Έμφαση στην προαγωγή της ευημερίας των παιδιών

ΤΟΥ ΔΡΟΣ ΛΑΜΠΡΟΥ ΣΤΕΦΑΝΟΥ*

Σε πρόσφατο άρθρο στη σελίδα του δικτύου Ευρυδίκη (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2025), παρουσιάζεται το πρόγραμμα «Δραστηριότητες Αναψυχής» (leisure activities), το οποίο εφαρμόζεται από το 2019 στη Φινλανδία. Βασική επιδίωξη του προγράμματος είναι η προαγωγή της ευημερίας των παιδιών και των εφήβων. Συγκεκριμένα, το εν λόγω πρόγραμμα δίνει τη δυνατότητα σε κάθε παιδί ή/και έφηβο/η να συμμετάσχει σε δραστηριότητα αναψυχής της επιλογής του/της στο πλαίσιο της σχολικής μέρας.

Για την υλοποίηση του προγράμματος το Υπουργείο Παιδείας της Φινλανδίας, καταβάλλει περίπου 14 εκατομμύρια ευρώ ετησίως. Την οργάνωση και εφαρμογή του προγράμματος αναλαμβάνουν οι φινλαδικοί Δήμοι σε συνεργασία με τα κατά τόπους σχολεία και άλλους φορείς/παρόχους υπηρεσιών. Συγκεκριμένα, 258 Δήμοι εφαρμόζουν το πρόγραμμα (85% των φινλανδικών Δήμων), ενώ, συμμετέχουν σε αυτό περίπου 143.000 μαθητές/ριες.

Από τη μελέτη της φιλοσοφίας και του περιεχομένου του προγράμματος, τόσο στην επίσημη ιστοσελίδα του φιλανδικού Υπουργείου Παιδείας όσο και στις ιστοσελίδες διαφόρων φινλανδικών Δήμων, προκύπτουν τα εξής:

• Η συμμετοχή των μαθητών/ριών στο πρόγραμμα είναι δωρεάν.
• Σε αυτό συμμετέχουν μαθητές/ριες κυρίως από την Α’ τάξη του δημοτικού μέχρι και τη Γ’ τάξη του γυμνασίου.
• Το πρόγραμμα υλοποιείται κατά τη διάρκεια της σχολικής μέρας ή/και αμέσως μετά από την ολοκλήρωσή της. Σε αρκετές περιπτώσεις αξιοποιείται και ο χρόνος των διαλειμμάτων.
• Το πρόγραμμα περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων/θεμάτων, όπως αθλήματα και άλλες φυσικές δραστηριότητες, καλές τέχνες, χειροτεχνίες, φυσικές επιστήμες και φυσικό περιβάλλον.

Η επίδραση του προγράμματος αξιολογήθηκε κατά τη διάρκεια της τρέχουσας σχολικής χρονιάς 2024-2025. Από την ανάλυση των δεδομένων της σχετικής έρευνας  προκύπτουν τα ακόλουθα συμπεράσματα:

1. Χωρίς τη δυνατότητα συμμετοχής σε δραστηριότητες αναψυχής εντός της σχολικής ημέρας, ένας αριθμός μαθητών/ριών δεν θα είχε καμία ευκαιρία να συμμετάσχει σε αυτού του τύπου τις δραστηριότητες.
2. Το πρόγραμμα ενισχύει ιδιαίτερα τις ευκαιρίες των μαθητών/ριών με μεταναστατευτική βιογραφία αλλά και των μαθητών/ριών που προέρχονται από οικογένειες χαμηλού κοινωνικοοικονομικού υποβάθρου και μονογονεϊκές οικογένειες.
3. Οι μαθητές/ριες που δεν συμμετείχαν προηγουμένως σε αυτού του τύπου τις δραστηριότητες, επιλέγουν συχνά ομάδες με θέμα τον αθλητισμό. Ως εκ τούτου, το πρόγραμμα οδηγεί σε αύξηση της φυσικής δραστηριότητας των μαθητών/ριών.

Τι ισχύει τη δεδομένη στιγμή στο κυπριακό εκπαιδευτικό σύστημα:

1. Πρόγραμμα δημιουργικής απασχόλησης εφαρμόζεται στο πλαίσιο του προγράμματος ΔΡΑ.Σ.Ε.+ σε απογευματινό χρόνο. Το πρόγραμμα παρέχει τη δυνατότητα στους μαθητές/ριες να συμμετάσχουν σε διάφορες θεματικές ομάδες (π.χ. τέχνη, μουσική, θέατρο, φυσική αγωγή). Ωστόσο, το συγκεκριμένο πρόγραμμα εφαρμόζεται αποκλειστικά σε σχολεία που δεν λειτουργούν ως προαιρετικά ολοήμερα και συμμετέχουν στο πρόγραμμα ΔΡΑ.Σ.Ε.+. Συγκεκριμένα, ομάδες δημιουργικής απασχόλησης σε απογευματινό χρόνο φαίνεται να λειτουργούν μόνο σε 18 δημοτικά σχολεία σε όλη την Κύπρο.
2. Ο θεσμός του Ενιαίου Ολοήμερου Σχολείου (ΕΟΣ) περιλαμβάνει την εισαγωγή θεμάτων ενδιαφέροντος όπως αθλοπαιδιές, ολυμπιακά αθλήματα, χοροί, θέατρο, μουσική και καλές τέχνες. Ωστόσο και σε αυτή την περίπτωση, οι εν λόγω δραστηριότητες πραγματοποιούνται μόνο σε 14 δημοτικά σχολεία τα οποία λειτουργούν ως  ΕΟΣ.
3. Ο θεσμός του Προαιρετικού Ολοήμερου Σχολείου (ΠΟΣ) περιλαμβάνει την ενασχόληση των μαθητών/ριών των δημοτικών και ειδικών σχολείων με δημιουργικές εργασίες σε θέματα ενδιαφερόντων καθώς και τη συμμετοχή τους σε καλλιτεχνικές και αθλητικές δραστηριότητες (π.χ. αθλοπαιδιές, μουσική, εικαστικές τέχνες, θεατρική αγωγή, παραδοσιακός χορός). Ωστόσο, τα θέματα αυτά προσφέρονται σε προαιρετική βάση (δηλ. η επιλογή και προσφορά τους εναπόκειται στην κρίση της διεύθυνσης του σχολείου σε συνεργασία με τον/την οικείο/α επιθεωρητή/ρια – επιλογή τριών προαιρετικών θεμάτων) και ως εκ τούτου δεν προσφέρονται στο σύνολό τους. Επιπρόσθετα, σύμφωνα με το Ωρολόγιο Πρόγραμμα των ΠΟΣ, τα θέματα ενδιαφερόντων προσφέρονται ως επί το πλείστον από τις 15:20 μέχρι και τις 16:00. Λαμβάνοντας υπόψη πως η φοίτηση στα ΠΟΣ είναι υποχρεωτική μέχρι τις 15:05, γίνεται αντιληπτό πως πολλά παιδιά αποχωρούν από το σχολείο πριν από την έναρξη των συγκεκριμένων δραστηριοτήτων. Αν και 156 δημοτικά και 8 ειδικά σχολεία λειτουργούν ως προαιρετικά ολοήμερα κατά τη φετινή σχολική χρονιά, δεν υπάρχει αμφιβολία, πως ο θεσμός του ΠΟΣ χρήζει καθολικής αναδιοργάνωσης (π.χ. ανάπτυξη ή/και αναθεώρηση αναλυτικού και ωρολογίου προγράμματος).  
4. Τα όποια προγράμματα προαγωγής της φυσικής δραστηριότητας ή/και δημιουργικής απασχόλησης κατά τον χρόνο του διαλείμματος, εφαρμόζονται σε εθελοντική βάση, χωρίς την όποια παροχή κινήτρων προς τους/τις εμπλεκόμενους/ες εκπαιδευτικούς και χωρίς το όποιο επιπρόσθετο κονδύλι για αγορά σχετικού εξοπλισμού (π.χ. αθλητικός εξοπλισμός, επιτραπέζια παιχνίδια). Την ίδια στιγμή, η περιορισμένη διάρκεια των σχολικών διαλειμμάτων στα σχολεία δημοτικής εκπαίδευσης (ένα 20λεπτο και δύο 10λεπτα διαλείμματα) περιορίζει σημαντικά τις ευκαιρίες των παιδιών για δημιουργική απασχόληση.

Λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πάνω αλλά και τη σταδιακή επέκταση του θεσμού του ΠΟΣ, το ΥΠΑΝ καλείται να μελετήσει το ενδεχόμενο ανάπτυξης και εφαρμογής προγραμμάτων που να έχουν στόχο την ουσιαστική προαγωγή της ευημερίας των μαθητών/ριών τόσο στην πρωτοβάθμια όσο και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Το φινλανδικό πρόγραμμα «Δραστηριότητες Αναψυχής», συνιστά ένα καλό παράδειγμα πετυχημένης διεθνούς πρακτικής, η μελέτη του οποίου μπορεί να υποστηρίξει τις προσπάθειες ανάπτυξης προγραμμάτων δημιουργικής απασχόλησης παιδιών και εφήβων.

Πηγές

European Commission – Eurydice (2025). Finland: Increasing pupils’ participation and creating positive impact through leisure activities. Retrieved from https://eurydice.eacea.ec.europa.eu/news/finland-increasing-pupils-participation-and-creating-positive-impact-through-leisure

Ministry of Education and Culture (2024). Finnish model for leisure activities increases schoolchildren's participation rate and reaches vulnerable groups. Retrieved from https://okm.fi/en/-/finnish-model-for-leisure-activities-increases-schoolchildren-s-participation-rate-and-reaches-vulnerable-groups

*Β. Γενικός Οργανωτικός ΠΟΕΔ, μέλος Κεντρικής Γραμματείας Προοδευτικής Κίνησης Δασκάλων και Νηπιαγωγών