ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ*
Στις 15 Δεκεμβρίου 2022, η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, υπέγραψε την Ευρωπαϊκή Διακήρυξη για τα Ψηφιακά Δικαιώματα και Αρχές, μαζί με την Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Ρομπέρτα Μέτσολα, και τον Πρωθυπουργό της Τσεχίας, Πέτρ Φιάλα, για την προεδρία του Συμβουλίου σε περιόδευση[1]. Το παραγόμενο έργο “Ψηφιακή Δεκαετία της Ευρώπης” είναι ένα συνολικό πλαίσιο που θα καθοδηγήσει όλες τις ενέργειες που σχετίζονται με τον ψηφιακό τομέα. Ανάμεσα στους στόχους του η δημιουργία ενός πληθυσμού με ψηφιακές δεξιότητες και η ύπαρξη υψηλής επάρκειας ψηφιακών επαγγελματιών.
Για να επιτευχθεί αυτό, είναι αναγκαία η ενσωμάτωση της εκπαιδευτικής τεχνολογίας και στην Εκπαίδευση. Είναι αναγκαία η χρήση της τεχνολογίας στην εκπαιδευτική διαδικασία. Ήδη, ο κλάδος της εκπαιδευτικής τεχνολογίας υπάρχει από τα μέσα του 20ου αιώνα με την τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) να χρησιμοποιείται από τη δεκαετία του ‘70 σε διάφορα εκπαιδευτικά συστήματα (Guan et al., 2020). Η βιομηχανία τεχνητής νοημοσύνης μάλιστα, μέσα σε αυτά τα χρόνια έχει δημιουργήσει πληθώρα εκπαιδευτικών προγραμμάτων που μπορούν να διευκολύνουν τη διδακτική διαδικασία.
Παρά την ανάπτυξη αυτή, στην Κύπρο και συγκεκριμένα στο κυπριακό εκπαιδευτικό σύστημα,η διδασκαλία με τη χρήση της τεχνολογίας είναι άκρως παραμελημένη. Παρόλο που στην ιστοσελίδα του υπουργείου υπό τον τίτλο “Μονάδα Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας”[2] αναφέρονται στην έμφαση της ομάδας σε “Δημιουργική αξιοποίηση των ψηφιακών τεχνολογιών για αποτελεσματική διδασκαλία και μάθηση, δημιουργική αξιοποίηση του διαδικτύου με ασφάλεια και υπευθυνότητα, ανάπτυξη οριζόντιων κομβικών δεξιοτήτων από μαθητές, μαθήτριες και εκπαιδευτικούς”, εντούτοις πέρα από κάποια λογισμικά και κάποια προγράμματα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου[3] τα οποία γίνονται σε εθελοντική βάση, εκ μέρους των εκπαιδευτικών, δεν υπάρχει στοχευμένο σχέδιο δράσης του ΥΠΑΝ για εισαγωγή των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση.
Οι δε σύμβουλοι των οποίων τα καθήκοντα[4] αναφέρονται και πάλι σε επίσημη ιστοσελίδα ως “στήριξη των σχολείων που υπάγονται στη Δημοτική Εκπαίδευση, στενή συνεργασία με τα σχολεία για την αξιοποίηση των Τ.Π.Ε. στην εκπαιδευτική διαδικασία, αξιοποίηση της εμπειρίας και τη γνώσης τους με στόχο την ενσωμάτωση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία μέσα από συνδιδασκαλίες, από κοινού ετοιμασία εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων και επιμορφώσεων εντός της σχολικής μονάδας” αναλώνονται εδώ και χρόνια σε καθήκοντα τεχνικού, συντηρητή και διαμεσολαβητή ανάμεσα στα σχολεία και το ΥΠΑΝ αναφορικά στις τεχνολογικές ανάγκες των σχολείων (οι οποίες πάντοτε βρίσκουν εμπόδιο τις οικονομίστικες πολιτικές του ΥΠΑΝ). Έκαστος αναλαμβάνει εως και 25 σχολεία σε χρόνο 1 ή ⅖ με αποτέλεσμα να μην μπορεί να ανταποκριθεί στα καθήκοντα του επαρκώς.
Ένα μεγάλο σχέδιο δράσης για εκμετάλλευση της τεχνολογίας δημιουργήθηκε αναγκαστικά κατά τη διάρκεια της πανδημίας covid-19, και είχε ως στόχο του την εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Παρά το γεγονός πως η προσπάθεια ήταν αναγκαστική λόγω των μέτρων προστασίας, τα προβλήματα τα οποία εντοπίστηκαν και τα λάθη που έγιναν στην εφαρμογή του, εντούτοις αρκετοί εκπαιδευτικοί επιμορφώθηκαν από το ΠΙ ή άλλους φορείς και άλλοι τόσοι ανέδειξαν τις γνώσεις τους με διάφορους τρόπους εντός και εκτός σχολείων.
Από ότι φαίνεται όμως, στη meta covid-19 περίοδο δεν έχει δημιουργηθεί άλλο συμπληρωματικό σχέδιο δράσης το οποίο να λαμβάνει υπόψη του το γεγονός πως η τεχνολογία είναι πλέον μέρος της ζωής μας και άρα πρέπει να διατηρηθεί. Η επιστημονικά αποδεκτή διαδικασία των σχεδίων δράσης και πολιτικών αναφέρει πως ένα σχέδιο κατά την εφαρμογή του αξιολογείται, αλλάζει και προσαρμόζεται στα νέα δεδομένα, αναβαθμίζεται. Η στοχευμένη και με πλάνο υποστήριξη και διατήρηση της χρήσης της τεχνολογίας στη διδασκαλία προωθώντας και τους στόχους της ΕΕ που προαναφέρθηκαν δεν πρέπει να σταματήσει.
Παρά το γεγονός πως το ΠΙ έχει αναρτήσει σεμινάρια που αφορούν στη χρήση της τεχνολογίας στο “Διήμερο εκπαιδευτικού”[5] Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης εντούτοις είναι αμφίβολο αν αυτές οι γνώσεις θα μεταφερθούν αργότερα στα σχολεία και θα γίνουν πράξη και ρουτίνα χρήσης στη μαθησιακή διαδικασία μέσα από ένα στοχευμένο σχέδιο δράσης ή πρόγραμμα. Είναι αμφίβολο κατά πόσον θα υπάρξει οδηγία ώστε οι εκπαιδευτικοί που είναι καταρτισμένοι τεχνολογικά να μπουν μπροστάρηδες (συντονιστές/οργανωτές) στα σχολεία ως πυρήνες (με την παραχώρηση ωρών) για δημιουργία σχεδίων μαθημάτων με τη χρήση της τεχνολογίας. Είναι αμφίβολο αν ζητηθεί από τα σχολεία να εφαρμόσουν το δικό τους σχέδιο δράσης με στόχο τη διδασκαλία με τεχνολογίες εφαρμόζοντας παράλληλη στήριξη και επιμόρφωση αναφορικά στις ανάγκες των εκπαιδευτικών τους.
Αμφίβολο και χωρίς πυξίδα είναι και το πλάνο αξιοποίησης εκ μέρους του ΥΠΑΝ των επιμορφώσεων που λαμβάνουν εκπαιδευτικοί οι οποίοι συμμετέχουν σε δράσεις Erasmus+ KA1, σχετικές με την τεχνολογία. Εκτός από τα σχολεία τους με ποιον άλλο τρόπο γίνεται διάχυση της γνώσης αυτής; Με ποιον τρόπο διασφαλίζεται η εφαρμογή των γνώσεων αυτών στην καθημερινή εκπαιδευτική διαδικασία; Ποιο είναι το πλάνο του ΥΠΑΝ γι αυτό;
Ως διδακτορική φοιτήτρια εκπαιδευτικής τεχνολογίας και χρήστης της τεχνολογίας στις τάξεις διερωτώμαι ως προς το “Ποια είναι η επίσημη πολιτική του ΥΠΑΝ τελικά αναφορικά στην εκπαίδευση των μαθητών με τη χρήση τεχνολογιών; Πώς αξιοποιούνται ή αντιμετωπίζονται οι εκπαιδευτικοί με γνώσεις τεχνολογίας στα σχολεία από τις Διευθύνσεις; Με ποιον τρόπο στηρίζονται τεχνολογικά τα σχολεία αλλά και οι εκπαιδευτικοί που θέλουν να διδάσκουν με τη χρήση τεχνολογίας; Γιατί πάντοτε οποιαδήποτε πρωτοβουλία βρίσκει εμπόδιο τη μη ύπαρξη πολιτικής και σταματά μπροστά στην άγνοια, τη φοβία και την αρνητικότητα των ανωτέρων;
Ποιο είναι τελικά το πλάνο του ΥΠΑΝ για στήριξη και υποστήριξη αυτών των εκπαιδευτικών; Μήπως είναι καιρός να ενεργοποιηθεί ένα επίσημο σχέδιο δράσης χρήσης των τεχνολογιών στη μαθησιακή διαδικασία, μέσα από δίκτυα σχολείων, ανταλλαγή γνώσεων και πρακτικών, δημιουργία στοχευμένων μαθημάτων και παραχώρηση ωρών συντονισμού σε εκπαιδευτικούς πυρήνες σε κάθε σχολείο;”. Αν δεν υπάρξει συνέχεια και εξέλιξη της προσπάθειας που άρχισε κατά την περίοδο της πανδημίας, η γνώση θα ξεχαστεί και η οποιαδήποτε επιμόρφωση σε θέματα τεχνολογίας από τη στιγμή που δεν μπορεί να αξιοποιηθεί θα είναι επιμόρφωση απλά για χάρην της εικόνας του ΠΙ πως προσφέρει στον τομέα αυτό.
Κρατώντας το θετικό κομμάτι της υποχρεωτικής εφαρμογής της εξ αποστάσεως διδασκαλίας που ήταν αφενός η επαφή των εκπαιδευτικών με την τεχνολογία και τη χρήση της στη διδασκαλία, αφετέρου να βγουν από τα συρτάρια οι ήδη πληρωμένοι από το ΥΠΑΝ λογαριασμοί (μαθητών και εκπαιδευτικών) του προγράμματος MSTeams αναδύεται η υποχρέωση του ΥΠΑΝ να βρει τρόπους ώστε να συνεχίσει να αξιοποιεί τα χρήματα που πληρώθηκαν, παραγωγικά για τους μαθητές. Πώς λοιπόν μπορεί να λειτουργήσει κάτι τέτοιο;
Αρχικά η πλατφόρμα MSTeams μπορεί να χρησιμεύσει ως ψηφιακή τάξη μέσα από την οποία οι εκπαιδευτικοί να έχουν προσωπική επαφή με τους μαθητές τους (αντί για τη χρήση Viber η οποία συγκρούεται με τη νομοθεσία για τα προσωπικά δεδομένα του εκπαιδευτικού). Μέσα από αυτήν μπορούν διακριτικά και χωρίς τυμπανοκρουσίες να αναθέτουν διαφοροποιημένη εργασία στους μαθητές τους την οποία μπορεί να εκμεταλλευτούν είτε στα πλαίσια του μαθήματος είτε ως κατ οίκον εργασία. Ερευνητές όπως οι Baker, 2019 και Kolchenko, 2018, αναφέρουν πως η τεχνολογία μπορεί να βοηθήσει κάθε μαθητή να έχει τους δικούς του ρυθμούς μάθησης, αυξάνοντας τη συμμετοχή και την επίδοσή του.
Επιπλέον, ο εκπαιδευτικός μπορεί να δημιουργήσει κουίζ είτε στο MSTeams ή σε οποιοδήποτε άλλο ηλεκτρονικό πρόγραμμα (Wordwall, Learning Apps, Liveworksheets, Kahoot, Google slides κλπ) πρόγραμμα και να το μοιραστεί μαζί με τους μαθητές του. Με τον τρόπο αυτό εξοικονομεί από τη μία χρόνο για διόρθωση και αφετέρου διεγείρει το ενδιαφέρον των μαθητών για το μάθημα αυξάνοντας τη συγκέντρωση και την προσοχή τους.
Σε ένα άλλο επίπεδο ο εκπαιδευτικός μπορεί να διασυνδέσει την MSTeams με άλλα προγράμματα, επεξεργασίας κειμένου όπως το OneNote, φόρμες συμμετοχής όπως το Forms, πίνακα διδασκαλίας όπως το Whiteboard, κουίζ όπως το Kahoot. Η διασύνδεση αυτή μπορεί να γίνει εν ώρα μαθήματος είτε με ανάθεση εργασιών. Άξιο αναφοράς είναι πως οι διδασκαλίες στο Whiteboard αποθηκεύονται και ο μαθητής που απουσιάζει μπορεί να ανατρέξει να βρει τις σημειώσεις.
Σημαντικό επίσης το γεγονός πως οι εκπαιδευτικοί πλέον έχουν το δικό τους επαγγελματικό email μέσα από το οποίο μπορούν να επικοινωνούν με τους γονείς των μαθητών τους αναφορικά σε θέματα που τους αφορούν. Σε αντίθεση με τα μηνύματα ή τα γκρουπ viber, η επικοινωνία αυτή μπορεί να γίνεται στο χρόνο που μπορεί ο καθένας και καθώς δεν φαίνεται πότε διαβάζεται ένα email διατηρείται ταυτόχρονα και η ιδιωτικότητα του προσωπικού του χρόνου η οποία παραβιάστηκε την περίοδο της πανδημίας σε όσους αναγκάστηκαν να χρησιμοποιήσουν άλλους τρόπους επικοινωνίας (viber, τηλέφωνα, μηνύματα). Παράλληλα προστατεύονται τα προσωπικά δεδομένα του εκπαιδευτικού όπως προνοεί και η σχετική νομοθεσία η οποία πρέπει να τηρείται από τον εργοδότη και τους εκπροσώπους του.
Επιπλέον, η ανταλλαγή email μπορεί να βοηθήσει και στον έλεγχο συμπεριφοράς καθώς μπορεί ο εκπαιδευτικός να συνδέσει τον γονέα με προγράμματα ελέγχου συμπεριφοράς όπως το class dojo, classcraft. Με αυτούς τους τρόπους από τη μία ο εκπαιδευτικός συμπεριφέρεται ως επαγγελματίας, θέτει όρια προστατεύοντας την ιδιωτικότητά του, εκπαιδεύει ταυτόχρονα γονέα και παιδί ως προς τον τρόπο επικοινωνίας και το ρόλο του καθενός απέναντι στο άτομό του και το σχολείο, προσφέροντας “παιδεία” και όχι “υπηρεσίες” στους γονείς.
Πέραν από την αξιοποίηση της πλατφόρμας MSTeams υπάρχουν και πολλοί άλλοι τρόποι εισαγωγής της τεχνολογίας στην τάξη με τη χρήση της πλατφόρμας ή μη. Υπάρχουν πολλά προγράμματα (διαδραστικοί πίνακες) τα οποία στηρίζουν τη μάθηση και την εμπέδωση εργασιών τα οποία ο εκπαιδευτικός μπορεί να εκμεταλλευτεί με διάφορους τρόπους. Γι αυτό, η δημιουργία πυρήνων μέσω ενός δικτύου θα βοηθήσει στην αλληλοεπιμόρφωση αλλά ταυτόχρονα και στην εφαρμογή και συντονισμό εργασιών εντός των σχολικών μονάδων. Στον 21ο αι. είναι αναφαίρετο δικαίωμα των παιδιών να διδάσκονται με τη χρήση της τεχνολογίας και έρευνες δείχνουν πως μία τέτοια διδασκαλία έχει πολύ θετικά αποτελέσματα τόσο σε συμπεριφορές όσο και σε επιδόσεις.
Κλείνοντας, να τονίσω την ανάγκη στήριξης των σχολικών μονάδων με τον κατάλληλο εξοπλισμό. Κατά τη διάρκεια του covid-19, το διαδίκτυο στα περισσότερα σχολεία έχει αναβαθμιστεί και έχει μάλιστα γίνει αποδεκτή η χρήση του wifi. Για να επιτευχθεί η διδασκαλία το ιδανικό είναι μία συσκευή ανά μαθητή. Αυτό μπορεί να γίνει με επιχορήγηση των σχολείων εκ μέρους του ΥΠΑΝ κατόπιν διερεύνησης αναγκών, ή με την επίσημη έγκριση του ΥΠΑΝ ώστε να μπορούν οι μαθητές να φέρουν είτε τα κινητά είτε τα ταμπλετς ή laptop τους από το σπίτι εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα και τις ανάλογες οδηγίες για την ασφάλεια των συσκευών από το σχολείο. Με τον τρόπο αυτό στηρίζονται τα σχολεία, ενθαρρύνονται οι εκπαιδευτικοί να αναλάβουν πρωτοβουλίες και να χρησιμοποιήσουν την τεχνολογία χωρίς να χρειάζεται να μπαίνουν σε συζητήσεις με τις Διευθύνσεις αναφορικά στην νομιμότητα,τη χρησιμότητα ή την προσθετική αξία τους σε γνώσεις.
*Εκπαιδευτικός Δημοτικής
Διδακτορική φοιτήτρια Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας
MBA - ER-HRM- Σχολική και οργανωσιακή Ψυχολογία
Εκπαιδεύτρια της ΑνΑΔ για θέματα Εκπαίδευσης
