ΤΟΥ ΑΝΤΩΝΗ ΖΑΡΙΝΤΑ*
Ένας θεσμός που θα μπορούσε να συμβάλει στην περαιτέρω εκδημοκρατικοποίηση της Π.Ο.Ε.Δ. και να ενισχύσει την άμεση δημοκρατία -και συνακόλουθα την εμπιστοσύνη απέναντί της- είναι ο αρχαιοελληνικός θεσμός των κληρωτών, κατά τον οποίο οι άρχοντες επιλέγονταν με κλήρο.
Σήμερα, ο θεσμός αυτός παρατηρείται μεμονωμένα σε διάφορα πλαίσια (π.χ. δικαστήρια, τοπική αυτοδιοίκηση, πολιτικά κόμματα, οργανώσεις πολιτών, μαθητικά συμβούλια κ.λπ.) και σε διάφορες χώρες (Η.Π.Α., Καναδάς, Ηνωμένο Βασίλειο, Ελλάδα, Δανία, Αυστραλία κ.ά.). Σε κάθε περίπτωση, ο σκοπός είναι η εμβάθυνση της δημοκρατίας με την παροχή της δυνατότητας σε κάθε πολίτη ανεξαιρέτως να συμμετέχει επί ίσοις όροις στα κοινά.
Οι εκλογές αποτελούν θεμελιώδες στοιχείο της δημοκρατίας, όμως δεν οδηγούν πάντοτε σε πραγματική εκπροσώπηση. Οι κομματικοί μηχανισμοί που ενεργοποιούνται και ξεδιπλώνονται πριν από κάθε εκλογική αναμέτρηση επιχειρούν να διαμορφώσουν την ατζέντα των θεμάτων που «επιτρέπεται» ή «δεν επιτρέπεται» να γίνεται λόγος, καθορίζουν το λογοθετικό πλαίσιο, τουτέστιν πώς θα ειπωθεί και τι θα σημαίνει κάτι, ενθαρρύνουν την εξύμνηση ή απαξίωση προσώπων, προβάλλουν αποσπασματικά εύηχα συνθήματα, αντί για ολοκληρωμένα επιχειρήματα, εμποδίζοντας εν τέλει την εις βάθος κριτική σκέψη. Συν τοις άλλοις, ο ανταγωνισμός των υποψηφίων οδηγεί στον δανεισμό από το πεδίο του μάρκετινγκ πρακτικών που προωθούν πρόσωπα και κτίζουν συμβολικές αναπαραστάσεις. Εν πολλοίς, αντιπαρατίθενται «είδωλα» κι όχι απόψεις για συγκεκριμένα θέματα και προβλήματα. Υπ’ αυτό το πρίσμα, η μετατροπή των εκλογών σε «σόου», φαινόμενο ομολογουμένως παγκόσμιο, υποσκάπτει τη δυνατότητα κάθε ψηφοφόρου για πραγματική εκπροσώπηση. Σε τελική ανάλυση, οι προεκλογικοί κομματικοί μηχανισμοί εργάζονται για τη χειραγώγηση των ψηφοφόρων, υποβαθμίζοντας τη δημοκρατική διαδικασία σε θέαμα και τους πολίτες/ψηφοφόρους σε παθητικούς «πελάτες».
Ο θεσμός των κληρωτών αναμένεται να μετριάσει το πιο πάνω φαινόμενο και να συμβάλει στον εκδημοκρατισμό κάθε οργανωμένης συλλογικότητας. Κατ’ αρχάς, αναχαιτίζει τους κομματικούς μηχανισμούς και τα επικοινωνιακά παίγνια που αναπόφευκτα παρατηρούνται σε κάθε προεκλογική περίοδο και περιβάλλουν με περιττό -και κατ’ επέκταση αποπροσανατολιστικό- «θόρυβο» τα διακυβεύματα. Περιορίζει τις ευκαιρίες για συσσώρευση εξουσίας σε άτομα που για πολύ καιρό διαθέτουν εκλογικό έρεισμα. Προσφέρει, επίσης, τη δυνατότητα σε άτομα, τα οποία δεν ανήκουν ή δεν θέλουν να ανήκουν σε παρατάξεις και ταυτόχρονα έχουν το εσωτερικό κίνητρο να εργαστούν για τα κοινά, να το πράξουν. Τουτοιοτρόπως, θα μπορούν χωρίς «δεκανίκια» από άλλους μηχανισμούς και με ίσες πιθανότητες με τους υπόλοιπους να επιλεγούν στα συλλογικά σώματα.
Στο συγκεκριμένο πλαίσιο της Π.Ο.Ε.Δ., ο θεσμός των κληρωτών θα μπορούσε να ισχύσει αρχικά για τους 100 Γενικούς Αντιπροσώπους. Η συμμετοχή στην κλήρωση να είναι σε προαιρετική βάση με την υποβολή επίσημης αίτησης. Η υλοποίηση του θεσμού θα ήταν καλύτερα να εξελίσσεται σε βάθος χρόνου, ώστε να επαναξιολογείται, με ένα ενδεικτικό σχήμα να είναι το εξής:
Νοείται ότι το πιο πάνω σχήμα είναι εντελώς πρώιμο και επιδέχεται τροποποιήσεων. Αποσκοπεί κυρίως στο να ξεκινήσει τη συζήτηση, παρά να προτείνει κάτι ολοκληρωμένο κι αμετάκλητο. Ωστόσο, η συζήτηση για ένα τέτοιο θέμα -όπως και για κάθε ριζοσπαστική τομή- αναμένεται να είναι μακρά.
Η εν λόγω πρόταση εγκλείει δημοκρατικά στοιχεία, τα οποία διευρύνουν και επανακαθορίζουν την αντίληψη περί δημοκρατίας και γενικότερα υπερβαίνουν τα κομματικά στεγανά. Ως εκ τούτου, είναι δύσκολο να εφαρμοστεί -και για αρκετούς άλλους λόγους που γίνονται εύκολα αντιληπτοί. Παρ’ όλα αυτά, ο διάλογος για περαιτέρω εκδημοκρατικοποίηση του συλλογικού σώματος των εκπαιδευτικών είναι εξαιρετικά σημαντικός κι ωφέλιμος και πάντοτε πρέπει να παραμένει ανοικτός. Η οργάνωση των εκπαιδευτικών, ανθρώπων του πνεύματος, οφείλει να δείχνει διαρκώς τον δρόμο της δημοκρατίας και της προόδου.
*Δάσκαλος
