ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΣΟΛΔΑΤΟΥ*
Η εικόνα ενός σχολείου που καίγεται δεν αφήνει κανέναν ασυγκίνητο. Οι φλόγες που τυλίγουν τους τοίχους του δεν καταστρέφουν μόνο ένα κτίριο, αλλά και τις ελπίδες για μάθηση, πρόοδο και συλλογική προσπάθεια. Είναι μια εικόνα που προκαλεί απορίες, οργή και θλίψη. Γιατί, όμως, οι νέοι επιλέγουν να καταστρέψουν ένα σχολείο και όχι κάποιο άλλο κτίριο, όπως ένα εμπορικό κέντρο ή μια δημόσια υπηρεσία;
Το σχολείο ως σύμβολο της κοινωνίας και της εξουσίας
Το σχολείο δεν είναι μόνο ένας χώρος μάθησης, αλλά και ένα κομμάτι του κρατικού συστήματος. Μαζί με την οικογένεια, αποτελεί τον πρώτο φορέα κοινωνικοποίησης των παιδιών. Ως εκ τούτου, το σχολείο γίνεται συχνά στόχος εκείνων που θέλουν να αμφισβητήσουν την εξουσία.
Σε κοινωνικές αναταραχές ή εξεγέρσεις, τα σχολεία συχνά βρίσκονται στο στόχαστρο. Η φωτιά στο σχολείο είναι συμβολική: είναι μια επίθεση σε ό,τι αντιπροσωπεύει η κοινωνική δομή, θέσεις, αξίες, στερεότυπα. Η εικόνα ενός σχολείου που καίγεται έχει διαφορετικό συμβολικό φορτίο από την εικόνα ενός καμένου εμπορικού κέντρου. Το δεύτερο παραπέμπει σε οικονομική διαμαρτυρία, ενώ το πρώτο είναι μια κραυγή εναντίον του ελέγχου και της εξουσίας.
Η ψυχολογία πίσω από την πράξη
Η πράξη του εμπρησμού δεν είναι απλή εκδήλωση βίας. Κρύβει ψυχολογικές ανάγκες και εσωτερικές συγκρούσεις. Για πολλούς νέους, η καταστροφή του σχολείου τους δίνει την ψευδαίσθηση της εξουσίας. "Εγώ, που δεν μπορώ να ελέγξω τη ζωή μου, τώρα ελέγχω την κατάσταση". Το αίσθημα ελέγχου και δύναμης που αποκτούν μέσα από την καταστροφή είναι, για πολλούς, πιο δυνατό από τον φόβο της τιμωρίας.Επιπλέον, οι νέοι που καταστρέφουν το σχολείο επιδιώκουν την αναγνώριση. Οι έφηβοι αναζητούν την προσοχή των συνομηλίκων τους και θέλουν να γίνουν "ορατοί". Οι εμπρηστικές πράξεις συζητιούνται ευρέως από τα μέσα ενημέρωσης και τις κοινότητες, γεγονός που τους δίνει την αίσθηση ότι "όλος ο κόσμος μιλάει για εμάς".
Γιατί να μην κάψουν ένα εμπορικό κέντρο ή μια επιχείρηση; Η απάντηση βρίσκεται στη διαφορετική συναισθηματική σχέση που έχουν με το σχολείο. Με τα εμπορικά κέντρα, οι νέοι δεν έχουν άμεση ή προσωπική σχέση. Είναι ένας εύκολος στόχος με μεγάλο συμβολικό φορτίο. Είναι σαν το πιο κοντινό μας άνθρωπο που ξεσπάμε σε αυτόν, όταν το αφεντικό μας πιέζει στη δουλειά, όπως αναφέρει ο Μαξ Βέμπερ στη θεωρία στη Θεωρία της Εξουσίας*.
Η καύση ενός σχολείου δεν είναι τυχαία. Πίσω από αυτήν την πράξη, κρύβονται συναισθήματα οργής, απόγνωσης και ανάγκης για προσοχή. Το σχολείο δεν είναι απλά ένα κτίριο — είναι ένας θεσμός που συμβολίζει μέσα σε όλα τα άλλα και την κοινωνική τάξη. Η καταστροφή του είναι μια μορφή αντίστασης.
Αν θέλουμε να σταματήσουμε τις φλόγες που καταστρέφουν τα σχολεία μας, πρέπει πρώτα να "σβήσουμε τις φλόγες" που καίνε μέσα στις καρδιές των παιδιών μας. Να ακούσουμε τις φωνές τους και να τους δώσουμε τις ευκαιρίες που δικαιούνται. Διότι, στο τέλος της ημέρας, κανένα παιδί δεν θέλει να καταστρέψει το μέλλον του. Κι ένα καμένο σχολείο είναι ακριβώς αυτό: Ένα καμένο μέλλον.
*Δάσκαλος
