ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΛΕΚΚΟΥ*
Κάθε φορά που ένα περιστατικό ακραίας βίας (στο κοινωνικό ή σχολικό περιβάλλον) βλέπει το φως της δημοσιότητας, συνήθως αυτό συνοδεύεται από την διαπίστωση για το συγκλονισμό της κοινωνίας. Αντιμετωπίζεται σαν κάτι το πρωτοφανές και το ακολουθούν πύρινοι λόγοι για την αντιμετώπισή του. Στη συνέχεια ξεχνιέται, μέχρι κάποιο άλλο περιστατικό να επαναφέρει την συνθήκη αυτή στην επικαιρότητα.
Η εκπαίδευση, εκτός από εκκολαπτήριο σκέψης, έρευνας, καινοτομίας, πειραματισμού, γνώσης, δεξιοτήτων και αξιών είναι και συγκοινωνόν δοχείο της παθολογίας που επικρατεί στην ευρύτερη κοινωνία. Πάντα η ποιότητα της εκπαίδευσης αντανακλούσε την κοινωνία. Στις μέρες μας έγινε ο σκοτεινότερος καθρέφτης της. Η απαξίωση της παιδείας που παρέχει η εκπαίδευση και η εστίαση απλά σε ατομικά επιτεύγματα είτε ως αιτία είτε ως αποτέλεσμα της κατάστασης δυσκολεύει όχι μόνο το παρόν αλλά και την προοπτική εκπαίδευσης και συνακόλουθα της κοινωνίας.
Έχοντας κατά νου αυτά, τα εν πολλοίς γνωστά, είναι υποκριτικό να μένουμε εμβρόντητοι κι εμβρόντητες μπροστά στη βία και στην παραβατικότητα που έχουν πλέον συνυφανθεί με τη σχολική καθημερινότητα.
Η παραβατικότητα και η βία δεν εμφανίζονται ξαφνικά. Έχουν «διδαχθεί» στο σπίτι και στο στενό κοινωνικό περιβάλλον κι έχουν κανονικοποιηθεί. Όταν ως σημαντικοί/ές ενήλικες τις θεωρούμε αποδεκτούς τρόπους ανατροφής, αποδεκτά μέσα επίτευξης στόχων, φυσιολογικούς τρόπους έκφρασης ισχύος αλλά και καθιέρωσης, όταν τις ανεχόμαστε και τις αγνοούμε δεν μπορούμε να περιμένουμε κάτι διαφορετικό από τα παιδιά.
Υπάρχουν όμως τρόποι ως κοινωνικά ευαίσθητοι γονείς, ως κοινωνικά εγγραμματισμένα πρόσωπα να εντοπίσουμε και προλάβουμε την παραβατικότητα , να την αντιμετωπίσουμε αν δεν είμαστε αποτελεσματικοί στην πρόληψη και ακόμη να την τερματίσουμε;
Το πρώτο βήμα είναι να «γνωρίσουμε» το παιδί μας. Αφού το γνωρίσουμε αποδεχόμενοι τόσο τα προτερήματα όσο και τα ελαττώματά του να μείνουμε κοντά του και να το παρατηρούμε, όχι ως κατάσκοποι αλλά ως υπεύθυνοι γονείς για την εξέλιξή του.
Οι συχνές συγκρούσεις στο σχολείο ή στις ομάδες συνομήλικων, η ελλιπής φοίτηση χωρίς λόγο, οι προσπάθειες φυγής από σχολείο ή σπίτι, η ευκολία της κακοποίησης ζώων, ο ανεξέλεγκτος θυμός, ο ενθουσιασμός για βανδαλισμούς, η απουσία ενσυναίσθησης είναι κάποια σημάδια που σίγουρα πρέπει να έλξουν το ενδιαφέρον και την προσοχή μας.
Κάποιες φορές, ειδικά αν το παιδί ως πρόσωπο είναι ιδιαίτερα ευάλωτο σε ερεθίσματα του περιβάλλοντος μπορεί να μιμηθεί βίαιες και παραβατικές συμπεριφορές. Έτσι, αν κάποιος στενός συγγενής είναι βίαιος, αν οι γονείς επιλύουν τις διαφορές τους με φωνές ή χειροδικίες, αν το παιδί είναι στη μέση ενός διαζυγίου με έντονες συγκρούσεις , αν έχει απορριφθεί από συνομήλικα παιδιά και προσχωρεί σε παρέες μεγαλύτερων είναι πιθανό να δημιουργείται το πλαίσιο για ανάπτυξη κι εκδήλωση παραβατικών συμπεριφορών.
Οι πολλές ώρες που περνούν τα παιδιά σε διάφορα διαδικτυακά κι αλληλεπιδραστικά παιχνίδια, η διαρκής (και δυστυχώς εκτός δεξιοτήτων αντίληψης κινδύνου για την ηλικία τους) ενασχόληση με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι ακόμα μια πιθανή πηγή εισόδου σε ανεπιθύμητες καταστάσεις.
Η ανάγνωση των πιο πάνω ίσως κάνει μερικούς/ές να θεωρήσουν ότι ο εντοπισμός κάποιων συνθηκών ή συμπεριφορών θα οδηγήσει χωρίς επιστροφή τα παιδιά τους σε βίαιες συμπεριφορές. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι πορεία είναι προδιαγεγραμμένη Ο εντοπισμός τους δείχνει γονείς οι οποίοι θέλουν να αντιμετωπίσουν προληπτικά την κατάσταση.
Είναι γεγονός ότι πολλοί γονείς, απορροφούνται από το κυνήγι για κάλυψη των αναγκών της καθημερινότητας. Είναι πολλές φορές που νιώθουν ότι οι δικές τους ανάγκες έχουν ακυρωθεί. Εκχωρούν λοιπόν τον γονεϊκό τους ρόλο στα σχολεία. Τα σχολεία όμως πλέον έχουν απαξιωθεί. Η παιδεία δεν είναι κορυφαίο αγαθό. Εφόσον όμως όλοι και όλες αντιλαμβανόμαστε ότι η συνθήκη που έχει δημιουργηθεί (σε όλα τα επίπεδα κι εκφάνσεις της ζωής μας) γεννά μόνο προβλήματα είναι ευθύνη μας να προσπαθήσουμε για την αλλαγή της.
Οι γονείς να δείξουμε έμπρακτα την αγάπη και το ενδιαφέρον μας. Αν αναστείλουμε λίγο τις προσωπικές μας επιδιώξεις, δεν σημαίνει ότι τις ακυρώσαμε. Από την άλλη, οι εκπαιδευτικοί να ανακαλύψουμε πάλι το ρόλο του παιδαγωγού και τη φλόγα εκείνη που σε κάνει να τρέξεις δίπλα στο παιδί, όταν εκείνο χρειάζεται καθοδήγηση.
Η βία διδάσκεται και κανονικοποιείται. Το ίδιο όμως και η αγάπη. Ας επιλέξουμε την «διδακτέα ύλη» λοιπόν.
*Σχολικός Σύμβουλος Δημοτικής Εκπαίδευσης
Συγγραφέας των βιβλίων «Να μείνει μεταξύ μας» και «Η Εμπειρία της Συμβουλευτικής».
