Ο εκπαιδευτικός στο επίκεντρο, για την αναδιαμόρφωση της εκπαίδευσης

ΤΟΥ ΜΙΧΑΛΗ ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΥ*

Η Παγκόσμια Ημέρα Εκπαιδευτικού, γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 5 Οκτωβρίου. Καθιερώθηκε το 1994 από την UNESCO, προκειμένου να τιμήσει τους μαχόμενους εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης σε όλο τον κόσμο, που με το έργο τους συμβάλλουν καθοριστικά στην ανάπτυξη, την πρόοδο και την ευημερία των κοινωνιών. Η 5^η Οκτωβρίου είναι μια μέρα που θέτει στο επίκεντρο τους εκπαιδευτικούς, τις ανάγκες και τα προβλήματά τους, τιμώντας το πολύτιμο έργο τους και τον αγώνα που καταβάλλουν για την οικοδόμηση ενός καλύτερου μέλλοντος για όλους τους μαθητές. Το θέμα που επιλέγηκε για τη φετινή Παγκόσμια Μέρα του Εκπαιδευτικού είναι: «Η αναδιαμόρφωση της εκπαίδευσης, ξεκινά από τους εκπαιδευτικούς[1]».

Τα τελευταία χρόνια, η πανδημία, οι παγκόσμιες αλλαγές, οι βίαιες συγκρούσεις, οι κοινωνικές ανισότητες, οι δημογραφικές αλλαγές, η στροφή στην ψηφιακή τεχνολογία και η περιβαλλοντική κρίση, έχουν προβληματίσει τη διεθνή κοινότητα για το μέλλον της εκπαίδευσης και τον ρόλο που διαδραματίζει στην αντιμετώπισή των κοινωνικών ανησυχιών. Όπως φάνηκε από την πανδημία, οι εκπαιδευτικοί είναι οι κινητήριοι μοχλοί των εκπαιδευτικών συστημάτων. Χωρίς αυτούς είναι αδύνατο να παρασχεθεί μια περιεκτική και δίκαιη ποιοτική εκπαίδευση σε κάθε μαθητή. Η πανδημία ήταν μια περίοδος πρόκλησης, όχι μόνο για τον τομέα της εκπαίδευσης. Μας έχει κάνει να συνειδητοποιήσουμε το πόσο εύθραυστα είναι τα πράγματα γύρω μας και πόσο σημαντική είναι η διασύνδεση, η επικοινωνία και η διάδραση. Ταυτόχρονα έχει καταδείξει πως μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις της εποχής μας, όπως η κλιματική αλλαγή, οι αυξανόμενες ανισότητες και η ραγδαία τεχνολογική αλλαγή, μόνο εάν εργαστούμε όλοι μαζί.

Οι προκλήσεις, μπορούν να προσφέρουν μεγάλες ευκαιρίες για αλλαγή, βελτίωση και δημιουργία ενός καλύτερου μέλλοντος. Η εκπαίδευση έπαιζε πάντα σημαντικό ρόλο στην προώθηση του μετασχηματισμού στις ανθρώπινες κοινωνίες. Επομένως, για να διαμορφωθεί ένα βιώσιμο μέλλον, η ίδια η εκπαίδευση πρέπει να μεταμορφωθεί, να αναδιαμορφωθεί. Να αλλάξει! Στη διαμόρφωση του μέλλοντος και στον μετασχηματισμό της εκπαίδευσης, οι εκπαιδευτικοί διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο, όπως διαφάνηκε και στην κορύφωση της πανδημίας. Οι εκπαιδευτικοί έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην αντιμετώπιση της κρίσης και των εκπαιδευτικών αναταραχών. Επινόησαν ξανά τον ρόλο τους, για να αντιμετωπίσουν μεταβαλλόμενες και αναδυόμενες απαιτήσεις. Οι περισσότεροι από αυτούς έπρεπε να αναδιοργανωθούν και να προσαρμόσουν τη διδασκαλία και τη μάθηση, σε διαδικασίες, ιδίως που σχετίζονται με την εξ αποστάσεως εκπαίδευση, και τη συμμετοχή σε δραστηριότητες για τη διασφάλιση της ασφάλειας των μαθητών και των οικογενειών τους, παρέχοντας κοινωνικο-συναισθηματική και ψυχολογική υποστήριξη. Στήριξαν τους μαθητές εξοπλίζοντάς τους με θεμελιώδεις δεξιότητες, διεγείροντας την περιέργειά τους και την ικανότητά τους να συνεχίσουν να μαθαίνουν καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής τους και καλλιεργώντας την αίσθηση του ανήκειν και της ευθύνης που έχει ο ένας για τον άλλον και για τον πλανήτη.

Τα εκπαιδευτικά συστήματα ωστόσο, δεν φαίνεται να είναι εξίσου έτοιμα να υποστηρίξουν τους εκπαιδευτικούς ώστε να αναπτύξουν πλήρως το ταλέντο τους, να αξιοποιήσουν τις γνώσεις τους και να  χρησιμοποιούν την παιδαγωγική τους κρίση, για να αναδιαμορφώσουν την εκπαίδευση. Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να υποστηριχθούν ώστε να καινοτομούν και να μεταμορφώνουν τη διδασκαλία εκ των έσω. Κάθε χώρα πρέπει να προσπαθήσει να έχει κατάλληλο εκπαιδευτικό ανθρώπινο δυναμικό, που εργοδοτείται σε επαγγελματικά πλαίσια, έχει εργασιακά κίνητρα και υποστηρίζεται συνεχώς. Αυτό συνεπάγεται επαρκή αριθμό καταρτισμένων εκπαιδευτικών με πρόσβαση σε ποιοτική εκπαίδευση και συνεχή επαγγελματική εξέλιξη καθ' όλη τη διάρκεια της σταδιοδρομίας τους, βελτιωμένες συνθήκες εργασίας και αναγνώριση και ενίσχυση της αυτονομίας, της πρωτοβουλίας, της ηγεσίας και της ικανότητάς τους για καινοτομία.

Όσο καταπονημένος και αποδυναμωμένος είναι ένας εκπαιδευτικός, τόσο επηρεάζεται δυσμενώς και η ποιότητα της διδασκαλίας. Έτσι δημιουργούνται εμπόδια στη δυνατότητα του εκπαιδευτικού να παρέχει ίσες ευκαιρίες σε όλους τους μαθητές, ιδιαίτερα τους πιο ευάλωτους, για την επίτευξη των επιθυμητών μαθησιακών αποτελεσμάτων. Η πανδημία έχει αναδείξει την ανάγκη να ενδυναμωθούν και να στηριχθούν οι εκπαιδευτικοί, ώστε να παίξουν τον ρόλο τους στους αναμενόμενους μετασχηματισμούς στην εκπαίδευση. Οι συνθήκες εργασίας πολλών εκπαιδευτικών δεν είναι επαρκείς και υπονομεύουν την ελκυστικότητα του επαγγέλματος. Είναι γνωστά και χιλιοειπωμένα τα ζητήματα που υπάρχουν με συναδέλφους να βιώνουν την απουσία στοιχειωδών όρων εργασίας, ή την εργασία με απαράδεκτα και εξευτελιστικά εργασιακά καθεστώτα.

Έχει αναδειχθεί ο σημαντικός ρόλος των εκπαιδευτικών, αλλά αυτή η αναγνώριση εξακολουθεί να μην αντικατοπτρίζεται πλήρως στη χάραξη εκπαιδευτικής πολιτικής. Η πλειονότητα των Εκπαιδευτικών Οργανώσεων καταγράφουν ανησυχίες πως οι συνθήκες εργασίας επιδεινώνονται, η καθημερινότητα επιβαρύνεται και οι υποδομές για τη στήριξη της διδασκαλίας και της μάθησης δεν αποτελούν προτεραιότητα για την κυβέρνηση. Φαίνεται δε πως η τάση είναι να μη ζητείται η γνώμη των εκπαιδευτικών στη συνδιαμόρφωση πολιτικής και δεν συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων. Το καθεστώς εργασίας  και οι συνθήκες εργασίας αποτρέπουν τους νέους να εισέλθουν στο επάγγελμα ή να έχουν κίνητρο για παραμονή στον χώρο της εκπαίδευσης. Ο μεγάλος αριθμός μαθητών ανά τάξη, οι μικρές αίθουσες διδασκαλίας, ο μεγάλος φόρτος εργασίας εκτός σχολικού ωραρίου, οι πολλαπλές προσδοκίες από την Προϊστάμενη Αρχή και τους γονείς, η συνεχής εργασιακή αβεβαιότητα για μεγάλο αριθμό εκπαιδευτικών, είναι μερικά από τα πολλά υπαρκτά προβλήματα που υπάρχουν στα σχολεία.

Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να αξιοποιηθούν για να μεταμορφώσουν και να εκσυγχρονίσουν το επάγγελμα του εκπαιδευτικού. Έχουν τη δυνατότητα να γίνουν τα βασικά δομικά στοιχεία, για πιο ανθεκτικά εκπαιδευτικά συστήματα, ως οι κύριοι παράγοντες αλλαγής στην προετοιμασία των μαθητών για επίλυση των σύνθετων παγκόσμιων προβλημάτων σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο αλλά και αβέβαιο μέλλον. Η αναδιαμόρφωση της εκπαίδευσης λοιπόν, ξεκινά από τους εκπαιδευτικούς! Η πρόσβαση σε συνεχή επαγγελματική εξέλιξη, η συνεχής επαγγελματική υποστήριξη, η εργασία σε υγιείς και αξιοπρεπείς εργασιακές συνθήκες, οι σωστές υποδομές και μέσα, η συμμετοχή στον κοινωνικό και πολιτικό διάλογο για μεταμόρφωση της εκπαίδευσης εκ των έσω, η δυνατότητα τους εκπαιδευτικούς να καινοτομούν, είναι κάποια από τα στοιχεία που μπορούν να οδηγήσουν στην αναδιαμόρφωση της εκπαίδευσης. Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να έχουν κεντρικό ρόλο σε όλα αυτά, με την απαραίτητη στήριξη, συνεργασία και συναντίληψη με την Πολιτεία.

*Γενικός Οργανωτικός Γραμματέας ΠΟΕΔ, Γενικός Γραμματέας Α.Κί.ΔΑ