*ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΛΕΚΚΟΥ
Εφηβεία. Μια αναπτυξιακή περίοδος του κάθε παιδιού που τόσο η αναμονή της για τους γονιούς όσο και η διαχείρισή της όταν αυτή επιτέλους έρχεται προκαλεί ανησυχία, άγχος αλλά και «απόγνωση».
Μια περίοδος της ζωής του παιδιού που συνηθίζουμε να τη βλέπουμε φορώντας τα γυαλιά του ώριμου ενήλικα του/της έχοντα/σας μάλιστα απεριόριστη εξουσία, έχοντας ταυτόχρονα ξεχάσει ή ωραιοποιήσει την δική μας εφηβεία.
Η εφηβεία, σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ. ξεκινά περίπου στο δέκατο έτος της ζωής του παιδιού και ολοκληρώνεται περίπου στο δέκατο ένατο. Είναι ένα χρονικό διάστημα κατά το οποίο κυριαρχούν τα (χωρίς εμφανείς λόγους για τους ενήλικες) νεύρα, η αμφισβήτηση της κάθε μορφής εξουσίας και η αντίσταση προς τους φορείς της (οικογένεια, σχολείο κλπ.), οι συγκρούσεις, η κάποιων μορφών παραβατικότητα, η απομόνωση ή απόσυρση, ή αύξηση της λίμπιντο, το ενδιαφέρον για την εξωτερική εμφάνιση, η θεοποίηση των φίλων ή της παρέας, οι κρίσεις θυμού κα.
Οι περισσότεροι γονείς δυσκολεύονται όχι μόνο να επικοινωνήσουν αλλά και να «αναγνωρίσουν» το παιδί τους. Οι εκπαιδευτικοί δυσκολεύονται στις τάξεις και προσπαθούν να τιθασεύσουν συμπεριφορές με ασαφή όρια και ποινές. Και οι μεν και οι δε, συχνά χάνουν τον έλεγχο και θυμώνουν με τη σειρά τους ή αντιδρούν σπασμωδικά συδαυλίζοντας την όλη συνθήκη.
Η εφηβεία όμως είναι εκείνη η περίοδος της ζωής μας η οποία μας προετοιμάζει για τις νέες ισορροπίες που απαιτούνται στην υπόλοιπη ζωή μας. Η περίοδος αυτή μπορεί να είναι το καλύτερο εχέγγυο για μια όμορφη ενήλικη ζωή, αρκεί να μην διαταραχθούν και διαρραγούν εντέλει οι δεσμοί του εφήβου με την οικογένεια ή αντίστροφα.
Πολλοί γονείς δηλώνουν και πραγματικά είναι έτοιμοι να διατηρήσουν τους διαύλους επικοινωνίας με τα έφηβα παιδιά τους αλλά δυσκολεύονται πολύ μιας και τα παιδιά δεν φαίνεται να έχουν τη διάθεση για κάτι τέτοιο. Αν σε κάθε προηγούμενο αναπτυξιακό στάδιο οι γονείς πρέπει να αφήνουν χώρο στο παιδί τους να μεγαλώσει και να αυτονομηθεί, στην εφηβεία πρέπει να κάνουν κάποια βήματα πίσω, μεγαλώνοντας αυτό το χώρο επιτρέποντας ή αγνοώντας συμπεριφορές που δεν τους αρέσουν (αρκεί βέβαια αυτές να μην είναι επικίνδυνες για το ίδιο το παιδί ή για άλλους). Γιατί η εφηβεία είναι η διαδρομή περιορισμού της γονεϊκής εξουσίας.
Αυτή η νέα διαδρομή είναι που αγχώνει και τους γονείς αλλά και τους κάνει να νιώθουν άσχημα επειδή μπαίνουν (όπως νομίζουν) στο περιθώριο της ζωής των παιδιών τους. Δεν είναι όμως η στιγμή για πληγωμένους εγωισμούς.
Πολύ συχνά ακούγονται παράπονα για έλλειψη επικοινωνίας με τα έφηβα παιδιά. Η επικοινωνία είναι εύκολο να διατηρηθεί αρκεί να βρούμε εναλλακτικούς τρόπους, λαμβάνοντας υπόψη του/της εφήβου. Είναι σημαντικό αυτό μιας και θα πρέπει να μείνουν ανοιχτοί δίαυλοι ώστε να υπάρξει ισορροπία στις σχέσεις γονέων παιδιών όταν αυτά θα μπουν πια στα πλαίσια των «ενηλίκων».
Οι τρόποι επικοινωνίας πρέπει να διέπονται από την απλή αλλά ουσιώδη αρχή. Είμαστε πάντα οι γονείς τους, το ασφαλές καταφύγιο στο οποίο θα μπορεί να στραφεί πάντα αλλά που δεν θα το φυλακίζει.
Ο/Η έφηβος έχει το δικαίωμα να απομονωθεί. Το χρειάζεται. Καλό είναι να το σεβαστούμε αλλά να είμαστε διαθέσιμοι όταν θελήσει να μας μιλήσει ή να έρθει δίπλα μας ακόμη και ώρες που μπορεί εμείς να μην θεωρούμε κατάλληλες. Κάποιο τηλεφώνημα κατά τις διάρκειας της ημέρας δηλώνει ενδιαφέρον. Αρκεί αυτή η εκδήλωση ενδιαφέροντος να μην πνιγεί σε ανακριτικές ερωτήσεις του τύπου «πού είσαι; Με ποιους είσαι πάλι; Δεν θα διαβάσεις;». Αν το κάνουμε μετά δεν πρέπει να αναρωτιόμαστε γιατί οι κλήσεις και τα μηνύματά μας μένουν χωρίς επιστροφή.
Η εξονυχιστική εξέταση για τη μέρα του/της δε βοηθά την επικοινωνία. Μπορείτε να ξεκινήσετε εσείς μιλώντας σε κάποιο άλλο μέλος της οικογένειας για τη δική σας μέρα, χωρίς να απευθύνεστε σε αυτόν/ήν . Έτσι δίνετε ένα απτό παράδειγμα μοιράσματος γεγονότων και συναισθημάτων.
Φροντίστε να ενημερωθείτε για τα ενδιαφέροντά τους, για το τι τους/τις ευχαριστεί. Μάθετε για τις παρέες τους αλλά ακόμα κι αν διαφωνείτε κάθετα με τις επιλογές των φίλων τους αποφύγετε την κρίση και την κατάκριση. Ο φιλικός περίγυρος είναι ιερός για τα έφηβα παιδιά. Αν πρέπει να εκφράσετε άποψη οπωσδήποτε σχολιάστε κάποιες πράξεις των φίλων και μην τους ακυρώσετε ως άτομα. Μετά από επικριτικές συζητήσεις σε θέματα φίλων, οι έφηβοι κι οι έφηβες κλείνονται ακόμη περισσότερο στον εαυτό τους και ενισχύουν τους δεσμούς με τα πρόσωπα από τα οποία θέλουμε να τα προστατέψουμε.
Τονίζουμε συχνά τα θετικά στοιχεία του έφηβου παιδιού και σχολιάζουμε θετικά τα επιτεύγματά του. Εννοείται πως υπερβολικά θετικά σχόλια για μικρά πράγματα, μας καθιστούν αναξιόπιστους.
Όταν ξεκινήσει να μας μιλά για κάτι που τον απασχολεί μπορεί να θέλει απλά να το αναφέρει ή να χρειάζεται απλά μια μικρή καθοδήγηση. Ας μην το σημασιοδοτήσουμε κατευθείαν ως δυσεπίλυτο πρόβλημα που πρέπει άμεσα να παρέμβουμε.
Τα μακροσκελή κηρύγματα και οι ατελείωτες ηθικολογίες φέρνουν τα αντίθετα αποτελέσματα. Πάντα μπορούμε να επαναφέρουμε στο προσκήνιο, ήρεμα και την κατάλληλη στιγμή, τις υποχρεώσεις που έχουν οι έφηβοι και οι έφηβες.
Η επαφή μας με το σχολείο μπορεί να είναι συχνή χωρίς να έχει όμως τα χαρακτηριστικά του αστυνομικού ερευνητή που ψάχνει στοιχεία. Το παιδί μας θα το καταλάβει. Επίσης στο σχολείο πάει για να φτιάξει τη δική του ζωή αργότερα. Όχι για να ζήσει τη δική μας ζωή ούτε να εκπληρώσει τα δικά μας όνειρα.
Αναφέραμε το πόσο φυσιολογική είναι η απομόνωση για ένα έφηβο παιδί. Αν όμως αυτή είναι απόλυτη, χωρίς φίλους στο προσκήνιο, με βαριά διάθεση για μεγάλο χρονικό διάστημα και να συνοδεύεται από συστηματική παραμέληση της σωματικής τους υγείας, καλό είναι να ζητήσουμε τη βοήθεια κάποιου ειδικού επιστήμονα.
Είμαστε γονείς κατ’ επιλογή οι περισσότεροι και οι περισσότερες από εμάς. Κάποιοι ή κάποιες πάλι όχι. Τα παιδιά όμως δεν είχαν την επιλογή της γέννησης τους. Αυτό τους εξασφαλίζει το δικαίωμα της ευτυχίας. Αυτό είναι η δική μας υποχρέωση. Έστω και σε περιόδους που δεν τα αναγνωρίζουμε.
* Σχολικός Σύμβουλος Δημοτικής
