ΤΗΣ ΜΥΡΙΑΣ ΒΑΣΛΕΙΟΥ*
Η 9η Απριλίου 1953, καταγράφεται ως η γενέθλιος ημέρα της Παγκύπριας Οργάνωσης Ελλήνων Δασκάλων, που φέτος συμπληρώνει 69 χρόνια αγώνων, προσφοράς και δράσης. Με έναυσμα τη μέρα αυτή, είναι χρήσιμη μια σύντομη ιστορική επισκόπηση του εκπαιδευτικού συνδικαλισμού, κυρίως κατά τον 20ο αιώνα.
Από τα τέλη του 19ου αιώνα καταγράφονται προσπάθειες δημιουργίας ενός συλλογικού οργάνου που να εκπροσωπεί τους δασκάλους και τις δασκάλες της Κύπρου. Οι προσπάθειες αυτές καταδεικνύουν ότι ανάμεσα στον διδασκαλικό κόσμο υπήρχαν λόγοι που επέβαλλαν ή/και δικαιολογούσαν τόσο την εμφάνιση του διδασκαλικού συνδικαλισμού, όσο και την υποστήριξη της εδραίωσής του. Από τη μια η ανάγκη βελτίωσης των όρων εργασίας των εκπαιδευτικών. Αρθρογράφοι της εποχής προσδιόριζαν τους δασκάλους και τις δασκάλες ως την πλέον ανυπεράσπιστη επαγγελματική ομάδα. Από την άλλη η μόρφωση των εκπαιδευτικών τους έδινε τη δυνατότητα να παρακολουθούν τις τρέχουσες ιδέες και εξελίξεις γύρω από τα εκπαιδευτικά ζητήματα. Τέλος, φαίνεται να διαδραμάτισε καταλυτικό ρόλο η παρουσία στην Κύπρο Ελλαδιτών εκπαιδευτικών, οι οποίοι υπήρξαν ήδη φορείς της ιδέας του συνδικαλισμού, μιας και στην Ελλάδα η συνδικαλιστική οργάνωση των δασκάλων προηγήθηκε χρονικά.
Η πρώτη προσπάθεια στο νησί μας για σύσταση συνδικαλιστικής οργάνωσης δασκάλων, καταγράφεται τον Φεβρουάριο του 1898, όταν με πρωτοβουλία πέντε δασκάλων ιδρύεται στην Κερύνεια ο Κυπριακός Διδασκαλικός Σύνδεσμος. Μπορεί ο Σύνδεσμος αυτός να μην καταγράφει ιδιαίτερη δράση και να μην έκανε κατορθωτή τη διεύρυνσή του, αλλά και μόνο η ίδρυσή του είναι ένας σημαντικός σταθμός μιας και θα αποτελέσει την αρχή εκείνων των διεργασιών που χρειάζονταν, για τη συγκρότηση συλλογικού οργάνου του διδασκαλικού κόσμου το οποίο θα διεκδικούσε αξιοπρεπείς όρους εργασίας.
Ένας άλλος σημαντικός σταθμός του εκπαιδευτικού συνδικαλισμού στην Κύπρο, αποτελεί η ίδρυση του Παγκύπριου Διδασκαλικού Συνδέσμου (1911-1931). Ο Σύνδεσμος, από το 1929, θα αρχίσει να παρακμάζει, κυρίως λόγω εσωτερικών αντιπαραθέσεων με πολιτικο-ιδεολογικό υπόβαθρο. Πέντε χρόνια μετά τη διάλυση του Συνδέσμου, ιδρύεται η Παγκύπριος Διδασκαλική Οργάνωση (1936-1953), ένας ακόμη σημαντικός σταθμός. Για ακόμα μια φορά οι αντιπαραθέσεις στο εσωτερικό της Οργάνωσης, οι οποίες είχαν πολιτικο-ιδεολογικό υπόβαθρο προκάλεσαν δύο φορές τη διάσπασή της, επιφέροντας τελικά την παρακμή της.
Στις 9 Απριλίου 1953, μετά από αρκετές ζυμώσεις και διεργασίες, μερικές εκατοντάδες δάσκαλοι και δασκάλες συγκεντρώθηκαν στη Λευκωσία, στο Ελένειον Δημοτικό Σχολείο, σε μια Συνέλευση που κατέληξε στην ίδρυση της Παγκύπριας Οργάνωσης Ελλήνων Διδασκάλων (ΠΟΕΔ), με Πρόεδρο τον Αρτέμη Ι. Αστραίου και Γενικό Γραμματέα τον Παναγιώτη Λογγίνο. Σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση της Οργάνωσης: «Την 9ην Απριλίου και ώραν 10 π.μ. προσήλθον εις την Μεγάλην αίθουσαν του Ελενείου πλέον των 500 διδασκάλων και διδασκαλισσών προς επιψήφισιν του καταστατικού».
Το τότε καταστατικό της ΠΟΕΔ, προέβλεπε ότι μέλη της μπορούσαν να εγγραφούν είτε εν ενεργεία Έλληνες δάσκαλοι και δασκάλες είτε δάσκαλοι και δασκάλες που αφυπηρέτησαν. Ως κύριοι σκοποί της Οργάνωσης καταγράφονται «η ρύθμισης των σχέσεων μεταξύ των μελών της Οργανώσεως και των Εργοδοτών, μεταξύ μελών και μελών ή άλλων διδασκάλων, καθώς και η παροχή ωφελημάτων προς τα μέλη». Ως επιπρόσθετοι σκοποί της αναφέρονται η προάσπιση των συμφερόντων, η βελτίωση των θέσεων και όλων των άλλων όρων και συνθηκών εργασίας των μελών της, η προώθηση και λύση εκπαιδευτικών ζητημάτων της Κύπρου προς όφελος της εκπαίδευσης καθώς και η «επίτευξης κοινωνικής και πνευματικής προαγωγής των μελών αυτής».
Η παρουσία 500 εκπαιδευτικών κατά την ιδρυτική Συνέλευση καθώς και ο μεγάλος αριθμός εκπαιδευτικών που εγγράφηκαν μέλη της Οργάνωσης από την πρώτη χρονιά ίδρυσής της, επιβεβαιώνουν την ευρεία συναίνεση και αποδοχή που είχε στον εκπαιδευτικό κόσμο η Οργάνωση. Η ΠΟΕΔ στα πρώτα χρόνια της δράσης της, προβάλλει κυρίως οικονομικά αιτήματα, με κυρίαρχο το ζήτημα της μισθολογικής αναβάθμισης.
Την περίοδο του αγώνα της ΕΟΚΑ 1955-1959 καταγράφονται οι συνεχείς και έντονες διαμαρτυρίες της Οργάνωσης για τις βιαιοπραγίες κατά των Ελλήνων δασκάλων, τις συλλήψεις, τις κρατήσεις και τις παύσεις τους από την αποικιακή Κυβέρνηση. Η ΠΟΕΔ προσπάθησε ταυτόχρονα να παρεμποδίσει τις βίαιες βρετανικές εκδηλώσεις εναντίον δασκάλων και μαθητών και να διαφυλάξει την εύρυθμη λειτουργία των ελληνικών σχολείων, μέσα από την άσκηση της επιρροής της.
Η ΠΟΕΔ στα χρόνια που ακολούθησαν, πρωταγωνίστησε στους αγώνες των Δασκάλων και σιγά σιγά εδραιώθηκε και καθιερώθηκε ως μια από τις σημαντικότερες συντεχνίες του τόπου μας, με διπλό ρόλο που συνεχίζεται μέχρι σήμερα: μια συλλογική Εκπαιδευτική και Συνδικαλιστική Οργάνωση, που διαρκώς μεγαλώνει, ενδυναμώνεται και διεκδικεί τόσο τις ευγενείς επιδιώξεις του κλάδου όσο και τη στήριξη του Δημόσιου Σχολείου.
Μεγάλο το βάρος της κάθε ηγεσίας της Οργάνωσης. Μιας Οργάνωσης που κουβαλά στους ώμους της την ιστορία πολλών δεκάδων χρόνων και που μέσα από τους αγώνες και τις διεκδικήσεις της άφησε το στίγμα της στο εκπαιδευτικό γίγνεσθαι της Κύπρου. Με την υπόσχεση ότι η ΠΟΕΔ θα συνεχίσει να έχει ως πρωταρχική επιδίωξή της να διεκδικεί δυναμικά και αποφασιστικά για το καλό τόσο του κλάδου όσο και της δημόσιας παιδείας, γιατί όπως είπε και ο Αδαμάντιος Κοραής: «Πολιτεία που δεν έχει σαν βάση της την παιδεία, είναι οικοδομή πάνω στην άμμο».
Πηγές:
Χαραλάμπους, Δ. (2001). Ιστορία του Διδασκαλικού Συνδικαλισμού στην Κύπρο (1898-1960). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Κασουλίδης, Α. (2016). Πολιτική, Εκπαιδευτική Πολιτική και Διδασκαλικός Συνδικαλισμός στην Κύπρο (1960-1974). Λευκωσία: Εκδόσεις Ηλία Επιφανίου
Πρόεδρος ΠΟΕΔ
