Ο αθέατος ρόλος του Βοηθού Διευθυντή στο νέο σύστημα αξιολόγησης

 Παιδαγωγικός Σύμβουλος ή «υπόγειος εργάτης»;

«Στου κουφού την πόρτα, όσο θέλεις βρόντα!»

ΤΗΣ ΒΑΣΟΥΛΑΣ ΚΟΥΛΑ*

Στο υφιστάμενο σύστημα αξιολόγησης των εκπαιδευτικών, ο ρόλος του Βοηθού Διευθυντή στη Δημοτική Εκπαίδευση παραμένει σε μεγάλο βαθμό υποβαθμισμένος και θεσμικά αόρατος. Παρόλο που αναλαμβάνει σημαντικό μέρος της διοικητικής λειτουργίας της σχολικής μονάδας- συχνά λειτουργώντας ως η «δεύτερη γραμμή» ηγεσίας- δεν του αναγνωρίζεται ούτε διοικητικός χρόνος ούτε ανάλογη θεσμική βαρύτητα. Αντιμετωπίζεται, στην καλύτερη περίπτωση, ως «εκτελεστικό όργανο» του Διευθυντή, χωρίς ουσιαστική αυτονομία ή αναγνώριση του έργου που επιτελεί.

Με την εισαγωγή του νέου σχεδίου αξιολόγησης, δημιουργήθηκαν εύλογες προσδοκίες για αναβάθμιση του ρόλου του ΒΔ, ιδιαίτερα μέσα από τη νέα ιδιότητα του Παιδαγωγικού Συμβούλου – ενός ρόλου που συνδέεται άμεσα με την προώθηση της παιδαγωγικής ηγεσίας και της συνεχούς επαγγελματικής μάθησης των εκπαιδευτικών. Ωστόσο, το ΥΠΑΝ, αν και εισάγει την ορολογία, δεν του προσδίδει τον ρόλο που πραγματικά του αναλογεί. Το αποτέλεσμα: ένας ρόλος αθέατος, χωρίς εξουσία, χωρίς χώρο και χωρίς υποστήριξη.

Παρά την καίρια συμβολή του στην εύρυθμη λειτουργία του σχολείου, ο Βοηθός Διευθυντής συχνά βρίσκεται σε μια παράδοξη και άνιση θέση: του ανατίθενται πλήθος διοικητικών καθηκόντων, όμως δε διαθέτει θεσμοθετημένο διοικητικό χρόνο για την εκπλήρωσή τους.

Στην πράξη:

• αντικαθιστά τον Διευθυντή στην απουσία του,
• φροντίζει για την οργάνωση του σχολείου,
• υποστηρίζει διοικητικά τις ανάγκες της σχολικής κοινότητας,
• οργανώνει δράσεις και δραστηριότητες του σχολείου,
• αναλαμβάνει γραφειοκρατικά και διαχειριστικά καθήκοντα,
• καλείται να συμμετέχει σε συντονισμούς, να απαντά σε γονείς και να επιλύει ζητήματα καθημερινότητας,
• ασκεί διοικητικό και παιδαγωγικό ρόλο σε πολυεπίπεδο πλαίσιο…

Κι όλα αυτά, παράλληλα με το πλήρες διδακτικό του ωράριο. Ουσιαστικά, ο ΒΔ λειτουργεί ως ένας έμπειρος δάσκαλος με επιπλέον διοικητικά καθήκοντα, ως διοικητικός μηχανισμός χωρίς αντίστοιχες διευκολύνσεις ή θεσμικά δικαιώματα. Αυτό δημιουργεί ένα πλαίσιο διαρκούς υπερφόρτωσης, με αποτέλεσμα τη σταδιακή φθορά, αλλά και τη δυσλειτουργία του σχολείου ως οργανισμού.

Η μετάβαση προς ένα σχολείο μάθησης και συνεργασίας προϋποθέτει στελέχη που υποστηρίζουν τη συνεχή επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών και καλλιεργούν κλίμα αναστοχασμού. Ο Βοηθός Διευθυντής, μέσα από την καθημερινή του εγγύτητα με το διδακτικό προσωπικό, είναι ιδανικά τοποθετημένος για να επιτελέσει τον ρόλο του Παιδαγωγικού Συμβούλου.

Στην πράξη, αυτός ο ρόλος ήδη ασκείται, άτυπα:

• ενισχύει και καθοδηγεί συναδέλφους,
• λειτουργεί ως ενδιάμεσος κρίκος επικοινωνίας με τη Διεύθυνση,
• προτείνει λύσεις, μεταφέρει εμπειρίες, ενθαρρύνει πρωτοβουλίες,
• συμβάλλει στη δημιουργία μικρών κοινοτήτων μάθησης μέσα στο σχολείο,
• οργανώνει επιμορφωτικές δράσεις εντός της σχολικής μονάδας κ.ά.

Ωστόσο, παρά το τι συμβαίνει στην πραγματικότητα, λείπει η θέληση και η πράξη της Πολιτείας: το ΥΠΑΝ δεν αναγνωρίζει επίσημα αυτή τη λειτουργία. Δεν προβλέπεται επιμόρφωση, κατοχύρωση αρμοδιοτήτων, ούτε συγκεκριμένο πλαίσιο δράσης. Η παιδαγωγική ηγεσία του Βοηθού Διευθυντή παραμένει άτυπη, εσωτερική και σιωπηλή. Ο ΒΔ είναι ένας διοικητικός και παιδαγωγικός σύμβουλος χωρίς χαρτοφυλάκιο…

Αυτή η θεσμική σιωπή δεν είναι ουδέτερη. Δημιουργεί διλήμματα, εντάσεις και ψυχολογική επιβάρυνση. Ο ΒΔ, ως «συνάδελφος-ηγέτης», βρίσκεται διαρκώς ανάμεσα σε αντικρουόμενους ρόλους:

• Πώς να εμψυχώσει συναδέλφους, όταν δεν έχει επίσημη εξουσία ή υποστήριξη;
• Πώς να συντονίσει παιδαγωγικές δράσεις, όταν δεν έχει χρόνο ούτε εργαλεία;
• Πώς να σταθεί δίπλα στον Διευθυντή, χωρίς να ταυτίζεται με τη διοίκηση;
• Πώς να αναπτύξει παιδαγωγική ταυτότητα, όταν το σύστημα τον βλέπει ως "βοηθό" και όχι ως ηγέτη;

Η αδυναμία να λειτουργήσει ουσιαστικά φέρνει απογοήτευση, σύγχυση και φθορά. Ο ΒΔ μετατρέπεται σε «αόρατο γρανάζι» ενός συστήματος που τον χρειάζεται, αλλά δεν τον αναγνωρίζει.

Αν στόχος του νέου σχεδίου αξιολόγησης είναι να ενισχύσει τη δυναμική των σχολικών μονάδων, τότε είναι αδιανόητο να αγνοεί τον ρόλο του Βοηθού Διευθυντή.

Το ΥΠΑΝ πρέπει λοιπόν να προχωρήσει άμεσα στη:

• Θεσμοθέτηση διοικητικού και παιδαγωγικού χρόνου, ώστε ο ΒΔ να μπορεί να ανταποκρίνεται στα καθήκοντά του χωρίς να επιβαρύνει το διδακτικό του έργο.

• Επίσημη κατοχύρωση του ρόλου του ΒΔ ως Παιδαγωγικού Συμβούλου, με σαφείς αρμοδιότητες.
• Στοχευμένη επιμόρφωση σε θέματα ηγεσίας, καθοδήγησης και αξιολόγησης.
• Συμμετοχή σε διαδικασίες εσωτερικής αξιολόγησης, ως συντονιστής ή μέλος ομάδων ανατροφοδότησης.
• Ενίσχυση της συνεργατικής κουλτούρας, με έμφαση στην εμπιστοσύνη και όχι στον έλεγχο.

Η περίπτωση του Βοηθού Διευθυντή στη Δημοτική εκπαίδευση θυμίζει, αναμφίβολα, την κυπριακή παροιμία: «Στου κουφού (ΥΠΑΝ) την πόρτα, όσο θέλεις βρόντα!»

Δυστυχώς το ΥΠΑΝ κωφεύει για χρόνια στις προκλήσεις και τις απαιτήσεις της εποχής κι αρνείται πεισματικά να αναβαθμίσει τον ρόλο του ΒΔ στη Δημοτική Εκπαίδευση.

Ελπίζουμε πως έστω και την υστάτη το ΥΠΑΝ, μέσα από το νέο σχέδιο αξιολόγησης, θα προσδώσει στον ΒΔ τον ρόλο και το κύρος που πραγματικά του αξίζει!

Επιπλέον, με τα προτεινόμενα δεδομένα υπάρχει ο κίνδυνος η θέση του ΒΔ να μην επιλέγεται ως μονοπάτι για προαγωγή, μιας και με το νέο σχέδιο αξιολόγησης θα δίνεται ένας νέος δρόμος προαγωγής, αυτός του ανώτερου εκπαιδευτικού.

Το ΥΠΑΝ πρέπει να λάβει και αυτή την παράμετρο σοβαρά υπόψη του γιατί υπάρχει ο κίνδυνος σε λίγα χρόνια να μη βρίσκουμε Βοηθούς Διευθυντές για τα δημοτικά σχολεία…

Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση δεν μπορεί να προχωρήσει με "αόρατους ανθρώπους". Ο Βοηθός Διευθυντής είναι ένας κρίσιμος κρίκος στην παιδαγωγική και διοικητική λειτουργία του σχολείου. Η επίσημη αναγνώριση του ρόλου του ως Παιδαγωγικού Συμβούλου δεν είναι ζήτημα τιμής ή "τίτλου", αλλά αναγκαιότητα για ένα σχολείο που μαθαίνει, εξελίσσεται και στηρίζει τους ανθρώπους του!

• Πρόεδρος ΠΑΔΕΔ Πρωτοπορία
• Μέλος Εκτελεστικού Διοικητικού Συμβουλίου ΠΟΕΔ