ΤΗΣ ΝΙΚΟΛΙΝΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΥ*
Είκοσι πέντε χρόνια μετά τον θάνατό της Μελίνας Μερκούρη, το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού της Ελλάδας, ανακήρυξε το 2020 ως έτος Μελίνας Μερκούρη. Το πολιτιστικό έργο που μας έχει κληροδοτήσει, πιο σύγχρονο από ποτέ, συνεχίζει να μας εμπνέει.
Η Μελίνα Μερκούρη ξεκίνησε το 1994 το Πρόγραμμα "ΜΕΛΙΝΑ-Εκπαίδευση και Πολιτισμός", το οποίο υλοποιήθηκε από τα Υπουργεία Παιδείας και Πολιτισμού της Ελλάδας, στο πλαίσιο της Ελληνικής Προεδρίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στόχος του ήταν η αναβάθμιση του ρόλου των Τεχνών και του Πολιτισμού στην εκπαιδευτική διαδικασία, μέσα από την παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού και την επιμόρφωση όλων των εκπαιδευτικών στη μεθοδολογία εφαρμογής. Εφαρμόστηκε αρχικά ως πιλότος σε 100 σχολεία σε όλη την Ελλάδα και την Κύπρο, δυστυχώς όμως, τον Μάρτιο του 2004 πάγωσε η χρηματοδότηση και κατά συνέπεια και η εφαρμογή του.
Το πρόγραμμα «ΜΕΛΙΝΑ», είναι το σημαντικότερο ίσως προαιρετικό πρόγραμμα καλλιτεχνικής εκπαίδευσης εκπαιδευτικών που αξιολογήθηκε από τους εκπαιδευτικούς που το εφάρμοσαν στην πράξη ότι θα μπορούσε να συμβάλλει θετικά στην ανανέωση και ανασυγκρότηση του εκπαιδευτικού συστήματος της χώρας (Βεργίδης-Βαϊκούση, 2003). Δίνει, μέσα από τις δυνατότητες της τέχνης (το Θέατρο, τη Μουσική, τον Xορό και την Κίνηση, την Εικαστική και Οπτικοακουστική έκφραση), την ευκαιρία για πολλαπλές αναγνώσεις, τόσο των γνωστικών αντικειμένων όσο και των συναισθημάτων των μετεχόντων στην επικοινωνία. Ένα βασικό μέρος του ήταν να γνωρίσουν οι δάσκαλοι τις τέχνες βιωματικά, να κατανοήσουν την σημασία και αξία που έχουν στην εκπαίδευση των παιδιών και έπειτα να μάθουν ένα τρόπο εφαρμογής τους μέσα στο καθημερινό τους μάθημα (Τσομπανάκη, 2006).
Εστιάζοντας ειδικότερα στο ρόλο της κίνηση και του χορού στην εκπαιδευτική διαδικασία, διαπιστώνουμε πως μέσω αυτών, η κοινωνική αλληλεπίδραση, η επικοινωνία και η έκφραση των συναισθημάτων και των σκέψεων επιτυγχάνονται με μεγαλύτερη ευκολία. Το σώμα ως πρωτογενές εργαλείο για τη ζωή, ανταποκρίνεται στη μάθηση αντανακλώντας κάθε ψυχική, νοητική, συναισθηματική και πνευματική διάθεση και έτσι η μάθηση επιτυγχάνεται με φυσικό τρόπο χωρίς κάποιος να επιβάλλει ή να υποδεικνύει στα παιδιά τη γνώση. Έρευνες έδειξαν ότι η κιναισθητική νοημοσύνη δε συμβάλλει μόνο στην αξιοποίηση της κατεχόμενης γνώσης, αλλά αποτελεί και άριστο μέσο νοητικής ανάπτυξης και μάθησης (Ratey, 2001).
Η συλλογιστική της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης στην κίνηση βασίζεται στο τι μπορεί να προσφέρει η κίνηση και ο χορός, ως τέχνη μέσα από την γενική εκπαίδευση, στην ολιστική διάσταση του ανθρώπου και πως μπορούν να έχουν εφαρμογή στην καθημερινή του ζωή (Τσομπανάκη, 2006). Η αξιοποίηση της κίνησης στα πλαίσια της διδασκαλίας γνωστικών αντικειμένων, αποτελεί μια επιλογή μέσα από την οποία κάθε μαθητής μπορεί φυσικά και αβίαστα να εμπλακεί και να αλληλεπιδράσει με τους συμμαθητές του. Παρέχει πρόσφορο έδαφος για συνδιδασκαλία μεταξύ δασκάλου τυπικής εκπαίδευσης και δασκάλου ειδικής εκπαίδευσης και αποτελεί χρήσιμο εργαλείο στη διαφοροποιημένη διδασκαλία. Στα πλαίσια της διαθεματικής προσέγγισης της γνώσης καλύπτει μια από τις πτυχές της πολύπλευρης διερεύνησης και μελέτης ενός θέματος. Ανταποκρίνεται στο κιναισθητικό μαθησιακό προφίλ και στα ενδιαφέροντα των περισσοτέρων μαθητών σχολικής ηλικίας, που έχουν ανάγκη να κινηθούν πολύ περισσότερο από όσο τους επιτρέπεται μέσα από ένα σχολικό ωρολόγιο πρόγραμμα.
H εκπαίδευση μέσα από πολιτισμικά μονοπάτια, δίνει μια δυναμική ώθηση στη σχέση του παιδιού με το περιβάλλον του, με τους γύρω του αλλά και με τον εαυτό του. Προς την κατεύθυνση αυτή, το Πρόγραμμα ΜΕΛΙΝΑ κατέθεσε ως βασικό μέσο τις τέχνες για την προσέγγιση των γνωστικών αντικειμένων, αλλάζοντας τη μεθοδολογία του παραδοσιακού σχολείου και δίνοντας χειροπιαστή απάντηση στο πώς μπορούν να αναπτυχθούν σύμμετρα οι γνωστικές, συναισθηματικές, ψυχοκινητικές και κοινωνικές δεξιότητες του παιδιού, παράλληλα με την απελευθέρωση της φαντασίας και της δημιουργικότητάς του (Κοσμέτος, 2012).
Από το 2004 που πάγωσε η εφαρμογή του προγράμματος ΜΕΛΙΝΑ, μεσολάβησαν δεκαέξι χρόνια, κι όμως, φαντάζει σήμερα να είναι βγαλμένο μέσα από την επικαιρότητα. Η πανδημία του κορονοϊού και τα πρωτόγνωρα περιοριστικά μέτρα που βιώσαμε, υποχρέωσαν το σώμα μας σε ακινησία και απομόνωση. Συνειδητοποιήσαμε περισσότερο από κάθε άλλη φορά, την έμφυτη ανάγκη μας να κινηθούμε, να εκφραστούμε δημιουργικά, να επικοινωνήσουμε στον πραγματικό, δηλαδή στον σωματικό κόσμο. Αναζητήσαμε και συνεχίζουμε να αναζητούμε τρόπους συμπεριφοράς που θα μας εξασφαλίσουν τις συλλογικές και τις ατομικές μας ανάγκες. Φτάνοντας στο τέλος του έτους Μελίνας Μερκούρη (2020), οι συγκυρίες μας οδηγούν στην έντονη ανάγκη να απελευθερώσουμε τα συναισθήματά μας, να μορφοποιήσουμε τον πολιτισμό μας, να σφραγίσουμε την πορεία της ανθρώπινης ύπαρξης.
Επομένως, διαφαίνεται ξεκάθαρα, πως ο σχεδιασμός και η εφαρμογή ενός παρόμοιου προγράμματος για τον πολιτισμό, θα ήταν ιδανικό για τα σχολεία της Κύπρου, για τους μαθητές μας, για τους πολίτες του αύριο.
*Εκπαιδευτικός Ειδικής Εκπαίδευσης
Μέλος Ε.Ε. ΠΑΔΕΔ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ Λευκωσίας
