ΤΗΣ ΕΥΤΥΧΙΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΥ*
Αν θέλετε το παιδί σας να γίνει έξυπνο, διαβάστε του παραμύθια. Αν θέλετε να γίνει πιο έξυπνο, διαβάστε του περισσότερα παραμύθια.
Άλμπερτ Αϊνστάιν
Σύμφωνα με την Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής (2016), για να επιτευχθεί η αναγνωστική ικανότητα και να μπορέσουν τα παιδιά να φτάσουν στο επίπεδο της ορθής ανάγνωσης θα πρέπει οι γονείς να διαβάζουν παραμύθια στα παιδιά τους από τη βρεφική ηλικία. Επιλέγοντας τα κατάλληλα παραμύθια για βρέφη, δίνουμε την ευκαιρία στο βρέφος να μυηθεί στη μαγεία της ανάγνωσης, μέσα από το προσεγμένο κείμενο, τις πολύχρωμες εικόνες και την αφήγηση του παραμυθιού ακούγοντας τη φωνή της μαμάς ή του μπαμπά.
Αρχίζοντας τη διήγηση παραμυθιών από τους πρώτους μήνες της ζωής των παιδιών, προωθείται η συναισθηματική και νοητική ανάπτυξη τους. Τα παιδιά εξοικειώνονται με τα βιβλία και κατακτούν με ομαλό τρόπο το μηχανισμό της ανάγνωσης. Στη βρεφική ηλικία, το καθετί εδραιώνεται και αποκτά νόημα στη ζωή του παιδιού, μέσα από τις ρουτίνες (Edwards, Sheridan, Knoche, 2010). Η ανάγνωση παραμυθιών καλό είναι να αποτελεί μέρος της καθημερινής ρουτίνας του βρέφους. Κατά τη διάρκεια της νύκτας, όπου το παιδί είναι ήρεμο, έχει κάνει το μπάνιο του και δεν έχει το αίσθημα της πείνας, το παραμύθι αποτελεί ένα ωραίο μέσο χαλάρωσης που ταυτόχρονα βοηθά στην ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού. Το βρέφος ανυπομονεί κάθε φορά για το παραμύθι που του προσδίδει μια θετική εμπειρία και ενισχύει το δέσιμο ανάμεσα σε εκείνο και τους γονείς του μέσα από τη σωματική και βλεμματική επαφή (American Academy of Pediatrics, 2016).
Εκείνο που πρέπει να έχουν οι γονείς κατά νου είναι να επιλέγουν πάντοτε παραμύθια κατάλληλα για την ηλικία του παιδιού. Στα βρέφη σημασία δεν έχει το περιεχόμενο του βιβλίου αλλά η αλληλεπίδραση που έχει με το άτομο που του διαβάζει το βιβλίο. Καθώς επίσης η ελκυστικότητα της εικόνας του βιβλίου. Σημαντικό είναι τα βιβλία να έχουν έντονα χρώματα, φωτογραφίες μωρών ή εικόνες οικείων αντικειμένων. Στη βρεφική ηλικία, ταιριάζουν βιβλία μικρού μεγέθους με σκληρό χαρτί που είναι πιο ανθεκτικό ή φτιαγμένα από ύφασμα και μη τοξικά υλικά, τα οποία καθαρίζονται και πλένονται εύκολα. Αυτό δίνει τη δυνατότητα στο βρέφος, να αγγίξει το βιβλίο, να το κρατήσει μόνο του και να το επεξεργαστεί (American Academy of Pediatrics, 2014).
Η ανάγνωση παραμυθιών στα βρέφη, τα βοηθά στην εξάσκηση της ακοής τους, παίρνουν πληροφορίες από την πολύχρωμη εικονογράφηση και εξασκούνται στο άκουσμα κάποιων παράξενων για εκείνα λέξεων. Αποκτούν ψυχική ηρεμία, ενδυναμώνεται το δέσιμο ανάμεσα σ’αυτά και τους γονείς τους. Οι γονείς, έχοντας ως γνώμονα την ηλικία των παιδιών τους, επιλέγουν τα κατάλληλα παραμύθια, ώστε να κάνουν την αφήγησή τους ακόμα πιο ενδιαφέρουσα και να αποσπάσουν όσο το δυνατόν περισσότερα από τα ευεργετικά της στοιχεία για τα παιδιά τους (Edwards, Sheridan, Knoche, 2010).
Σε αυτή την ηλικία, το βρέφος δεν αποζητά τόσο την αφήγηση, όσο τα χάδια και την αγκαλιά που τη συνοδεύουν. Και η αγκαλιά που ζητά περισσότερο είναι της μαμάς και του μπαμπά. Δύο πρόσωπα, οι φωνές των οποίων του είναι πολύ οικείες από πριν γεννηθεί. Γι’ αυτό και το μωρό νιώθει ασφάλεια και ηρεμία όταν βρίσκεται στην αγκαλιά τους. Από τη γέννηση λοιπόν, μπορούν οι γονείς να αποσύρονται σε ένα ήσυχο μέρος και να του διαβάζουν μικρά παραμυθάκια. Σημαντική προϋπόθεση για την επιτυχία της αφήγησης της ιστοριούλας είναι, το παιδί να είναι ήρεμο, να μην πεινάει και να μη νυστάζει, ώστε να απολαύσει το παραμύθι και να αποτελέσει μια νέα θετική εμπειρία τόσο για το ίδιο όσο και γι’αυτόν που του αφηγείται το παραμύθι (Rafoth, Buchenauer, Crissman, Halko, 2014).
Τα μικρά μωρά καλό είναι να βρίσκονται στην αγκαλιά του γονεά που τους διαβάζει το παραμύθι και να διασκεδάζουν μαζί τους. Από την ηλικία των τριών μηνών, θα μπορούν τα παιδιά να τοποθετηθούν με ασφάλεια, απέναντι από αυτόν που τους διαβάζει το παραμύθι, ώστε να εστιάζουν στο πρόσωπο του αφηγητή και ταυτόχρονα να βλέπουν τις εικόνες του παραμυθιού. Έτσι αρχίζουν σιγά σιγά, να ξεχωρίζουν ότι η αφήγηση γίνεται μέσα από το βιβλίο και διαφέρει από την απλή συνομιλία με κάποιον.
Στη συνέχεια, όσο τα παιδιά μεγαλώνουν και πλησιάζουν την ηλικία των έξι μηνών, αρχίζουν να ενθουσιάζονται με τα παραμύθια που έχουν τρισδιάστατες εικόνες. Όταν γίνεται αφήγηση ενός τέτοιου παραμυθιού, ενθαρρύνεται ταυτόχρονα το παιδί να γυρίζει το ίδιο τις σελίδες ανακαλύπτοντας τις φανταστικές εικόνες που ξεπροβάλλουν. Αυτό του δίνει την ικανοποίηση της συμμετοχικής αφήγησης και παράλληλα το παιδί βελτιώνει τις λεπτές κινητικές του δεξιότητες, αφού τα τρισδιάστατα βιβλία έχουν μικρότερες σελίδες που απαιτούν μεγαλύτερο συντονισμό ματιού-χεριού και μεγαλύτερη επιδεξιότητα. (American Academy of Pediatrics, 2014).
Ακολούθως, όσο το παιδί πλησιάζει στους εννέα μήνες, ιδιαίτερο ενδιαφέρον αποκτούν τα παραμύθια που παράγουν ήχους. Τα παιδιά αυτής της ηλικίας, ενθουσιάζονται με τους ήχους, μαθαίνουν να τους αναγνωρίζουν, μιμούνται φωνές που ακούνε και μέσα από την εξάσκηση οδηγούνται αργότερα στην αναγνωστική ευχέρεια. Τέτοια παραμύθια μπορούν να παράγουν ήχους της φύσης, να ανταποκρίνονται σε καιρικά φαινόμενα, μελωδίες, φωνές των ζώων, ανθρώπινα συναισθήματα και επιφωνήματα όπως γέλιο, κλάμα. Αυτό δίνει χαρά στα παιδιά, γιατί είναι πλέον σε θέση να κρατήσουν μόνα τους το βιβλίο, να γυρίσουν τις σελίδες, να χειριστούν τα κουμπιά που παράγουν τον ήχο και εξοικειώνονται περισσότερο με τα βιβλία.
Καθώς αναπτύσσονται τα παιδιά, και φτάνουν στην ηλικία των δώδεκα μηνών και πάνω, γίνεται όλο και περισσότερη επεξεργασία ενός παραμυθιού, τόσο κατά τη διάρκεια της αφήγησης του, όσο και μετά το τέλος του παραμυθιού. Τα βιβλία που επιλέγονται πρέπει να έχουν μεγάλες εικόνες και μικρές λέξεις, ώστε να κεντρίσουν το ενδιαφέρον του παιδιού και ταυτόχρονα να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιο του. Δίνεται η δυνατότητα στο παιδί να αποφασίσει και να επιλέξει το ίδιο, ποιό παραμύθι θέλει να ακούσει κάθε φορά. Ο αφηγητής, καθώς διαβάζει το παραμύθι, επαναλαμβάνει κάποιες λέξεις βασικές για την ιστορία και κάνει κάποιες απλές ερωτήσεις στο παιδί σχετικά με την εικόνα που βλέπουν σε κάθε σελίδα του βιβλίου. Τέτοιες ερωτήσεις μπορεί να είναι του τύπου «Τι κρατά το κοριτσάκι;», «Πού βρίσκεται η κοτούλα;», «Τι βλέπεις στην εικόνα;», «Τι υπάρχει μέσα στη λιμνούλα;», «Τι είναι αυτό;». Με αυτόν τον τρόπο κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον και την προσοχή του παιδιού και παρακολουθείται ταυτόχρονα η κατανόηση του.
Οι γονείς κάνουν την ανάγνωση με το παιδί τους να αποτελεί μέρος της καθημερινής τους ρουτίνας. Περνούν ποιοτικό χρόνο με τα παιδιά τους, χαίρονται, αλληλεπιδρούν κατά τη διάρκεια της αφήγησης. Μιλούν για τις εικόνες του παραμυθιού, επεξεργάζονται και συζητούν για το εξώφυλλο, τον τίτλο, τα παιδιά γυρίζουν τις σελίδες, ζωντανεύουν το παραμύθι, μιμούνται τις φωνές των ζώων, τους ήχους της ιστορίας. Πέρα από τις ερωτήσεις που υποβάλλουν οι ίδιοι, αφήνουν τα παιδιά να υποβάλουν τις δικές τους ερωτήσεις και απορίες σχετικά με την ιστορία. Αφηγούνται τα παιδιά την ιστορία στους γονείς τους.
Το κάθε παιδί είναι μοναδικό και η ολόπλευρη ανάπτυξη του γίνεται με το δικό της ρυθμό και δεν ανταποκρίνεται εξολοκλήρου στα στενά όρια της ηλικίας ενός παιδιού. Η αφήγηση παραμυθιών συμβάλλει κατά πολύ στην συναισθηματική και νοητική εξέλιξη του παιδιού (Rafoth, Buchenauer, Crissman, Halko, 2014). Οι ηλικιακές αναφορές στην εισαγωγή των διαφόρων ειδών των παραμυθιών και στον τρόπο επεξεργασίας τους είναι ενδεικτικές. Οι γονείς που αφηγούνται παραμύθια στα παιδιά τους, έχουν την κρίση και είναι σε θέση να κατανοήσουν μέχρι πιο βαθμό μπορούν να επεξεργαστούν ένα παραμύθι, ανάλογα με τη διάθεση του παιδιού και πόσο έτοιμο είναι κάθε φορά να ανταποκριθεί.
Ας έχουμε κατά νου ότι απώτερος σκοπός του παραμυθιού είναι η διασκέδαση του παιδιού που θα οδηγήσει στην αγάπη του για τα βιβλία.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
American Academy of Pediatrics (2014). Literacy toolkit. Elk Grove Village, IL: American Academy of Pediatrics. Available at: www.aap.org/en-us/advocacy-and-policy/aap-health-initiatives/Literacy-Toolkit/Pages/Toolkit.aspx. Accessed April 4, 2014
American Academy of Pediatrics. (2016). The Pediatrician’s Role in Optimizing School Readiness. COUNCIL ON EARLY CHILDHOOD and COUNCIL ON SCHOOL HEALTH
Pediatrics September 2016, 138 (3) e20162293; DOI: https://doi.org/10.1542/peds.2016-2293. Available at:https://pediatrics.aappublications.org/content/138/3/e20162293
Edwards CP, Sheridan SM, Knoche LL. (2010). Parent-child relationships in early learning. Baker E, Peterson P, McGaw B, eds. International Encyclopedia of Education. Oxford, United Kingdom: Elsevier; 2010:438–443
Rafoth MA, Buchenauer EL, Crissman KK, Halko JK. (2014). School Readiness—Preparing Children for Kindergarten and Beyond: Information for Parents. Bethesda, MD: National Association for School Psychologists. Available at: www.nasponline.org/resources/handouts/schoolreadiness.pdf. Accessed April 4, 2014
*Δημόσιο Νηπιαγωγείο Τραχωνίου, Λεμεσός
