ΤΗΣ ΒΙΑΝΑΣ ΕΡΙΚΣΟΝ*
Πρόσφατα, η Υπουργός Παιδείας κατέθεσε στο Υπουργικό Συμβούλιο την πρόταση για το νέο Σύστημα Αξιολόγησης Εκπαιδευτικών και Εκπαιδευτικού Έργου, το οποίο εγκρίθηκε και οδηγείται πλέον στη Βουλή για ψήφιση. Η ενέργεια αυτή δημιουργεί εύλογους προβληματισμούς, όχι μόνο ως προς το περιεχόμενο της πρότασης αλλά κυρίως ως προς τη διαδικασία που ακολουθήθηκε. Εύχομαι τα πολιτικά κόμματα να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων, καταψηφίζοντας την πρόταση, υπερασπιζόμενα ουσιαστικά το δημόσιο σχολείο.
Η πρόταση του ΥΠΑΝ πρέπει να απορριφθεί, πρώτιστα γιατί η διαδικασία που ακολουθήθηκε ήταν βαθιά προβληματική: οι εκπαιδευτικές οργανώσεις αγνοήθηκαν επιδεικτικά, ενώ ο διάλογος ολοκληρώθηκε χωρίς να υπάρξει θετική κατάληξη ή/και συμφωνία μεταξύ του Υπουργείου και της ΠΟΕΔ. Επί της ουσίας, ο όποιος διάλογος πραγματοποιήθηκε δεν ήταν ουσιαστικός και στα καίρια ζητήματα, περισσότερο έμοιαζε με μονόλογο. Παρ’ όλα αυτά, το Υπουργείο προχώρησε μονομερώς, απαξιώνοντας θεσμικούς φορείς και καταπατώντας τις βασικές δημοκρατικές αρχές του διαλόγου και της συνδιαμόρφωσης. Η επιβολή ενός σχεδίου χωρίς συμφωνία και με επιλεκτική βιβλιογραφική τεκμηρίωση δεν συνιστά μεταρρύθμιση αλλά αυθαιρεσία.
Στον δημόσιο διάλογο κυριαρχεί συχνά το επιχείρημα ότι «οι δάσκαλοι πρέπει να αξιολογούνται – και μάλιστα από τους διευθυντές ή κάποιον εξωτερικό φορέα». Το εν λόγω επιχείρημα, αν και εκ πρώτης όψεως πείθει, κρύβει μια επικίνδυνη απλοποίηση της πραγματικότητας που ζούμε στα σχολεία.
Κατ’ αρχάς, οι εκπαιδευτικοί ήδη αξιολογούνται — και μάλιστα εδώ και δεκαετίες — από επιθεωρητές του Υπουργείου. Το σύστημα αυτό, βασισμένο στον επιθεωρητισμό και τον διευθυντισμό, έχει αποτύχει — όχι μόνο στην Κύπρο αλλά διεθνώς. Η σχετική βιβλιογραφία το έχει τεκμηριώσει ξεκάθαρα: δεν οδηγεί σε βελτίωση του εκπαιδευτικού έργου, αλλά σε φόβο, καχυποψία και αποστασιοποίηση των εκπαιδευτικών από το ίδιό τους το έργο.
Το σχολείο δεν είναι επιχείρηση. Δεν λειτουργεί με δείκτες αποδοτικότητας, ώρες παραγωγικότητας ή στόχους πωλήσεων. Είναι χώρος ανθρώπινης σχέσης, συνεργασίας, φροντίδας και ενσυναίσθησης. Αν μετατραπεί σε ιεραρχικό μηχανισμό ελέγχου, όπου ο διευθυντής παύει να είναι ηγέτης παιδαγωγικού κλίματος και γίνεται αξιολογητής, τότε καταρρέει ο ιστός της εμπιστοσύνης. Και όταν χάνεται η εμπιστοσύνη, το κόστος το πληρώνουν τα παιδιά, όχι οι δάσκαλοι.
Επιπλέον, η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών δεν περιορίζεται σε θεσμικά πλαίσια. Συμβαίνει καθημερινά, άτυπα αλλά ουσιαστικά: από τους/τις διευθυντές/ριες, τους γονείς, την κοινωνία, αλλά κυρίως από τα ίδια τα παιδιά. Κάθε μέρα, κάθε μάθημα είναι ένας καθρέφτης αυτής της παιδαγωγικής σχέσης. Εξάλλου υπάρχουν ήδη θεσμοθετημένοι μηχανισμοί εντοπισμού και στήριξης ή και απομάκρυνσης εκπαιδευτικών που δεν ανταποκρίνονται στον ρόλο τους.
Το ουσιαστικότερο ερώτημα δεν είναι “ποιος αξιολογεί”, αλλά “ΓΙΑΤΙ ΑΞΙΟΛΟΓΕΙ;” Αν στόχος είναι η αναβάθμιση του δημόσιου σχολείου, τότε η αξιολόγηση πρέπει να είναι συνολική και συστημική - όχι ατομική, επιτηρητική και τιμωρητική. Μια πραγματικά παιδαγωγική προσέγγιση αξιολόγησης προϋποθέτει:
Η Παιδεία δεν μπορεί να οικοδομηθεί πάνω στον φόβο, την τιμωρία και τη διοικητική αυθεντία. Ούτε μπορεί να προχωρεί χωρίς ουσιαστική συμμετοχή των εκπαιδευτικών. Η αξιολόγηση οφείλει να στηρίζεται σε επιστημονικά τεκμηριωμένα κριτήρια, να υπηρετεί τον παιδαγωγικό σκοπό και να ενισχύει τη συνεργασία και την εξέλιξη, όχι να εντείνει τον έλεγχο. Και πάνω απ’ όλα, η αξιολόγηση πρέπει να λειτουργεί πάντα στη βάση της φιλοσοφίας «όποιος αξιολογεί πρέπει να αξιολογείται». Και αυτό όχι μονάχα μέσω ενός μηχανισμού μετααξιολόγησης αλλά μέσω της αμφίδρομης αξιολόγησης. Η αξιολόγηση πρέπει να ξεκινά από το ίδιο το Υπουργείο, να διατρέχει το σύστημα και να φτάνει στον εκπαιδευτικό και τελικά στο παιδί. Να διατρέχει οριζόντια και κάθετα όλο το σύστημα. Διαφορετικά δεν πρόκειται για παιδαγωγική μεταρρύθμιση, αλλά για ένα επικοινωνιακό πυροτέχνημα με δυνητικά καταστροφικές συνέπειες για το μέλλον του δημόσιου σχολείου και των παιδιών που φοιτούν σε αυτό. Ευελπιστώ ότι οι πολιτικοί φορείς θα αναλάβουν τις ευθύνες που τους αναλογούν, θα αφουγκραστούν τη φωνή των ανθρώπων της εκπαίδευσης και θα υπερασπιστούν τη δημόσια παιδεία καταψηφίζοντας τη συγκεκριμένη πρόταση για το νέο Σύστημα Αξιολόγησης Εκπαιδευτικών και Εκπαιδευτικού Έργου.
Μέλος Προοδευτικής Κίνησης
Δασκάλων και Νηπιαγωγών
