ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΛΕΚΚΟΥ*
Η ενσωμάτωση, η κοινωνική συνοχή, η ισότητα, η παροχή ευκαιριών και στήριξης είναι μερικές από τις εύηχες λέξεις. Είμαστε κοινωνία που στοχοποιεί, περιθωριοποιεί και απορρίπτει με μεγάλη ευκολία και ταχύτητα. Σε μια κοινωνία που λατρεύει τα συνθήματα και τους αφορισμούς, επειδή φοβάται να σκεφτεί και να αναλάβει ευθύνες, είναι συνηθισμένο να ακούμε πια για «προβληματικούς ενήλικες» που σαφώς έχουν και «προβληματικά παιδιά». Μια από τις πολλές θεωρίες της καθημερινότητας που έχουν ενδυθεί την επιστημονικότητα και παρουσιάζονται ως αδιαπραγμάτευτα συμπεράσματα. Εννοείται όμως ότι ως «πρόβλημα» της συμπεριφοράς των παιδιών σημασιοδοτούμε, συνήθως, τη βίαιη ή αρνητική συμπεριφορά, την αμφισβήτηση κανόνων και έντονων διαμαρτυριών (χάρη της ανάπτυξης των σκέψεων μου η χρήση της λέξης γι΄αυτό και σε εισαγωγικά). Τι γίνεται όμως με το παιδί που επιλέγει να μείνει μόνο του; Το παιδί που δεν επιτρέπει στον εαυτό του να δεχτεί μια πράξη φροντίδας επειδή φοβάται ότι θα δεν θα επαναληφθεί;
Δεν ασχολούμαστε με αυτά τα παιδιά. Αυτά που επιλέγουν να μην αγαπηθούν μην τυχόν και συνηθίσουν. Αυτά που αισθάνονται ότι περισσεύουν κι ότι η παρουσία τους είναι ενοχλητική. Δεν θέλουν να είναι το βαρίδι που εμποδίζει την ζωντάνια της τάξης ή της παρέας, να μην είναι αυτά που θα χρειαστούν λίγη φροντίδα παραπάνω και να γίνει αντιληπτό το πόσα συναισθηματικά ελλείματα έχουν. Αυτά τα παιδιά που προτιμούν να είναι μακριά, στη σκιά, γιατί είναι πεπεισμένα ότι δεν αξίζουν να είναι ισότιμα μέλη της ομάδας.
Αναρωτιέται εύκολα κανείς πώς μπορεί να αλλάξει αυτή η συνθήκη και πώς να εμποδιστεί το ενδεχόμενο ο φόβος, μην τυχόν κι αγαπηθούν, να γίνει ο τρόπος ύπαρξης τους σε όλη τους τη ζωή. Γιατί αυτά τα παιδιά δεν αισθάνονται ικανά ή άξια για να αγαπηθούν; Γιατί κανένας δεν επένδυσε συναισθηματικά σε αυτά;
Πολλοί γονείς επενδύουν στα παιδιά τους όπως θα επένδυαν σε μια επιχείρηση. Επενδύουν μόνο στην εκπαίδευση κι όχι στην παιδεία, επενδύουν σε δραστηριότητες των παιδιών που ταιριάζουν στην εικόνα που έχουν οι ίδιοι για τον εαυτό τους αλλά όχι σε δράσεις που ταιριάζουν με τα ταλέντα και τον ψυχισμό των παιδιών τους. Διαφημίζουν ότι περνούν ποιοτικό χρόνο με τα παιδιά τους, ο οποίος περιορίζεται σε μια πληθώρα συμμετοχών σε εκδηλώσεις που βοηθούν να μην μείνουν καθόλου μόνοι με τα παιδιά τους. Στερούν απ’ τα παιδιά τους το συναισθηματικό αλλά και το πραγματικό, σωματικό, άγγιγμα.
Από αυτά τα παιδιά αφαιρέθηκε ο πρωταγωνιστικός ρόλος στη ζωή τους, ένιωσαν περιττά, είδαν απόρριψη και αναγκάστηκαν να αποσιωπήσουν κι αυτά ανάγκες για να μην γίνουν περισσότερο βάρος.
Δεν μπορεί να διδαχθεί η ευτυχία. Η ευτυχία είναι υποκειμενική για τον καθένα. Υποκειμενική και σύνθετη. Μπορούμε όμως να προστατεύσουμε τα παιδιά από την καταπάτηση και την ακύρωσή της, αποφεύγοντας να τα φορτώνουμε με επαναλαμβανόμενες εμπειρίες που τα κάνουν να νιώθουν ντροπή, έλλειψη αναγνώρισης, ακύρωση κι απαξίωση.
Μπορούν να διδαχθούν όμως να διαχειρίζονται το θυμό τους και να εκφράζουν αρνητικά συναισθήματα με μη βλαπτικό για κανένα τρόπο αλλά και να αντιληφθούν ότι το αρνητικό συναίσθημα δεν τα κάνει καλύτερους ή χειρότερους ανθρώπους.
Θα μπορούσαν επίσης να διδαχθούν να εκτιμούν την διαφορετικότητα, να μπορούν να διακρίνουν τη διαφορά ανάμεσα στην δικτατορική ομοιότητα και την δημοκρατική ισότητα.
Θα μπορούσαμε να διδάξουμε σε όλα τα παιδιά ότι το πάχος, το ύψος, το χρώμα, δεν κάνουν κάποιο άλλο παιδί να υστερεί. Θα μπορούσαμε να δείξουμε και να διδάξουμε ότι τα γερασμένα κορμιά και πρόσωπα είναι ισότιμα και ότι τα φύλα είναι άξια του ίδιου σεβασμού αλλά και ικανά για τα ίδια επιτεύγματα.
Μπορούμε να ανακαλύψουμε μαζί με τα παιδιά, έχοντας το θετικό της εμπειρίας της ζωής, τρόπους για να μπορούν να μεταμορφώσουν τον κόσμο τους από κάτι συνηθισμένο σε κάτι μοναδικό και να νιώσουν από μικρά ότι η ζωή δεν είναι απλά ένα άθροισμα τυχαίων γεγονότων. Μπορούν να βγουν μπροστά και να διεκδικήσουν αγάπη κι ευτυχία.
Αυτά τα πολύ στοιχειώδη για την ανάπτυξη ενός παιδιού, τα στιγματίσαμε υποτιμητικά και τα βάλαμε κάτω από την ομπρέλα του ρομαντικού. Κάτω από την σκιά που δημιουργεί αυτή η λέξη βάζουμε συνήθως, ό,τι έχει να κάνει με την ψυχική υγεία και τις συναισθηματικές ανάγκες των παιδιών θεωρώντας τα πολυτέλειες την κρίσιμη στιγμή. Η πρόσφατη εμπειρία του περιορισμού λόγω της πανδημίας έδειξε το έλλειμα μας σε αυτόν τον τομέα, κάνοντας την κάθε μέρα πολλών παιδιών δύσκολη ή αφόρητη σε περιπτώσεις οικογενειακής βίας.
Οι μεγαλόπνοα σχεδιασμένες μεταρρυθμίσεις, χρόνια τώρα, περιλαμβάνουν σε τιμητική θέση ότι έχει σχέση με ψυχή και συναίσθημα αλλά ποτέ σε ουσιαστική. Οι καλλιέργεια αυτών θυσιάζεται πολύ εύκολα για την απόκτηση δεξιοτήτων. Αυτή η μονομέρειά μας έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα τοξική. Θα μπορούσαμε, απλά, κοιτώντας γύρω μας να επαναπροσδιορίσουμε τις προτεραιότητες και τις ισορροπίες μας ως άτομα και κατ’ επέκταση ως σύστημα. Διότι μέρος του βασικού λογισμικού του συστήματος είμαστε κι εμείς, οι «συνειδητοποιημένοι» ενήλικες.
*Δάσκαλος (Β.Δ.)
Σύμβουλος
