ΤΗΣ ΔΡΟΣ ΕΛΕΝΗΣ ΚΥΡΑΤΖΗ*
Με αφορμή τον πρόσφατο εορτασμό της επετείου της 28ης Οκτωβρίου, διαπίστωσα ότι η αναφορά σε αυτήν τόσο πολλών κειμένων, δοκιμίων, ποιητών και λογοτεχνών την καθιστά, εκτός από υψίστης εθνικής σημασίας, αφορμή παιδαγωγικής εμβάθυνσης , λογοτεχνικής μελέτης και αναστοχαστικού διαλόγου με το ιστορικό γίγνεσθαι.
Μελετώντας τα διάφορα είδη του λόγου που αναφέρονται στην 28η Οκτωβρίου, διαφαίνεται το διάχυτο αγωνιστικό και αισιόδοξο για την νίκη ύφος, συνέπεια των επιτυχών αντεπιθέσεων του ελληνισμού κατά του Ιταλικού φασιστικού μηχανισμού.
Παράλληλα υπάρχει έντονος πόνος, οργή και θλίψη για την Ιταλική επίθεση.Θλίψη για τα νέα παιδιά που χάνονται, θλίψη για το ξαφνικό κακό που απλώνει τα πλοκάμια του στον ξάστερο ελληνικό ουρανό.
Ο Στέλιος Ξεφλούδας καταγράφει στο βιβλίο του "Οι Άνθρωποι του Μύθου" "Οι Άνθρωποι πηγαίνουν στην γραμμή, ο ένας πίσω από τον άλλον, προς τον Θάνατον.Κατάντησαν το μόριο της σκόνης του δρόμου.... Ο πόλεμος είναι ένα έγκλημα που γίνεται με επίσημη στολή και με όλα τα παράσημα στο στήθος....Όμως αυτός ο πόλεμος είναι δίκαιος.Πολεμάμε για να μην υποφέρει ο άνθρωπος απ' τον άνθρωπο, να μην σκοτώνει ο άνθρωπος τον άνθρωπο, πολεμάμε για να μην υπάρχει ο πόλεμος, να μην υπάρχει στον κόσμο κανένας φασισμός, να μην υπάρχουν δικτάτορες, να απαλλαγεί η χώρα μας από την δικτατορία".
Ως προσωπική κατάθεση και ομολογία ο λογοτέχνης Άγγελος Τερζάκης στο έργο του "Ο Απρίλης" μας σκιαγραφεί το προφίλ του απλού Έλληνα στρατιώτη, του τραυματία, που η πράξη του να αντισταθεί στον εχθρό της χώρας του, του φαίνεται φυσική και αναπόδραστη, χωρίς επειδείξεις και μεγαλόστομες φράσεις.Συγκεκριμένα στο έργο του ένας εκ των δύο πρωταγωνιστών, ο Μελετίου, αναφωνεί:"Λοιπόν είδατε βρε παιδιά τι απλοί που είναι οι ήρωες.Ούτε που τον πιάνει το μάτι σου αυτόν εδώ.Κι όμως!"
Απλά, μα με το μεγαλείο του λόγου, μας παραθέτει την σκληρή πραγματικότητα του πολέμου ο Νομπελίστας ποιητής Γιώργος Σεφέρης στο έργο του "Ο τελευταίος σταθμός".
"Κι αν σου μιλώ με παραμύθια και παραβολές
Είναι γιατί τ' ακούς γλυκότερα, κι η φρίκη
δεν κουβεντιάζεται γιατί είναι ζωντανή
Πηγαίνουμε, στα σκοτεινά προχωρούμε..."
Ήταν συνειδητοποιημένος, λοιπόν, όσο γινόταν, ο ελληνικός λαός στα πέτρινα χρόνια του πολέμου και της επερχόμενης Γερμανικής Κατοχής. Φρίκη, σκοτάδι, έγκλημα.Όμως συνάμα, ανάγκη ζωής και συνείδησης ο πόλεμος.Χωρίς πισωγυρίσματα.
Όπως έγραψε ο Κωστής Παλαμάς το 1940 στο ποίημά του "Προς την Νεολαία μας"
"Τούτο το λόγο θα σας πω,
δεν έχω άλλο κανένα,
μεθύστε με τ' Αθάνατο Κρασί του 21"
Στο ποίημα του "Νίκη" πάλι, ο Παλαμάς αναφέρει πως" Η Ελλάδα είναι αβασίλευτη, με δάφνες και κρίνα της νίκης".
Η ελπίδα του Έλληνα λογοτέχνη, του κάθε Έλληνα, δεν έσβησε ούτε με την ήττα, ούτε με την Γερμανική Κατοχή. Γράφει ο Νομπελίστας ποιητής Οδυσσέας Ελύτης στο "Άξιον Εστί".
"Μεσ'την έρμη και άδεια πολιτεία
Μένει το χέρι που μονάχα θα γράψει με μπογιά
Στους μεγάλους τοίχους
ΨΩΜΙ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ".
Η αίσθηση της απόλυτης υποταγής στο πατριωτικό καθήκον είναι χαρακτηριστικό της εποχής.
Πρώτος που περιέγραψε λογοτεχνικά το έπος του 40 ήταν ο Κύπριος Λουκής Ακρίτας, δημοσιογράφος που πολέμησε το 1940-41 στην πρώτη γραμμή του πολέμου.
Στο έργο του "Αρματωμένοι" παρουσιάζει μέσα από λυρικά στοιχεία την φρίκη του πολέμου.Χωρίς φανφάρες και κομπασμό, ο Ακρίτας μιλά για τον πόλεμο αναπολώντας την ειρήνη που χάθηκε, δεν μειώνει τον εχθρό αλλά μέσα από μια σχεδόν ελεγειακή αφήγηση ξεδιπλώνει το δίκτυ της πολεμικής σύωκρουσης, όπου δεν υπάρχουν νικητές και ηττημένοι.
Συμπερασματικά, οι Έλληνες συγγραφείς, ποιητές και λογοτέχνες του 40 "πορεύτηκαν" με αξιοπρέπεια και ηρωισμό, στα χιονισμένα Αλβανικά βουνά, μοιράστηκαν τις σταφίδες με τους συμπολεμιστές τους, βύθισαν την μπότα τους βαθιά μέσα στη χιονισμένη λάσπη, είδαν τον έφεδρο ανθυπολοχαγό να πεθαίνει, αντίκρυσαν τις ηρωικές Ηπειρώτισσες να σκαρφαλώνουν φορτωμένες τα βουνά.
Είχαν βιώματα και πεποιθήσεις δημοκρατικές, ανθρωπιστικές πάνω από όλα.Με πίστη και αξιοπρέπεια, αγωνίστηκαν με το όπλο και την πέννα για το καλό της φυλής, για το καλό της ανθρώπινης ύπαρξης.Άλλωστε γι αυτό ο αγώνας τους δικαιώθηκε.
Νυν ο αγών υπέρ πατρίδος και ιερών....υπέρ πίστεως ....υπέρ της ελευθερίας.
*Phd in Bilingualism
University of Manchester, UK.
