ΤΗΣ ΔΡΟΣ ΕΛΕΝΗΣ ΚΥΡΑΤΖΗ*
Η ανάγκη για αντιμετώπιση των φαινομένων παραβατικότητας στο Κυπριακό σχολείο έχει γίνει πιο επιτακτική από ποτέ.Τα μέσα μαζικής επικοινωνίας προβάλλουν σχεδόν καθημερινά το βίαιο προφίλ μαθητών και την αντικοινωνική συμπεριφορά είτε ατόμων, είτε ομάδων εντός και εκτός της σχολικής κοινότητας.
Η πρόληψη, λέγεται συχνά, είναι η καλύτερη θεραπεία και επομένως ο σχεδιασμός και η εφαρμογή προληπτικών δράσεων οδηγεί, σύμφωνα με τα ερευνητικά ευρήματα, σε αποφυγή ακραίων μορφών παραβατικής συμπεριφοράς.(Γεωργίου, Σ., 2007)
Η παραβατικότητα ως έννοια είναι ευρεία και έχει πολλές μορφές.Σύμφωνα με εγκύκλιο του ΥΠΑΝ, η σχολική βία είναι η άσκηση είτε λεκτική, είτε σωματική κατά ατόμου/ων μέσα στο σχολικό χώρο.Έχει διάφορες μορφές και εκφράσεις και η αντιμετώπισή της καταλαμβάνει ένα σημαντικό μέρος της σχολικής καθημερινότητας.
Μέχρι τώρα αντιμετωπιζόταν ως μέρος του γενικότερου σχεδίου δράσης των σχολικών μονάδων, μέσα από ενδοσχολικές επιτροπές και σε συνεργασία με τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες, εκεί και εφόσον υπάρξει ανάγκη.
Οι διάφορες μορφές και η έκταση των φαινομένων βίας/παραβατικότητας φαίνεται να ξεφεύγουν τον τελευταίο καιρό και να παίρνουν έκταση πέραν των σύνηθων μορφών βίας.Ομάδες, π.χ., νέων συνεργάζονται κάποιες φορές και με εγκληματικά στοιχεία, που αρπάζουν έτσι την ευκαιρία να εισχωρήσουν ουσίες, επικίνδυνα αντικείμενα και διάφορες άλλες κακές συνήθειες στο σχολικό χώρο.
Η μακρόχρονη σχολική μου εμπειρία, ως απλής εκπαιδευτικού, Β/Δς και Δ/ντριας με οδήγησε σε κάποιες προσωπικές διαπιστώσεις, που αφορούν μορφές και αίτια της σχολικής βίας.
Η σημαντικότερη μορφή σχολικής βίας είναι η λεκτική.Ξεκινά με απλά πειράγματα και καταλήγει συνήθως σε εξύβριση και απειλές.Είναι συνδεδεμένη με την ανάγκη να προβληθούν συναισθήματα κατωτερότητας και ανασφάλειες που συνδέονται με τραυματικές εμπειρίες του θύτη/των θυτών.Η αντίδραση του θύματος, κατά πόσον δηλαδή το θύμα νιώσει προσβολή ή λύπη δημιουργεί μια ψυχολογική λύτρωση στο θύτη που "εκτονώνεται" δια μέσου της προβολής και της μεταφοράς των δικών του συναισθημάτων στο θύμα.Η ανάγκη να προκαλέσει πόνο για να λυτρωθεί από ότι τον/την απασχολεί είναι το κίνητρο του θύτη στις λεκτικές επιθέσεις.
Η καλύτερη αντιμετώπιση είναι η παγερή αδιαφορία από το θύμα και η άρνησή του να συνεργαστεί με το θύτη σε περιπτώσεις απειλής.
Η αδιαφορία κάποιες φορές εξαγριώνει το θύτη και πιθανόν να προχωρήσει στην άσκηση σωματικής βίας.Τότε, η καλύτερη αντιμετώπιση είναι η άμεση κοινοποίηση του περιστατικού στη διεύθυνση του σχολείου και στις οικογένειες που επηρεάζονται.Αν αφεθεί ανεξέλεγκτη η επιθετική συμπεριφορά, τότε μπορεί να επαναληφθεί βιαιότερα και με απρόβλεπτες συνέπειες.
Πώς όμως προλαμβαίνουμε την εκδήλωση λεκτικών ή και σωματικών επιθέσεων;Καταρχήν τα όρια πρέπει να τεθούν με σαφήνεια και να απαιτείται από τη σχολική μονάδα η πιστή συμμόρφωση προς τους σχολικούς κανονισμούς από όλους.Παιδιά που παρουσιάζουν ρίσκο εκδήλωσης τέτοιων συμπεριφορών πρέπει να παρακολουθούνται στενά και αν κι εφόσον χρειαστεί να παραπεμφθούν σε ειδικό για στήριξη.
Η συνεργασία με τους γονείς/κηδεμόνες είναι εκ των ούκ άνευ, όμως αν κι εφόσον οι γονείς/κηδεμόνες δεν μπορούν ή και δεν θέλουν να συνεργαστούν θα πρέπει να κινούνται οι κρατικές υπηρεσίες για την πιθανή πρόληψη, στήριξη και θεραπεία όσων παιδιών εκδηλώνουν ακραία συμπεριφορά.
Τα παιδιά/θύματα θα πρέπει επίσης να στηρίζονται με δράσεις που να προωθούν την αυτοπεποίθηση και την ενδυνάμωσή τους.Θα πρέπει να μάθουν να αγαπούν τον εαυτό τους για να μην επιτρέπουν στους θύτες να παραβιάζουν την προσωπικότητά τους.
Δράσεις και καλές πρακτικές όπως μαθητικοί διαγωνισμοί που απαιτούν συνεργασία και ομαδικότητα και όχι ανταγωνισμό και φιλαυτία, βιωματικά εργαστήρια, καθιέρωση ρουτινών για την ομαλότερη διεξαγωγή των μαθημάτων, δομημένα διαλείμματα, ενίσχυση του ρόλου του καθηγητή συμβούλου και εισαγωγή του ανάλογου θεσμού στη Δημοτική, τακτές συμβουλευτικές συναντήσεις γονέων εκπαιδευτικών θα βοηθούσαν ιδιαίτερα στην έγκαιρη πρόληψη της νεανικής παραβατικότητας.
Η δημιουργία δημοκρατικών και ελεύθερα σκεπτόμενων πολιτών με την αποφυγή της μετωπικής διδασκαλίας και την ενθάρρυνση της αυτενέργειας, της έρευνας και της ανταλλαγής απόψεων θα ήταν ακόμα ένας πυλώνας πρόληψης της παραβατικότητας.
Το ασφαλές σχολείο θα πρέπει να είναι το πρώτο ζητούμενο στο χώρο της Αγωγής.Παράνομα στοιχεία, επικίνδυνοι εξωσχολικοί και τραμπούκοι δεν έχουν χώρο μέσα στις σχολικές μονάδες.Ο σεβασμός της σχολικής περιουσίας είναι απαραίτητος.Οι Νέοι σήμερα έχουν τα πάντα αλλά δεν έχουν αγάπη και ασφάλεια.Δεν περνούν ποιοτικό χρόνο με τους Γονείς.Όλοι τρέχουν πίσω από τη χίμαιρρα της επιτυχίας και της απόκτησης υλικών αγαθών.Όμως η έννοια της σωστής επικοινωνίας και της ασφάλειας είναι μονόδρομος σε ένα λειτουργικό σχολείο.
Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να μπορούν αυτεπάγγελτα, πάντοτε με αγάπη και σεβασμό, να καλλιεργήσουν την πειθαρχία και το σεβασμό.Οι Νόμοι πρέπει να ισχύσουν για όλους, χωρίς όμως να γίνονται τροχοπέδη στην εξάσκηση της παιδαγωγικής επιστήμης.Οι καταγγελίες εναντίον των εκπαιδευτικών μας πληθαίνουν, το ίδιο και η πασιφανής έλλειψη σεβασμού προς το πρόσωπό τους.Ουαί και αλοίμονο αν καταργηθούν οι εκπαιδευτικοί ως θεσμός ιερός.Η κοινωνία θα διαλυθεί, το ίδιο και οι κρατικοί θεσμοί.
Κατά καιρούς, πολιτικοί που δημαγωγούν αρέσκονται να συμφωνούν με τον κόσμο και να καταγγέλουν τους εκπαιδευτικούς για ανικανότητα.Με ανώριμη και μικρόπνοη σκέψη, χωρίς να ζυγίζουν τα υπέρ και τα κατά συμβαδίζουν με την κοινή αντίληψη, η οποία κινείται απαξιωτικά και πολλές φορές αναίτια κατά των εκπαιδευτικών.
Τότε η έλλειψη ισοζυγίου μεταξύ δικαιοσύνης και αλήθειας καταρρέει την τάξη πραγμάτων κι οδηγεί σε αναρχία και ξήλωμα των θεσμών.
Δεν θα υπάρξει θεραπεία και στήριξη των παραβατικών συμπεριφορών αν η κοινωνία ρίχνει, στο παραμικρό κρούσμα, το ανάθεμα στα σχολεία και στους λειτουργούς της Παιδείας.Αντιθέτως η ολιστική προσέγγιση, η μη κατάτμιση ευθυνών αλλά η προσεκτική ενδοσκόπηση και επανατροφοδότηση όλων των εμπλεκομένων πλευρών θα οδηγήσει σε λύσεις ουσιαστικές και σωτήριες.
Η Αγάπη του Γεννημένου Θεανθρώπου εύχομαι να οδηγήσει όλους μας σε αναζήτηση ειρηνικών μορφών συνύπαρξης.Ο κόσμος μας σπαράζεται από τη βία και τις εμπόλεμες συρράξεις.Τα παιδιά είναι δέκτες και αποδέκτες μηνυμάτων βίας και άδικης σφαγής αθώων.Ακόμα και τα μέσα μαζικής επικοινωνίας, τα καρτούνς, τα παιδικά προγράμματα προωθούν κάποιες φορές τη βία.Ακραίες αντιλήψεις, φανατικοί όλων των αποχρώσεων, αιρετικοί και τυχοδιώκτες καλλιεργούν τη βία και το ρατσισμό.Η ανεξέλεγκτη πρόσβαση στο διαδίκτυο αλλοιώνει τις παιδικές ψυχές.Επομένως όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς θα πρέπει να συνεργαστούν χωρίς ενδοιασμούς και προκαταλήψεις για την πρόληψη και την θεραπεία της σχολικής βίας.Άμεσα και αποτελεσματικά.
Βιβλιογραφία
Γεωργίου, Σ. (2007) Πρόληψη της Παραβατικότητας των Μαθητών, Σχολική Βία,Ο ρόλος του Σχολείου και του εκπαιδευτικού, Διπλωματική Εργασία, Πάντειος Πανεπιστήμιο Πολιτειακών και Κοινωνικών Επιστημών, Αθήνα.
*Εκπαιδευτικός Δημοτικής
