Τεχνητή Νοημοσύνη και παιδιά: Η ευθύνη της καινοτομίας

ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΛΕΚΚΟΥ*

Η τεχνητή νοημοσύνη (AI/ΤΝ) έχει εισχωρήσει σε πολλούς τομείς κάθε ανθρώπινης δραστηριότητας. Η εκπαίδευση δεν θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση. Η επαφή με τη ΤΝ αφορά σε παιδιά κάθε ηλικίας και εκτείνεται από τις απλές εκπαιδευτικές εφαρμογές μέχρι συστήματα που σχετίζονται με την εξατομικευμένη μάθηση. Η ΤΝ, έχει γίνει ένα σημαντικό εργαλείο στα χέρια των παιδιών  αλλάζοντας τον τρόπο που αυτά μαθαίνουν, παίζουν και αλληλεπιδρούν με τον κόσμο γύρω τους. Η αλλαγή αυτή είναι τόσο ραγδαία που ακόμη και οι πιο ειδικοί επιστήμονες εκπλήσσονται και προβληματίζονται από την εξέλιξη της. Ταυτόχρονα όμως η ευκολία πρόσβασης σε αυτή και η απλότητα της χρήσης της, την κάνει πολύ ελκυστική οδηγώντας σε χρήση που τα αποτελέσματά της δεν είναι εύκολο να γίνουν ορατά από τώρα.

Κάθε νέο φέρνει μαζί του την αλλαγή. Και όπως κάθε αλλαγή γεννά ενθουσιασμό από τη μία, φόβο κι αντίσταση από την άλλη. Στην ανθρώπινη πορεία βέβαια, τίποτα δεν ήταν απλά «άσπρο, μαύρο» ή «καλό, κακό» Αυτή δυαδική ερμηνεία των πραγμάτων δεν μπορεί να αποτελέσει στάση αντιμετώπισης ούτε και της ΤΝ. Είναι σημαντικό να κατανοηθούν τόσο τα οφέλη όσο και οι πιθανοί κίνδυνοι που απορρέουν από αυτή.

Θετικά στοιχεία

1. Εξατομικευμένη μάθηση: Καθώς η ΤΝ μπορεί να προσαρμόσει το εκπαιδευτικό υλικό στις ανάγκες και το ρυθμό μάθησης κάθε παιδιού δημιουργεί συνθήκες για καλύτερη κατανόηση της ύλης και συνακόλουθα στην βελτίωση της απόδοσης του παιδιού στα γνωστικά αντικείμενα.  
2. Ανάπτυξη δεξιοτήτων προβληματισμού και έρευνας Πολλές  εφαρμογές ΤΝ ενθαρρύνουν την κριτική σκέψη, την ανάλυση και τη σύνθεση πληροφοριών καθώς και  την διαλεκτικότητα στην προσέγγιση καταστάσεων, οδηγώντας τα παιδιά να εξερευνήσουν νέες ιδέες και μεθόδους για τη επίλυση προβλημάτων ή την ερμηνεία άλλων.
3. Καλλιέργεια και ενίσχυση ψηφιακών  ικανοτήτων: Η επαφή με τεχνολογίες ΤΝ διδάσκει στα παιδιά πώς να χειρίζονται ψηφιακά εργαλεία και προετοιμάζει την επόμενη γενιά για μια ψηφιακά κυρίαρχη εργασιακή αγορά.

Αρνητικά στοιχεία

1. Υπερβολική εξάρτηση: Η συνεχής χρήση ΤΝ μπορεί να οδηγήσει τα παιδιά σε υπερβολική εξάρτηση από τεχνολογικές/ψηφιακές λύσεις για την επίλυση προβλημάτων, μειώνοντας την ικανότητά τους να σκέφτονται ανεξάρτητα. Την έρευνα, τη σύγκριση, τη σύνθεση και την εξαγωγή συμπερασμάτων ή προτάσεων την αναλαμβάνει η ΤΝ και το παιδί είναι απλός χρήστης.
2. Περιορισμένες ανθρώπινες αλληλεπιδράσεις: Η αυξημένη χρήση ΤΝ στην εκπαίδευση μπορεί να περιορίσει τις ανθρώπινες αλληλεπιδράσεις, κάτι που είναι κρίσιμο για την ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων και ενσυναίσθησης στα παιδιά. Ο σημαντικός συνάνθρωπος, ο φίλος ή η φίλη μπορεί να αντικατασταθεί από την ΤΝ, που προσαρμόζεται στα «θέλω» του παιδιού αποκόπτοντάς το από την σημαντική για την εξέλιξη του, ώσμωση με συνομήλικα άτομα ή σημαντικά άτομα μεγαλύτερης ηλικίας.
3. Ασφάλεια και ιδιωτικότητα: Η χρήση ΤΝ συχνά συνδέεται με κινδύνους που αναφέρονται στην ιδιωτικότητα και την ασφάλεια των δεδομένων των παιδιών, την έκθεση τους σε κινδύνους. Η χρήση της κάτω από την ενεργή και ουσιαστική επιμέλεια των γονιών είναι τουλάχιστον απαραίτητη. Τα παιδιά, ήδη, είναι εκτεθειμένα στα διάφορα περιβάλλοντα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, αναπτύσσοντας στάσεις ζωής που δεν ταιριάζουν με την ηλικία τους, υιοθετώντας πρότυπα πολύ μακριά από την πραγματικότητα.   

Η ΤΝ δεν πρέπει ούτε να δαιμονοποιείται ούτε να θεοποιείται. Δεν είναι ούτε η επίλυση όλων των προβλημάτων ούτε η πηγή όλων. Δεν είναι μια απλή εφαρμογή στο κινητό ούτε μια εφήμερη τάση. Είναι μια τεχνολογία που μπορεί να διευκολύνει την πρόοδο σε πολλούς τομείς της επιστήμης αλλά και της καθημερινότητας. Είναι ζωτικής σημασίας να ισορροπήσουμε την τεχνολογική αξιοποίηση με την ανάπτυξη ολοκληρωμένων, συναισθηματικά και κοινωνικά υγιών ατόμων. Η ευαισθητοποίηση και η εκπαίδευση των γονέων και των εκπαιδευτικών είναι κλειδιά για την ασφαλή και εποικοδομητική ενσωμάτωση της ΤΝ στη ζωή των παιδιών.

* Σχολικός Σύμβουλος Δημοτικής