ΤΗΣ ΦΩΤΕΙΝΗΣ ΦΩΤΙΑΔΟΥ*
Η αυξανόμενη παραβατική συμπεριφορά στα κυπριακά σχολεία αποτελεί ένα σοβαρό κοινωνικό ζήτημα, το οποίο επιτέλους έχει θορυβήσει και το ίδιο το υπουργείο που για πρώτη φορά επιχειρεί να ερμηνεύσει μέσα από τις βαθύτερες αιτίες του, με το "εναλλακτικό σχολείο". Δυστυχώς όμως για εμάς και τα παιδιά μας, ήδη είναι πολύ αργά. Το ευρύτερο κοινωνικό αυτό φαινόμενο α έχει πάρει πλέον ανησυχητικές διαστάσεις και έχει ξεφύγει του ελέγχου των σχολείων, με αποτέλεσμα να βλέπουμε καθημερινά παιδιά να υποφέρουν. Και δεν αναφέρομαι μόνο στα θύματα αλλά και στους ίδιους τους θύτες που και αυτοί... θύματα είναι στην τελική. Θύματα σύνθετων και πολύπλοκων καταστάσεων που γιγαντώθηκαν λόγω αδράνειας της Πολιτείας να παρέμβει και να προλάβει.
Σύμφωνα με τη θεωρία της κοινωνικής μάθησης του Bandura, η επιθετικότητα δεν είναι έμφυτη, αλλά μαθαίνεται μέσα από την παρατήρηση και την αλληλεπίδραση με το περιβάλλον. Συχνά, οι νταήδες προέρχονται από οικογένειες όπου η επιθετικότητα θεωρείται αποδεκτός τρόπος αντιμετώπισης των συγκρούσεων. Πολλές είναι οι φορές που καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι τα παιδιά αυτά είναι τα ίδια θύματα εκφοβιστικής συμπεριφοράς στο σπίτι ή στο οικείο περιβάλλον. Επομένως, για να βοηθηθούν τα παιδιά, πρέπει να στηριχθεί και η οικογένειά τους. Και αυτό πρέπει να γίνει ΕΓΚΑΙΡΩΣ, με την πρώτη ευκαιρία να μας δίνεται στο νηπιαγωγείο.
Έρευνες δείχνουν ότι οι νταήδες έχουν συχνά χαμηλή αυτοεκτίμηση και νιώθουν έντονη πίεση να ανταποκριθούν στις προσδοκίες των γονέων ή των συνομήλικών τους, γεγονός που τους οδηγεί σε επιθετικές συμπεριφορές ως μηχανισμό άμυνας. Ιδιαίτερα όταν το θύμα είναι μαθητής που θεωρείται πρότυπο υπευθυνότητας και επιμέλειας, η επιθετικότητα μπορεί να αποτελεί τρόπο αποδόμησης μιας εικόνας που ο νταής νιώθει ότι τον απειλεί.
Ο Festinger, μέσα από τη θεωρία της γνωστικής ασυμφωνίας, εξηγεί ότι όταν κάποιος βιώνει σύγκρουση ανάμεσα σε αυτό που του επιβάλλεται να είναι και σε αυτό που πραγματικά νιώθει, προσπαθεί να μειώσει την αξία της «απειλής» για να αποκαταστήσει την εσωτερική του ισορροπία. Έτσι, η επιθετικότητα προς ένα «ιδανικό» πρότυπο, είτε για την ακαδημαϊκή του επιτυχία, είτε για την κοινωνική του αποδοχή, είτε ακόμα και για την εξωτερική του εμφάνιση, γίνεται μηχανισμός άμυνας. Ιδιαίτερα στην εφηβεία, όπου η ανάγκη αποδοχής είναι εντονότερη, η ζήλια και η αίσθηση κατωτερότητας μπορούν να μετατραπούν σε εχθρική στάση απέναντι σε όσους διαθέτουν τα επιθυμητά, αλλά ανέφικτα για τον θύτη, χαρακτηριστικά.
Ωστόσο, υπάρχουν και περιπτώσεις όπου ο νταής δεν στοχεύει ένα πρότυπο, αλλά ένα παιδί που θεωρείται αδύναμο και δεν μπορεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Παιδιά με αναπηρίες, μαθησιακές δυσκολίες ή οποιοδήποτε χαρακτηριστικό που τα καθιστά «διαφορετικά» έχουν αυξημένες πιθανότητες να πέσουν θύματα εκφοβισμού. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η βία δεν πηγάζει από εσωτερικές συγκρούσεις, αλλά από την ανάγκη του νταή να επιβεβαιώσει την κυριαρχία του μέσω της εκμετάλλευσης της αδυναμίας των άλλων. Ο Bandura εξηγεί ότι οι νταήδες συχνά απενοχοποιούν τη συμπεριφορά τους, αποδίδοντάς την σε αδυναμία του θύματος ή ακόμα και θεωρώντας την ως κάτι φυσιολογικό. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η παρέμβαση του σχολείου είναι κρίσιμη, καθώς το αίσθημα ατιμωρησίας ενισχύει την παραβατικότητα και διαιωνίζει ένα τοξικό σχολικό περιβάλλον.
Το φαινόμενο της παραβατικότητας στα σχολεία, πλέον έχει λάβει ανησυχητικές διαστάσεις και αντί να αντιμετωπίζεται με επιφανειακά τιμωρητικά μέτρα, απαιτεί μια πολυεπίπεδη προσέγγιση, που θα περιλαμβάνει εκτός από την ανάληψη ευθυνών, τη συναισθηματική εκπαίδευση, την ενίσχυση της αυτοεκτίμησης των μαθητών και την ενεργή εμπλοκή γονέων. Υπερθεματίζω και πάλι πως το "νταηλίκι" δεν είναι έμφυτο, αλλά επίκτητο! Τα παιδιά αυτά με την αποκλίνουσα συμπεριφορά μας λένε ότι κάτι δεν πάει καλά, στο σπίτι, στους φίλους, στον ψυχικό τους κόσμο. Ζητάνε ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΗ βοήθεια και προς το παρόν το σχολείο με όσα μέσα διαθέτει δεν μπορεί να τους την προσφέρει.
Υ.Γ. Το πιο πάνω άρθρο γράφτηκε με αφορμή ένα παιδί από το οικείο μου περιβάλλον που βρίσκεται εδώ και δύο μέρες στο νοσοκομείο με σοβαρά εξωτερικά και εσωτερικά τραύματα, μετά από αναίτια επίθεση που δέχτηκε στο σχολείο.
*Νηπιαγωγός
Αστέρω Χατζησάββα:
Mar 30, 2025 at 05:15 PM
Λύση ή λύσεις του προβλήματος της παραβατικότητας μέσα στο σχολικό χώρο: Mια καλή ιδέα θα ήταν η αυτονομία του μάχιμου εκπαιδευτικού να ΔΡΑΣΕΙ μόλις επιτελεστεί η αταξία μέσω παιδαγωγικών μέτρων με προσυμφωνία 2 ή 3 ευκαιριών. πχ 1. επίπληξη, 2. σοβαρή εργασία , κάτι σαν αναγκαστικό έργο στα πλαίσια των δυνατοτήτων του παιδιού( πχ αναγκαστικά να καθαρίσει την τάξη ή να καλοπίσει ή να βοηθήσει συμμαθητή σε μάθημα που έχει περισσότερες δεξιότητες από το συμμαθητή ( Ετσι θα αλληλεπιδράσει , θα συνεργαστεί , θα αποκτήσει κι άλλες δεξιότητες , που τα πλείστα παιδιά δεν έχουν σήμερα ,επειδή τα βρίσκουν όλα έτοιμα! ).Η ίσως ακόμη, να αποκλειστεί από μια εκδρομή. Τέλος η καλύτερη λύση είναι να καταφέρουμε εμείς οι ενήλικες ή αν θέλετε οι μάχιμοι εκπαιδευτικοί να ΜΕΤΟΥΣΙΩΣΟΥΜΕ το κακό σε καλό ,μέσω της ιδιαίτερης κλίσης του παιδιού σε κάποιο γνωστικό πεδίο.
ANDREAS KOUZALIS:
Apr 03, 2025 at 01:16 PM
Η κατάσταση έχει ξεφύγει προ πολλού, διότι οι εκάστοτε διευθυντές σχολείων, κρύβουν ή προσπαθούν να τα κρύψουν μέσα στο σχολείο, χωρίς να ακουστεί προς τα έξω οτιδήποτε. Για πολλά χρόνια υπήρξα μελός, βοηθός διευθυντής πρόεδρος του πειθαρχικού λυκείων και συμφωνώ με την Αστέρω Χατζησάββα με τα μέτρα που εισηγείται, στο λύκειο προχωρούμε πιο πολύ, έχουμε αποβολή και αν είναι παρα πολύ σοβαρή η παράβαση συνεδριάζει ο καθηγητικός σύλλογος. που εισηγείαι την αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος μείωση της διαγωγής κτλ. Θα διαφωνήσω με την αρθρογράφο ΄λοτι τα παιδιά είναι τα ίδια θύματα τέτοιας συμπεριφοράς, αυτός δεν είναι ο κανόνας αλλά η εξαίρεση. Πως χρειάζονται βοήθεια ναι συμφωνώ, και προσπαθούμε να την δώσουμε με την επαφή τους με κλινικό ψυχολόγο ,συνάντηση με γονείς κ.α. Η παραβατικότητα μπορεί όμως να ξεκινά από την απογευματινή παρέα, την "κλίκα" της γειτονιάς ή του χωριού, εδώ τα πράγματα δυσκολεύουν διότι οι συμβουλάτορες τους είναι εξωσχολικοί πολλές φορές μεγαλύτεροι στην ηλικία που τους βάζουν στην ομάδα τους με συνέπεια την παραβατικότητα και άλλα πιο σοβαρά αδικήματα. Για πολλά χρόνια υπήρξα μεταφραστής διερμηνέας στην Αστυνομία, στα Δικαστήρια. Ο κόσμος γύρω μας δεν είναι αγγελικά πλασμένος και η κοινωνία μεταφέρει όλα τα προβλήματα της μέσα στο σχολείο.Ο σχολικός χώρος είναι μια μικρή κοινωνία, με τα ίδια προβλήματα όπως μια κοινότητα. Ο ρόλος του δασκάλου είναι τεράστιος αλλά πολλές φορές καταλήγει τραυματίας στο νοσοκομείο, ή πάντα φταίει αυτός όταν δεν συγκρατηθεί και απαντήσει στην πρόκληση.Οι καιροί είναι δύσκολοι για τον μάχιμο εκπαιδευτικό της έδρας. Το θέμα είναι γιατί στα ιδιωτικά, δεν υπάρχουν τέτοια προβλήματα; η απάντηση είναι απλή διότι μετά την επίπληξη, αποβολή τον διώχνουν από το σχολείο και τον "φορτώνεται' το δημόσιο σχολείο.