ΤΗΣ ΜΑΡΙΝΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΟΥ*
Τον τελευταίο καιρό, γίνεται αρκετή συζήτηση γύρω από το ζήτημα της επιχορήγησης της φοίτησης των παιδιών από τεσσάρων χρονών και άνω ώστε να λαμβάνουν δωρεάν εκπαίδευση. Για να αντιληφθούμε καλύτερα την αλλαγή θα πρέπει πρώτα να περιγράψουμε την υφιστάμενη κατάσταση.
Στα δημόσια νηπιαγωγεία δικαιούνται να κάνουν αίτηση για εγγραφή παιδιά τα οποία είναι τριών χρονών μέχρι τις 31 Αυγούστου κάθε σχολικής χρονιάς. Αρχικά οι τάξεις συμπληρώνονται με παιδιά προδημοτικής ηλικίας, δηλαδή παιδιά τα οποία είναι μεγαλύτερα από τεσσάρων χρονών και οχτώ μηνών, και των οποίων η φοίτηση είναι υποχρεωτική. Τα παιδιά αυτά φοιτούν στα δημόσια νηπιαγωγεία δωρεάν. Στη συνέχεια, δεδομένου ότι υπάρχουν κενές θέσεις, τα δημόσια τμήματα συμπληρώνονται με μικρότερα παιδιά, δηλαδή παιδιά από τριών χρονών μέχρι τεσσάρων χρονών και οχτώ μηνών. Για τα παιδιά αυτά, η φοίτηση δεν είναι υποχρεωτική αλλά αν επιλέξουν οι γονείς τους να φοιτήσουν (αυτό είναι που γίνεται στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων) πληρώνουν δίδακτρα, για φοίτηση σε δημόσιο σχολείο, 42 ευρώ (ή 25 ευρώ αν πληρούν συγκεκριμένα κοινωνικοοικονομικά κριτήρια).
Σύμφωνα με το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας που κατέθεσε το κυπριακό κράτος στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, προτείνεται η επέκταση της ηλικίας υποχρεωτικής εκπαίδευσης από τεσσάρων χρονών και οχτώ μηνών που είναι τώρα, στην ηλικία των τεσσάρων χρόνων. Αυτό σημαίνει αυτόματα ότι θα πρέπει το κράτος να φροντίσει ούτως ώστε να υπάρχουν σχολεία για να μπορούν τα παιδιά να φοιτούν. Με διάφορα επιχειρήματα το ΥΠΑΝ και η κυβέρνηση, υποστηρίζουν ότι η καλύτερη μέθοδος για να διασφαλιστεί ότι όλα τα παιδιά θα έχουν κάποιο σχολείο για να πάνε είναι η επιχορήγηση της ιδιωτικής εκπαίδευσης.
Στη συνέχεια θα καταγράψω τα επιχειρήματα που παρουσιάζονται και θα προσπαθήσω να τα αποδομήσω.
Επιχείρημα 1: Δεν υπάρχει αρκετός χρόνος για να δημιουργηθούν καινούργια τμήματα ή να ανοίξουν καινούργια δημόσια νηπιαγωγεία.
Προσωπικά θεωρώ ότι αυτό το επιχείρημα δεν θα έπρεπε καν να τίθεται από επίσημα χείλη, γιατί το κυριότερο που μαρτυρά είναι πως ως κράτος λειτουργούμε χωρίς σχεδιασμό και πρόγραμμα. Εντούτοις, εν μέρει δεν ευσταθεί γιατί υπάρχουν πράγματα τα οποία μπορούν να γίνουν άμεσα ώστε να δοθεί λίγος χρόνος μέχρι να λυθεί τελείως το συγκεκριμένο ζήτημα. Συγκεκριμένα, υπάρχουν δημόσια τμήματα, σε υφιστάμενα νηπιαγωγεία, που είναι ήδη άδεια είτε γιατί είχαν μειωθεί οι αριθμοί των παιδιών είτε γιατί όταν χτίζονταν κάποια σχολεία λήφθηκε η πρόνοια να κτιστεί επιπλέον τάξη η οποία ποτέ δεν χρησιμοποιήθηκε. Εξάλλου, υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός κοινοτικών τμημάτων τα οποία είναι ήδη έτοιμα και εξοπλισμένα για να λειτουργήσουν. Το μόνο που χρειάζεται, και στις δύο περιπτώσεις είναι διορισμός εκπαιδευτικού προσωπικού για να στελεχώσει τα συγκεκριμένα τμήματα.
Επιχείρημα 2: Η πρακτική της επιχορήγησης δεν θα πλήξει το δημόσιο σχολείο.
Για καθαρά οικονομικίστικους λόγους, καθορίστηκε η ηλικία των τριών χρόνων ως η ηλικία όπου το παιδί περνά κάτω από την ευθύνη του ΥΠΑΝ. Μια μεγάλη πλειοψηφία των γονιών, πριν το παιδί τους γίνει τριών χρονών, αναγκάζονται να το εγγράψουν σε ιδιωτικό νηπιαγωγείο. Στη συνέχεια, όταν το παιδί τους δικαιούται να κάνει εγγραφή στο δημόσιο σχολείο προτιμούν να το αλλάξουν πλαίσιο. Ο κυριότερος λόγος, αρχικά, είναι τα σαφώς μειωμένα δίδακτρα. Εντούτοις, στην πορεία αντιλαμβάνονται και την ποιότητα της εργασίας και του έργου που γίνεται σε αυτό, γεγονός που μεταφέρουν και σε άλλους γονείς. Όταν όμως δεν θα υπάρχει πλέον η ανάγκη για αλλαγή σχολείου, αφού ένας από τους κυριότερους λόγους που τους οδηγεί στην αλλαγή πλαισίου, δεν θα υφίσταται πλέον, αυτό σημαίνει ότι σταδιακά ο αριθμός των παιδιών που θα φοιτούν στα δημόσια νηπιαγωγεία θα μειωθεί γιατί οι γονείς θα προτιμούν το παιδί τους να συνεχίσει να φοιτά στο σχολείο στο οποίο ξεκίνησε να φοιτά όταν ήταν ενός ή δύο χρονών.
Επιχείρημα 3: Τα άτομα που αντιδρούν στην επιχορήγηση της δωρεάν φοίτησης στην προσχολική εκπαίδευση θέλουν να στερήσουν από τα παιδιά και τους γονείς τους το δικαίωμα της εκπαίδευσης.
Ως εκπαιδευτικοί θεωρούμε παράλογο, εδώ και χρόνια, το γεγονός ότι καθορίστηκε η ηλικία εισδοχής στη δημόσια εκπαίδευση τα τρία έτη. Μάλιστα θεωρούμε ότι η δωρεάν δημόσια εκπαίδευση πρέπει να ξεκινά πολύ νωρίτερα. Όμως επιχορηγώντας την επέκταση της υποχρεωτικής φοίτησης δεν υπερασπίζεσαι το δικαίωμα της εκπαίδευσης απλά μετατρέπεις το παιδί σε αγαθό.
Επιχείρημα 4: Οι γονείς πρέπει να έχουν την ελευθερία να επιλέγουν που θα φοιτά το παιδί τους.
Ας υποθέσουμε ότι όντως δίνουμε μεγάλη και ουσιαστική σημασία στο να έχει κάποιος την ελευθερία της επιλογής και πώς δεν κρύβουμε πίσω από το επιχείρημα της επιλογής οικονομικά οφέλη για κάποιους. Τι θα συμβεί αν όλοι οι γονείς επιλέξουν να φοιτήσουν τα παιδιά τους σε δημόσια νηπιαγωγεία; Που θα φοιτήσουν αυτά τα παιδιά αφού σύμφωνα με το πρώτο επιχείρημα δεν υπάρχουν τώρα αρκετά σχολεία; Δίνουμε όντως στους γονείς την ελευθερία να επιλέξουν ή απλά προωθούμε με έντεχνο τρόπο την ιδιωτικοποίηση της εκπαίδευσης;
Επιχείρημα 5: Δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ ιδιωτικής και δημόσιας εκπαίδευσης.
Η πραγματικότητα όμως είναι πώς υπάρχει. Θα μπορούσα να δώσω πληθώρα παραδειγμάτων και σημείων που υποστηρίζουν αυτή τη διαφορά και γιατί η δημόσια εκπαίδευση, όταν οργανώνεται και στηρίζεται ορθά από το κράτος, υπερτερεί κατά πολύ της ιδιωτικής. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο, ότι χώρες, που αναφέρονται συχνά ως παραδείγματα εξαιρετικών εκπαιδευτικών συστημάτων, προωθούν, σχεδόν αποκλειστικά, τη δημόσια εκπαίδευση π.χ. Φινλανδία. Επιλέγω όμως να καταγράψω μόνο ένα στοιχείο. Στην ιδιωτική εκπαίδευση, οι επιχειρηματίες-ιδιοκτήτες, επιλέγουν τα παιδιά τα οποία θα φοιτήσουν στο σχολείο τους. Θεωρείτε ότι ένα ιδιωτικό σχολείο θα δεχτεί με ευκολία κάποιο παιδί με δυσκολίες συμπεριφοράς ή/και, αναπηρία ή/και από χαμηλό κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο; Σαφώς και όχι αφού ο στόχος είναι συγκεκριμένα παιδιά, συγκεκριμένου προφίλ ώστε μέσω αυτών να μπορούν να αναδείξουν έργο και να κερδίσουν κι άλλους γονείς-πελάτες. Αυτή η πρακτική δεν γίνεται, και δεν πρέπει να γίνεται, ούτως ή άλλως, στα δημόσια νηπιαγωγεία. Εκ των πραγμάτων, παιδιά με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, δεν θα έχουν επιλογή (καταρρίπτεται και εδώ το επιχείρημα της επιλογής) από το να φοιτήσουν στο δημόσιο σχολείο. Αυτό θα οδηγήσει σε υπέρμετρο βαθμό πίεσης εις βάρος του δημόσιου σχολείου.
Δεν υπάρχει κανένα επιχείρημα αρκετά σοβαρό και ουσιαστικό για να πείσει ότι η προτεινόμενη αλλαγή έχει ως στόχο την στήριξη των γονιών, τη βελτίωση της παρεχόμενης εκπαίδευσης και το καλό των παιδιών. Αν όντως οι στόχοι της κυβέρνησης είναι αυτοί, μπορούν κάλλιστα να στηρίξουν τη δημόσια προσχολική εκπαίδευση χρησιμοποιώντας το συγκεκριμένο κονδύλι για μείωση του αριθμού των παιδιών στις τάξεις προσχολικής εκπαίδευσης, για αγορά υλικοτεχνικού εξοπλισμού, για άνοιγμα καινούργιων τμημάτων, για εξωραϊσμό των σχολικών αυλών ώστε να απευθύνονται σε όλα τα παιδιά κ.λπ.
*Εκπαιδευτικός προσχολικής εκπαίδευσης
