ΤΟΥ ΣΤΕΛΙΟΥ ΟΔΥΣΣΕΩΣ*
Πριν από λίγο καιρό, σε μια καφετέρια, σε μια έντονη συζήτηση, με μια αρκετά θορυβώδη παρέα, ακούστηκε η πιο πάνω φράση, η οποία στην αρχή με σόκαρε ενώ στη συνέχεια με προβλημάτισε: «Δεν επιλέγει ρε∙ διαλέγει. Τους βάζει να πατούν πάνω στις πλάτες των υπολοίπων για να ανέβουν όλοι μαζί περισσότερο. Σαν το scouting ένα πράμα». Αυτή η φράση δεν είναι απλώς μια ατάκα. Είναι η περιγραφή ενός συστήματος όπου οι άνθρωποι δεν λειτουργούν ως ισότιμοι συνεργάτες, αλλά ως μέσα για την προσωπική ανέλιξη κάποιου άλλου.
Σε κάθε εργασιακό ή εθελοντικό περιβάλλον, η συνεργασία αποτελεί το θεμέλιο πάνω στο οποίο μπορεί να χτιστεί πρόοδος και δημιουργία. Όμως η πραγματικότητα δεν είναι πάντα τόσο καθαρή. Πίσω από τα χαμόγελα και τα ομαδικά συνθήματα, κρύβεται συχνά ένα παιχνίδι επιλογών: ποιος «μετράει» περισσότερο, ποιος προβάλλεται, ποιος τελικά «διαλέγεται». Η «ομαδική εξέλιξη» συχνά παρερμηνεύεται, μετατρέποντας τη συλλογικότητα σε μια αθέατη σκηνή ανταγωνισμού.
Η φράση «δεν μας επιλέγει ρε∙ διαλέγει» αποκαλύπτει μια πικρή αλήθεια: συχνά, η συνεργασία παρουσιάζεται ως κοινή προσπάθεια, ενώ στην πραγματικότητα λειτουργεί με όρους ατομικής επιλογής και συμφέροντος. Η εικόνα κάποιων που «πατούν πάνω στις πλάτες των υπολοίπων για να ανέβουν όλοι μαζί περισσότερο» δεν αποπνέει γνήσια ισότητα, αλλά έναν μηχανισμό εργαλειακής αξιοποίησης των άλλων.
Αυτή η λογική οδηγεί σε δύο σοβαρά προβλήματα:
(α) Πρώτον, καλλιεργεί το αίσθημα παραγκωνισμού σε όσους νιώθουν ότι η συνεισφορά τους δεν αναγνωρίζεται ή ότι χρησιμοποιούνται ως «μέσα» για την ανάδειξη κάποιου άλλου.
(β) Δεύτερον, δημιουργεί μια κουλτούρα ανασφάλειας και φόβου, όπου τα άτομα προβάλλουν διαρκώς μια εικόνα «προοπτικής» αντί να είναι ο εαυτός τους. Η αυθεντικότητα χάνεται, η εμπιστοσύνη διαβρώνεται και η ομάδα καταλήγει να λειτουργεί με όρους «scouting» – δηλαδή με συνεχή αξιολόγηση και αποκλεισμούς.
Κι όμως, η ουσία της συλλογικής δουλειάς βρίσκεται αλλού. Δεν είναι να «επιλέγει» κάποιος ποιος θα φανεί πιο ικανός, αλλά να δημιουργούνται συνθήκες όπου όλοι μπορούν να εκφραστούν, να ακουστούν και να συνεισφέρουν. Η ανιδιοτέλεια εδώ δεν είναι αφέλεια· είναι δύναμη. Όταν ένας άνθρωπος προσφέρει χωρίς να περιμένει άμεσο αντάλλαγμα, επενδύει στη σταθερότητα και στη συνοχή της ομάδας.
Αυτό δεν σημαίνει ότι λείπουν οι δυσκολίες. Ο φθόνος, η ανασφάλεια, ο ανταγωνισμός ή ακόμη και η συνήθεια στη μετριότητα συχνά «κόφκουν τη φόρα» εκείνων που θέλουν να προχωρήσουν μπροστά. Ωστόσο, η λύση δεν βρίσκεται στην απομόνωση, αλλά στη διαφάνεια, την ανοιχτή επικοινωνία και τη δίκαιη αναγνώριση της προσφοράς.
Μια ειλικρινής φράση όπως «νιώθω ότι η συμβολή μου δεν αναδεικνύεται» μπορεί να αποτελέσει το έναυσμα για έναν νέο κύκλο εμπιστοσύνης και ενδυνάμωσης ή η απαρχή για νέες κατηγορίες ότι τάχατες δυναμιτίζεται το «ομαδικό πνεύμα».
Στο τέλος της ημέρας, η συλλογικότητα δεν είναι διαγωνισμός ούτε παιχνίδι επιλογών. Είναι κοινή πορεία, όπου η επιτυχία του ενός δεν μειώνει, αλλά ενισχύει τον άλλον. Και αυτό είναι ίσως το πιο σπουδαίο μάθημα: ότι η «φόρα» μιας ομάδας δεν πρέπει να «κόφκεται» από μικρότητες, αλλά να τροφοδοτείται από αλληλοστήριξη, ανιδιοτέλεια και πίστη στη δύναμη του «μαζί».
*Εκπαιδευτικός Δημοτικής Εκπαίδευσης
