Αξιολόγηση Εκπαιδευτικών: Ναι στην αλλαγή - Όχι στη συναλλαγή

ΤΗΣ ΔΩΡΑΣ ΚΑΤΣΕΛΛΗ*

«Σύμφωνα με το Νέο Σχέδιο Αξιολόγησης ο διευθυντής θα συμμετέχει στην αξιολόγηση των εκπαιδευτικών της σχολικής του μονάδας…». Είναι τουλάχιστον προσβλητικό για το εκπαιδευτικό σύστημα της Κύπρου να λέγεται  ή έστω να αφήνεται να νοηθεί από το ίδιο το ΥΠΑΝ ότι ο/η διευθυντής/ντρια του σχολείου δεν είχε ρόλο στην αξιολόγηση των εκπαιδευτικών του σχολείου του για μισόν αιώνα… και τώρα θα έχει. Φαίνεται ότι το ΥΠΑΝ επέλεξε να κερδίσει την κοινή γνώμη παρά την εμπιστοσύνη των εκπαιδευτικών προωθώντας την εμπλοκή της κοινωνίας με έναν πολιτικάντικο τρόπο, που δε βοηθά τον ουσιαστικό διάλογο για επίτευξη του στόχου που είναι κοινός: Η βελτίωση της δημόσιας εκπαίδευσης προς όφελος των μαθητών μας.

Στο παρόν σύστημα αξιολόγησης ο διευθυντής αξιολογεί:

• Τους υπό δοκιμασία εκπαιδευτικούς τα δύο πρώτα χρόνια της δοκιμασίας τους με τέσσερις διαδοχικές εκθέσεις (1 ανά εξάμηνο), όπου κρίνεται η παραμονή τους στο επάγγελμα.
• Και με περιγραφική Έκθεση Τύπου Β. και Γ. στους τομείς: Επαγγελματική Κατάρτιση, Επάρκεια στην εργασία, Οργάνωση – Διοίκηση – Ανθρώπινες σχέσεις, Γενική Συμπεριφορά και Δράση):

ü  Όλους τους εκπαιδευτικούς του σχολείου του που τοποθετούνται εκεί για πρώτη φορά.

ü  Όλους τους εκπαιδευτικούς που έχουν την πρώτη αριθμητική τους αξιολόγηση στο 12^ο και 13^ο έτος.

ü  Όλους τους εκπαιδευτικούς τους σχολείου του κάθε δύο χρόνια ή κάθε τρία μετά το 25^ο έτος υπηρεσίας τους ταυτόχρονα με τον επιθεωρητή του σχολείου  που αξιολογεί αριθμητικά.

Ο/η  διευθυντής/ντρια αξιολογούσε ανέκαθεν τους εκπαιδευτικούς του σχολείου του/της  με την περιγραφική έκθεση αξιολόγησης, η οποία λαμβάνεται υπόψη από τον Επιθεωρητή (ΕΔΕ) κατά την αριθμητική βαθμολογία (τελική αξιολόγηση) του εκπαιδευτικού. Αυτό που έλειπε ήταν η σαφήνεια των κριτηρίων αξιολόγησης των εκπαιδευτικών στους επιμέρους τομείς  και η συναντίληψη όλων, εκπαιδευτικών και διευθυντών ως προς τους ποιοτικούς δείκτες αποτίμησης της αξίας. Οι δυο αξιολογήσεις (Διευθυντή και ΕΔΕ) κοινοποιούνται στους εκπαιδευτικούς. Συνεπώς αν οι δύο αξιολογήσεις αποκλίνουν, ο εκπαιδευτικός έχει το δικαίωμα να προβαίνει τεκμηριωμένα σε ένσταση ως προς την τελική του βαθμολογία.

Το υφιστάμενο σύστημα αξιολόγησης κατάντησε άδικο και ισοπεδωτικό, γιατί δε δόθηκε καν η δυνατότητα στους διευθυντές να συμπεριφερθούν με επαγγελματισμό και τους επιθεωρητές να κρίνουν και να διακρίνουν, αφού όλοι σχεδόν οι απλοί δάσκαλοι βαθμολογούνται με 35/40 ή 36/40 στην 1^η αριθμητική αξιολόγηση, με 37/40 στη 2^η  και με 38/40 στην 3^η τους αξιολόγηση ενώ όλοι οι Β. Διευθυντές με 39 με βάση τις οδηγίες των προϊσταμένων τους στο Υπουργείο Παιδείας. Ακόμα και στην περίπτωση που κάποιος ξεχώριζε υπήρχε διαχρονικά ή σκιά των κομματικών παρεμβάσεων ή των προσωπικών προτιμήσεων. Με την ανοχή όλων, ακόμα και των συνδικαλιστικών οργανώσεων, παγιώθηκε  στην πράξη ένα ισοπεδωτικό σύστημα αξιολόγησης, που δε δίνει κανένα εξωτερικό κίνητρο στους εκπαιδευτικούς.        

Το Νέο Σχέδιο Αξιολόγησης που βρίσκεται ενώπιον της Βουλής, προνοεί τη συμμετοχή του διευθυντή με 20% στην αριθμητική αξιολόγηση των εκπαιδευτικών. Ποιος όμως εγγυάται πώς όλες οι έξωθεν παρεμβάσεις, οι προσωπικές προτιμήσεις, οι κομματικές/ παραταξιακές σχέσεις και οι ισοπεδωτικές τάσεις δε θα συνεχίσουν να ισχύουν και μάλιστα να εκδηλώνονται και να εντείνονται εντός σχολικής μονάδας με τη δυνατότητα που δίνεται στον/ στην διευθυντή/ντρια να βαθμολογεί αριθμητικά τους δασκάλους του;  Με βάση τα σημερινά δεδομένα όλοι οι σχολικοί ηγέτες κρίνονται το ίδιο επαρκείς και είναι σε θέση να διαχειριστούν τη μεγάλη αυτή αλλαγή; Η συμμετοχή των διευθυντών στην αριθμητική αξιολόγηση ενδέχεται να επιδράσει αρνητικά στο θετικό σχολικό κλίμα, αφού ο/η διευθυντής/ντρια θα λειτουργεί περισσότερο ως διοικητικός στην προσπάθειά του/ της να τηρήσει τις επιπλέον διαδικασίες και την αυξανόμενη γραφειοκρατία που του/της επιβάλλει το προτεινόμενο σχέδιο αξιολόγησης.

Ενώ ακούγεται λοιπόν λογικό, κυρίως για την κοινή γνώμη, να δοθεί ένα ποσοστό στον διευθυντή του σχολείου για την αριθμητική αξιολόγηση των εκπαιδευτικών, ωστόσο για εμάς τους εκπαιδευτικούς που ζούμε τον αγώνα της σχολικής καθημερινότητας λείπουν οι ασφαλιστικές δικλείδες, που θα προσδώσουν εγκυρότητα στο νέο εγχείρημα:

1. Επιμόρφωση των διευθυντών, ώστε όλοι να έχουν κοινή αντίληψη του παιδαγωγικού τους ρόλου  και μηδενισμός του διδακτικού τους χρόνου στη Δημοτική Εκπαίδευση, ώστε να μπορούν να τον ασκήσουν σωστά, να είναι παρόντες στις σχολικές τάξεις, να επικοινωνήσουν και να κτίσουν σχέσεις εμπιστοσύνης με τους εκπαιδευτικούς τους.  
2. Αξιολόγηση των διευθυντών και από τους εκπαιδευτικούς του σχολείου τους για συγκεκριμένες πτυχές σχολικής ηγεσίας, που θα διασφαλίζουν θετικό σχολικό κλίμα, θα αφορούν στη δημοκρατικότητα στη λήψη αποφάσεων, στην άσκηση του παιδαγωγικού τους ρόλου κά. («Όποιος αξιολογεί αξιολογείται»).
3. Επιπλέον χρόνος εντός σχολείου στη διευθυντική ομάδα και στους εκπαιδευτικούς της Δημοτικής Εκπαίδευσης να λειτουργήσουν ως ομάδα, για να μπορούν να αξιολογούν και να επανασχεδιάζουν τις δράσεις τους, να εφαρμόζουν νέες προσεγγίσεις και να συνεργάζονται.
4. Κοινοποίηση της αξιολόγησης του διευθυντή στον εκπαιδευτικό πριν την οριστικοποίησή της στη βάση τεκμηρίωσης.
5. Υιοθέτηση μιας κοινής κλείδας παρατήρησης και αξιολόγησης της διδασκαλίας, που να χρησιμοποιείται από όλους τους διευθυντές και επιθεωρητές και πιλοτική εφαρμογή της. Είναι απίστευτο ότι αυτό δεν έχει γίνει κατορθωτό τόσα χρόνια!!!
6. Πιλοτική εφαρμογή των κριτηρίων αξιολόγησης του εκπαιδευτικού στους επιμέρους τομείς, ώστε να ελεγχθεί η χρηστικότητα, η αξιοπιστία και η εγκυρότητά τους από όλους τους εμπλεκομένους, πριν την τελική υιοθέτησή τους.
7. Μεταβατικότητα με τρόπο που να δίνει μεν ευκαιρίες στους νεότερους εκπαιδευτικούς αλλά να σεβαστεί τους πιο έμπειρους εκπαιδευτικούς που στηρίζουν για τριάντα περίπου χρόνια το σύστημα χωρίς κανένα κίνητρο (επανεξέταση αλλαγής κλίμακας).

Κάθε φορά που επιχειρείται αλλαγή κουλτούρας, γιατί περί αυτού πρόκειται,  απαιτείται να δοθεί ο απαραίτητος χρόνος και τα απαραίτητα εχέγγυα, ώστε ο διευθυντής να μπορέσει να λειτουργήσει ως φορέας αλλαγής. Αν δεν προστεθούν στο προτεινόμενο σχέδιο αξιολόγησης  ασφαλιστικές δικλείδες, υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να καταλήξουμε σ΄ ένα είδος συναλλαγής, όπου οι εκπαιδευτικοί θα υποκινούνται σε συγκεκριμένες συμπεριφορές προκειμένου να εξασφαλίσουν την εύνοια ή τη «δίκαιη κρίση» του διευθυντή τους. Με τη συναλλαγή όμως δεν επέρχεται πραγματική αλλαγή. 

Ορθώς λοιπόν το προτεινόμενο Σχέδιο Αξιολόγησης περιλαμβάνει την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου στο σύνολό του, την αυτοαξιολόγηση της σχολικής μονάδας και την επαγγελματική μάθηση των εκπαιδευτικών με έμφαση στη διαμορφωτική αξιολόγησή τους. Είναι σημαντικό όμως να καταλαβαίνουμε ότι το σχολείο δεν είναι επιχείρηση και ούτε μπορεί να συγκριθεί με άλλες υπηρεσίες του δημόσιου και του ημιδημόσιου τομέα, γιατί δεν έχουμε μπροστά μας αριθμούς που πρέπει να βελτιώσουμε ή φακέλους που πρέπει να διεκπεραιώσουμε αλλά τα παιδιά του κόσμου, να τα διαπαιδαγωγήσουμε και  να τα στηρίξουμε κοινωνικοσυναισθηματικά σε μιαν κοινωνία που φθίνει συνεχώς.

*Εκπαιδευτικός Δημοτικής Εκπαίδευσης