ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΑΒΒΙΔΗ*
Only a well-being child can learn”
Αυτή η φράση αποτελεί τη βάση του φινλανδικού εκπαιδευτικού συστήματος, το οποίο αναγνωρίζει ότι η μάθηση δεν μπορεί να ανθίσει σε ένα περιβάλλον γεμάτο άγχος, πίεση και ανισότητες. Η εκπαίδευση στη Φινλανδία δίνει προτεραιότητα στην ψυχική και σωματική υγεία των μαθητών/τριών, δημιουργώντας ένα σχολικό περιβάλλον, όπου η ευημερία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη μαθησιακή διαδικασία.
Παρακάτω παρουσιάζονται δέκα βασικές πρακτικές που ενσωματώνουν την έννοια του well-being στα φινλανδικά σχολεία:
1. Χαλαρό ωρολόγιο πρόγραμμα και διαλείμματα
Οι μαθητές/τριες περνούν πολύ λιγότερο χρόνο στο σχολείο σε σχέση με άλλες χώρες, ενώ παράλληλα διατηρούν υψηλά μαθησιακά αποτελέσματα. Για παράδειγμα, οι μαθητές/τριες της πρώτης τάξης, που ξεκινούν το σχολείο στα 7 τους χρόνια, έχουν μόνο 20 ώρες μαθημάτων την εβδομάδα, ενώ οι μαθητές/τριες της τρίτης τάξης του γυμνασίου (16 ετών) παρακολουθούν μόλις 30 ώρες εβδομαδιαίως. Μετά από κάθε 45 λεπτά διδασκαλίας, οι μαθητές/τριες απολαμβάνουν 15 λεπτά ελεύθερου χρόνου για παιχνίδι και ξεκούραση.
2. Υποστηρικτικό περιβάλλον και σχέσεις εμπιστοσύνης
Η σχέση μαθητών/τριών-εκπαιδευτικών είναι βασισμένη στην εμπιστοσύνη και τον αμοιβαίο σεβασμό. Είναι βασικό χαρακτηριστικό του φινλανδικού εκπαιδευτικού συστήματος ότι όλοι οι εμπλεκόμενοι στην εκπαιδευτική διαδικασία – μαθητές/ τριες, εκπαιδευτικοί, γονείς και διοίκηση – λειτουργούν με αμοιβαία εμπιστοσύνη. Οι δάσκαλοι λειτουργούν ως καθοδηγητές, προσφέροντας εξατομικευμένη βοήθεια και δημιουργώντας ένα ασφαλές περιβάλλον όπου οι μαθητές/τριες νιώθουν άνετα να εκφραστούν.
3. Έμφαση στη φυσική δραστηριότητα και επαφή με τη φύση
Η σωματική άσκηση αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της σχολικής ζωής. Τα παιδιά περνούν πολύ χρόνο σε εξωτερικούς χώρους, ακόμα και τον χειμώνα, καθώς η επαφή με τη φύση ενισχύει την ψυχική υγεία και την αυτοσυγκέντρωση. Πολλά σχολεία εφαρμόζουν το outdoor learning, δηλαδή τη μάθηση μέσα από υπαίθριες δραστηριότητες. Επιπλέον, ορισμένα σχολεία έχουν προγράμματα ώστε όλα τα μαθήματα μιας ημέρας να πραγματοποιούνται στο δάσος, προσφέροντας μια μοναδική ευκαιρία βιωματικής μάθησης.
4. Περιορισμένη κατ' οίκον εργασία
Οι μαθητές/τριες δεν επιβαρύνονται με υπερβολική κατ' οίκον εργασία, καθώς δίνεται έμφαση στην ολοκλήρωση των μαθησιακών δραστηριοτήτων εντός του σχολικού ωραρίου. Αυτό τους επιτρέπει να απολαμβάνουν περισσότερο ελεύθερο χρόνο για ξεκούραση, παιχνίδι και δημιουργικές δραστηριότητες, ενισχύοντας την ψυχική τους ευημερία.
5. Ισότητα και ένταξη
Το φινλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα προάγει την ισότητα, εξασφαλίζοντας ότι κάθε παιδί έχει πρόσβαση σε ποιοτική εκπαίδευση, ανεξαρτήτως του κοινωνικοοικονομικού του υπόβαθρου. Επιπλέον, οι μαθητές/τριες με μαθησιακές δυσκολίες ή άλλες ανάγκες υποστηρίζονται μέσω εξατομικευμένων εκπαιδευτικών προγραμμάτων.
6. Αυτονομία που προάγει την ευημερία
Οι μαθητές/τριες έχουν ενεργό ρόλο στη μαθησιακή διαδικασία, καθώς ενθαρρύνονται να παίρνουν αποφάσεις και να διαμορφώνουν το πρόγραμμά τους. Αυτή η προσέγγιση ενισχύει το αίσθημα ελέγχου που έχουν για τη μάθησή τους, μειώνοντας το άγχος και ενισχύοντας την αυτοπεποίθησή τους. Όταν οι μαθητές/ τριες νιώθουν ότι οι επιλογές τους γίνονται σεβαστές, αυξάνεται η ικανοποίησή τους από τη σχολική ζωή και η συνολική τους ευημερία.
7. Υγιεινή διατροφή
Τα φινλανδικά σχολεία προσφέρουν δωρεάν και ισορροπημένα γεύματα σε όλους τους μαθητές/τριες, δίνοντας έμφαση στην ποιότητα και τη θρεπτική αξία της διατροφής. Οι μαθητές/τριες μαθαίνουν τη σημασία της σωστής διατροφής για τη σωματική και πνευματική τους ανάπτυξη.
8. Στήριξη ψυχικής υγείας
Κάθε σχολείο διαθέτει σχολικούς ψυχολόγους, συμβούλους και κοινωνικούς λειτουργούς, οι οποίοι παρέχουν υποστήριξη σε μαθητές/τριες που αντιμετωπίζουν δυσκολίες. Επίσης, οι μαθητές/τριες ενθαρρύνονται να μιλούν για τα συναισθήματά τους και να αναζητούν βοήθεια όταν τη χρειάζονται.
9. Αξιολόγηση με έμφαση στην προσωπική ανάπτυξη
Δεν υπάρχουν σχολικές ή εθνικές τελικές εξετάσεις σε καμία τάξη, εκτός από την τελευταία τάξη του λυκείου—και αυτή η εξέταση δεν είναι υποχρεωτική για την απόκτηση του απολυτηρίου. Αντί για εξετάσεις, η αξιολόγηση βασίζεται στη συνεχιζόμενη ανατροφοδότηση και την ποιοτική εκτίμηση της προόδου των μαθητών/τριών, με έμφαση στην αυτοβελτίωση και όχι στη βαθμοθηρία.
10. Σύνδεση με την κοινότητα και τον πραγματικό κόσμο
Τα φινλανδικά σχολεία διατηρούν στενές σχέσεις με την τοπική κοινωνία, ενισχύοντας το well-being των μαθητών/τριών μέσω συνεργασίας με τοπικούς φορείς, εθελοντισμού και βιωματικών δράσεων. Μέσα από αυτές τις δραστηριότητες, οι μαθητές/τριες νιώθουν χρήσιμοι, αποκτούν κοινωνικές δεξιότητες και ενισχύουν την αίσθηση του ανήκειν, κάτι που ενισχύει σημαντικά τη συνολική τους ευημερία.
Η προσέγγιση αυτή έχει αποδείξει ότι η μάθηση είναι πιο αποτελεσματική όταν τα παιδιά αισθάνονται ασφαλή, χαρούμενα και υγιή. Στα φινλανδικά σχολεία, η ευημερία (well-being) δεν είναι απλώς ένα πρόγραμμα, αλλά μια φιλοσοφία που διαπνέει το σύνολο του εκπαιδευτικού συστήματος.
Το άρθρο αυτό περιγράφει τις παρατηρήσεις και τις εμπειρίες που αποκόμισα κατά τη διάρκεια της συμμετοχής μου στο εκπαιδευτικό συνέδριο “LIFE 2025: Cultivating Happiness - The Job Shadowing Experience”, το οποίο διοργάνωσε ο φινλανδικός εκπαιδευτικός οργανισμός VisitEDUfinn από τις 24 έως τις 30 Ιανουαρίου 2025 στο Ροβανιέμι της Φινλανδίας. Η συμμετοχή μου στο σεμινάριο εντάσσεται στο πλαίσιο του προγράμματος Erasmus+ (Βασική Δράση 1: Μαθησιακή Κινητικότητα Ατόμων) του σχολείου μου, Δημοτικού Σχολείου Ξυλοφάγου Α΄, με γενικό τίτλο “No Child Left Behind - Κανένα Παιδί Δεν Μένει Πίσω”.
*Εκπαιδευτικός
Δημοτικό Σχολείο Ξυλοφάγου Α΄
