπήρχε πριν τους περιορισμούς.

Μέσα στον στρόβιλο του όχλου, τα πρόσωπα έγιναν εύπιστα, ευμετάβλητα, παρορμητικά  πλάσματα, ικανά για κάθε παραλογισμό πνίγοντας κάθε λογικό συνειρμό ή συμπέρασμα.  Ο όχλος, δυστυχώς, γίνεται οδοστρωτήρας που πίσω του μπορεί να περάσει η ένταση, το μίσος, ο φόβος.

Με την χαλάρωση των μέτρων λοιπόν, παρατηρείται και πάλι συμπεριφορά κοινωνικών ομάδων που ταιριάζει σε αυτό που αποκαλούμε ψυχολογία του όχλου ή της μάζας. Η ομάδα η οποία υπερθεμάτιζε για αυστηρά μέτρα περιορισμού τώρα υποστηρίζει την πλήρη κατάργησή τους. Ο κίνδυνος της δημόσιας υγείας υπολείπεται πλέον των κινδύνων της οικονομίας. Όλη αυτή η μεταστροφή, βέβαια, υποστηρίζεται και προωθείται από  μέσα μαζικής επικοινωνίας και κοινωνικής δικτύωσης. Η αλήθεια και οι λογικές λύσεις βέβαια κονιορτοποιηθήκαν από τις αλλεπάλληλες μετακινήσεις στις θέσεις του όχλου. Σε περιόδους κρίσης λοιπόν οι όχλος αποτελεί το χρήσιμο  εκείνο πλήθος των ανθρώπων που κατευθυνόμενο επηρεάζει  καθοριστικά την εξέλιξη των γεγονότων και καθαγιάζει αποφάσεις που υπό άλλες συνθήκες δεν θα τύχαιναν καμίας υποστήριξης. Δεν είναι λίγες οι φορές (μια από αυτές ίσως η κατάσταση που ζούμε τώρα) που η συμπεριφορά και η στάση του όχλου  διαμόρφωσε την στάση και τον χαρακτήρα της κοινωνίας.

Σε παλιότερες ιστορικές στιγμές, ο όχλος που χειραγωγούνταν είχε σαν χαρακτηριστικό συνδετικό στοιχείο, τη χαμηλή μόρφωση. Στις μέρες μας δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Δυστυχώς υπάρχουν άτομα τα οποία στρατεύονται φανατικά πίσω από θεωρίες και δράσεις απεμπολώντας κάθε δικαίωμα γνώμης, σκέψης κι έκφρασης λόγου που τους δίνει η σωστή μελέτη πηγών αλλά και τους εξασφαλίζουν οι νόμοι των συντεταγμένων πολιτειών που ζούμε.

Πέρα από τις ρωγμές στην κοινωνία που προκαλούνται λόγω των εκδηλώσεων της ψυχολογίας του όχλου, αυτή η κατάσταση ακόμα κι όταν δεν το καταλαβαίνουμε, προκαλεί δυνατές αναταράξεις στην καθημερινότητά μας. Η ασυνείδητη λειτουργία του ομαδικού νου και η καταστολή της ατομικής κριτικής ικανότητας αναπτύσσει έντονη ευπιστία. Το καταλληλότερο μέσο επικοινωνίας για το ασυνείδητο είναι οι εικόνες. Αυτές όταν μπορέσουν να ανακληθούν στη μνήμη των ανθρώπων εκλαμβάνονται ως πραγματικότητα. Και η κατάσταση που ζήσαμε αποτυπώθηκε σε εικόνες τόσο έντονες και τόσο επαναλαμβανόμενες που ακόμα κι όταν κάποιες απ’ αυτές αποκαλύφθηκε ότι δεν ήταν αληθινές, εξακολούθησαν να αναπαράγονται και να θεωρούνται «έγκυρες».

Η ευπιστία των κοινωνιών μας και η ευκολία της μεταστροφής τους σε διάφορες κατευθύνσεις με την ίδια μάλιστα ένταση, είναι από τις σημαντικές πληγές που φάνηκαν στο σώμα αυτών που ονομάζουμε ανεπτυγμένες κοινωνίες.

*Δάσκαλος (Β.Δ.)

Msc Συμβουλευτικής




Comments (1)

  1. Ανθή Ρουσουνιδου:
    May 26, 2020 at 12:46 PM

    Ξέρουν πολυ καλά τη δύναμη των χαζών ανθρώπων σε μεγάλους αριθμούς. Την ταΐζουν ανάλογα.
    Μπράβο ! Υπέροχο άρθρο!!!


This thread has been closed from taking new comments.





Newsletter










1763