«Όχι όταν καταλήγει να λειτουργεί ως επιχείρηση». Ανακοίνωση - απάντηση στην Υπουργό Παιδείας
Με ανακοίνωσή της η Προοδευτική Κίνηση Δασκάλων και Νηπιαγωγών αναφέρει ότι «νιώθουμε την ανάγκη να εκφράσουμε δημόσια την έντονη ανησυχία και βαθιά απογοήτευσή μας για τη δημόσια τοποθέτηση της Υπουργού Παιδείας αναφορικά με την πορεία και το όραμά της για την εκπαίδευση στον τόπο μας. Μέσα από τη δημόσια παρέμβαση της Υπουργού μέσω του άρθρου με τίτλο ««Το σχολείο αλλάζει: θεμέλιο μιας σύγχρονης κοινωνίας και οικονομίας» (21/7/2025) καταγράφουμε μια καθαρή δήλωση ιδεολογικής προσήλωσης στις αρχές του νεοφιλελευθερισμού και μια επικίνδυνη απομάκρυνση του σχολείου από τον ανθρωποκεντρικό, δημοκρατικό και παιδαγωγικό του χαρακτήρα. Διερωτόμαστε πραγματικά αν αυτό είναι το όραμά της Υπουργού και της κυβέρνησης Χριστοδουλίδη για το εκπαιδευτικό μας σύστημα και τα παιδιά μας;
Ως Προοδευτική Κίνηση Δασκάλων και Νηπιαγωγών αντιλαμβανόμαστε πλήρως τις προκλήσεις του παρόντος και αντιμετωπίζουμε τη δημόσια Παιδεία και το δημόσιο σχολείο ως πυλώνες κοινωνικής δικαιοσύνης, ισότητας και δημοκρατίας, που οφείλουν να παρέχουν ποιοτική εκπαίδευση σε όλα τα παιδιά, ανεξαρτήτως κοινωνικής ή οικονομικής προέλευσης. Το ανθρωποκεντρικό σχολείο δεν μπορεί να υποταχτεί στις λογικές των αριθμών, της απόλυτης αξιολόγησης, της τυποποίησης και της αγοράς· οφείλει να υπηρετεί τον άνθρωπο, τη γνώση, την κριτική σκέψη και τη διαμόρφωση ελεύθερων και υπεύθυνων πολιτών.
Η δημόσια αυτή γραπτή τοποθέτηση της Υπουργού επιχειρεί να αλλοιώσει και να αντικαταστήσει το όραμα για μια εκπαίδευση που διαμορφώνει ενεργούς και κριτικά εγγράμματους πολίτες, ελεύθερους ανθρώπους και στοχαστικές προσωπικότητες, με έναν λόγο που υιοθετεί πλήρως την ορολογία και τη στοχοθεσία της αγοράς: ανταγωνιστικότητα, ευελιξία, αποδοτικότητα, σύνδεση με τις ανάγκες της οικονομίας, δεξιότητες και επιχειρηματικότητα. Η Παιδεία, στο αφήγημα της Υπουργού, μετατρέπεται από κοινωνικό δικαίωμα και θεμέλιο δημοκρατίας σε εργαλείο οικονομικής προσαρμογής και παραγωγικότητας. Δεν μιλά για τον μαθητή ως πρόσωπο, μιλά για τον αυριανό εργαζόμενο. Δεν αναφέρεται στη δασκάλα ως παιδαγωγό, αναφέρεται στην υπάλληλο μιας εκπαιδευτικής μηχανής που πρέπει να αξιολογείται με βάση μετρήσιμους δείκτες, δίνοντας την ψευδαίσθηση πως αυτή η αλλαγή στο εκπαιδευτικό μας σύστημα θα οδηγήσει στη βελτίωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων των μαθητών.
Η εκπαιδευτική πολιτική, όμως, δεν μπορεί να ετεροκαθορίζεται από τις ανάγκες της αγοράς. Δεν μπορεί να υποτάσσεται σε οικονομίστικες λογικές που βλέπουν τη γνώση ως μέσο επίτευξης ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος και το σχολείο ως γρανάζι ενός μηχανισμού παραγωγής ανθρώπινου κεφαλαίου. Αντιθέτως, οφείλει να χαράσσεται με γνώμονα τις ανάγκες της κοινωνίας, την ολόπλευρη ανάπτυξη του ανθρώπου και την ενδυνάμωση της δημοκρατίας. Το σχολείο οφείλει να είναι χώρος ελευθερίας, δημιουργίας και συλλογικότητας – όχι εργαλείο συμμόρφωσης, κατηγοριοποίησης και αποκλεισμού. Το σχολείο οφείλει να υπηρετεί αξίες: την κοινωνική δικαιοσύνη, την αλληλεγγύη, τη δημοκρατία, την ειρήνη και τη χειραφέτηση. Οφείλει να καλλιεργεί την κριτική σκέψη, όχι απλώς την προσαρμοστικότητα. Οφείλει να εμπνέει την αμφισβήτηση, όχι την πειθαρχημένη συμμόρφωση σε δείκτες αποδοτικότητας.
Φαίνεται ξεκάθαρα πως το όραμά της Υπουργού και της κυβέρνησης Χριστοδουλίδη δεν είναι ο πολίτης ως διανοούμενος που μπορεί να «διαβάσει» τον κόσμο, να είναι σε θέση να σταθεί κριτικά απέναντι σε τρόπους θέασης του και να τοποθετηθεί, αλλά ο πολίτης ως απλός εκτελεστής γενικών προσταγμάτων ως ένα εργαλείο της αγοράς.
Ανησυχούμε έντονα όταν βλέπουμε την ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας να προσεγγίζει την εκπαίδευση ως μέσο «απόδοσης επένδυσης» και τους μαθητές ως «ανθρώπινο δυναμικό» που πρέπει να προετοιμαστεί, για να υπηρετήσει τις «ανάγκες της οικονομίας». Αυτή η γλώσσα δεν είναι ουδέτερη. Είναι φορτισμένη ιδεολογικά και υπονομεύει θεμελιωδώς την έννοια της δημόσιας παιδείας ως ελευθερίας, ως κοινωνικού αγαθού, ως χώρου συνάντησης, αμφισβήτησης και δημιουργίας νοήματος. Σε αυτό το πλαίσιο, η Παιδεία μετατρέπεται από δικαίωμα σε μέσο «απόδοσης επένδυσης», από συλλογικό αγαθό σε ατομική ευθύνη. Το σχολείο παύει να είναι τόπος χειραφέτησης και μετατρέπεται σε μηχανισμό κοινωνικής επιλογής και αποκλεισμού.
Εμείς, ως Προοδευτική Κίνηση Δασκάλων και Νηπιαγωγών, αντιστεκόμαστε σε αυτή την εργαλειοποίηση της εκπαίδευσης. Υπερασπιζόμαστε ένα σχολείο που μορφώνει ολόπλευρα, που καλλιεργεί την κριτική σκέψη, τη δημιουργικότητα, την ενσυναίσθηση και τη συνεργασία· ένα σχολείο που αγκαλιάζει όλα τα παιδιά και σέβεται την προσωπικότητα και τις ανάγκες τους.
Ακόμη και στις αναφορές της Υπουργού στην «ψυχική υγεία», στη «συμπερίληψη» και στην «αγωγή του πολίτη», απουσιάζει οποιαδήποτε παιδαγωγική στοχαστικότητα. Οι όροι αυτοί φαίνονται να εντάσσονται εργαλειακά σε ένα πλάνο με τεχνοκρατικό χαρακτήρα, αποστεωμένοι από τα συμφραζόμενά τους: την ανάγκη για κουλτούρα φροντίδας, για συναισθηματική παιδεία, για κοινωνικοπολιτική εγρήγορση, για ανθρωπιά. Το ίδιο ισχύει και για την «αξιολόγηση μαθητών» και «εκπαιδευτικών», που παρουσιάζονται ως μέτρα «βελτίωσης», χωρίς καμία κριτική αποτίμηση της επιβάρυνσης, του ανταγωνισμού και της πίεσης που φέρουν, ιδίως όταν αποκόπτονται από τη φωνή και τις ανάγκες της εκπαιδευτικής κοινότητας. Ιδίως η αναφορά, ουκ ολίγες φορές, στο συμπεριληπτικό σχολείο, το οποίο προσεγγίζεται με απλές νομοθετικές ρυθμίσεις χωρίς όραμα για ολιστική αναμόρφωση του εκπαιδευτικού συστήματος που θα οδηγήσει σε ένα πραγματικό συμπεριληπτικό σχολείο και κατ΄ επέκταση σε μια συμπεριληπτική κοινωνία.
Εμείς οραματιζόμαστε μια άλλη εκπαίδευση. Ένα άλλο είδος σχολείου, Ανθρώπινο και Δημοκρατικό για όλα τα παιδιά. Ένα σχολείο που δεν πατά στον λόγο της αγοράς, αλλά στην ανθρωπιά και την ελευθερία σκέψης. Ένα σχολείο που καλλιεργεί τη δημοκρατική συνείδηση, τη συντροφικότητα, την αγάπη για τη γνώση, τη σύνδεση με την κοινότητα και τον κόσμο. Ένα σχολείο που βλέπει το παιδί ως ολόπλευρο υποκείμενο. Ένα σχολείο που ενθαρρύνει τη σκέψη, την ευαισθησία, τη δημιουργία και τη συλλογική δράση.
Η δημόσια παρέμβαση της Υπουργού, δεν έχει απλώς μια διαφορετική πολιτική προτεραιότητα. Αντανακλά μια θεμελιακά διαφορετική φιλοσοφία για την εκπαίδευση από αυτήν που πρεσβεύουμε και υπηρετούμε καθημερινά στα σχολεία, με κόπο, αγωνία και πίστη στον κοινωνικό ρόλο του δασκάλου και της δασκάλας. Μια φιλοσοφία που οραματίζεται την εκπαίδευση ως πράξη απελευθέρωσης και όχι ως εργαλείο συμμόρφωσης. Ως άσκηση ελευθερίας που λυτρώνει τον μαθητή αλλά και τον παιδαγωγό από τη δίδυμη υποδούλωση της σιωπής και του μονολόγου.
Ως Προοδευτική Κίνηση Δασκάλων και Νηπιαγωγών, καλούμε τόσο το ΥΠΑΝ όσο και την κυβέρνηση Χριστοδουλίδη να επανεξετάσουν τη στοχοθεσία και τη ρητορική τους, να ανοίξουν ουσιαστικό διάλογο με την εκπαιδευτική κοινότητα και να αναζητήσουν πολιτικές που να αντανακλούν την αξία της εκπαίδευσης ως κοινωνικού, παιδαγωγικού και πολιτισμικού θεσμού και όχι ως μονάδα μέτρησης της απόδοσης μιας οικονομίας. Το σχολείο αλλάζει μόνο όταν γίνεται πιο ανθρώπινο, πιο δίκαιο και πιο δημοκρατικό και όχι όταν καταλήγει να λειτουργεί ως επιχείρηση. Γιατί η επένδυση στην παιδεία είναι επένδυση στο μέλλον, στα παιδιά μας, στην ίδια την κοινωνία. Είναι επένδυση στη δημοκρατία, στην ισότητα των ευκαιριών, στην καλλιέργεια της σκέψης και της ελευθερίας. Δεν είναι κόστος, είναι θεμέλιο. Είναι η πιο ουσιαστική επιλογή που μπορεί να κάνει μια πολιτεία που σέβεται τους ανθρώπους της και οραματίζεται ένα καλύτερο αύριο»
