ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Κ. ΠΕΡΣΙΑΝΗ*
Όσοι παρακολουθούν συστηματικά τις εκλογικές δημοσκοπήσεις θα πρέπει να έχουν συνειδητοποιήσει ότι αυτές έχουν υιοθετήσει τα τελευταία 15 περίπου χρόνια ευρύτερους από τους αρχικούς στόχους, και, γι’ αυτό, έχουν αλλάξει τη δομή και διευρύνει το περιεχόμενο των ερωτήσεών τους. Αρχικά ο στόχος τους ήταν να αναζητήσουν τις αναγκαίες πληροφορίες για να μπορέσουν να αποτυπώσουν την πρόθεση ψήφου του εκλογικού σώματος σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Γι’ αυτό τόνιζαν ότι τα ανακοινωνόμενα ποσοστά ανά κόμμα ψήφων θα ήταν τα πραγματικά αποτελέσματα των εκλογών, αν οι εκλογές γίνονταν τη μέρα που είχε γίνει η δημοσκόπηση, και πρόσθεταν πως υπήρχε μεγάλη πιθανότητα αυτά να αλλάξουν μέχρι τη μέρα των εκλογών αν μεσολαβήσει κάποιο έκτακτο πολιτικό γεγονός ή γίνει περαιτέρω συσπείρωση των κομμάτων. Εδώ και 15 περίπου χρόνια, ωστόσο, οι δημοσκοπήσεις επιδιώκουν επιπλέον και δεύτερο στόχο, να καταγράψουν, όπως αναφέρουν στον πρόλογό τους οι εκπρόσωποι των δημοσκοπικών εταιρειών, την εκλογική κουλτούρα του πληθυσμού της χώρας. Αυτός ο στόχος επιδιώκεται με την παρουσίαση επιπρόσθετων πληροφοριών σχετικά κυρίως με τη στάση των ερωτώμενων έναντι των αντιπροσωπευτικών θεσμών (συντεχνιών, κομμάτων, εκκλησίας), των θεσμών εξουσίας (κυβέρνησης, βουλής, δικαστικής εξουσίας, δήμων) καθώς και έναντι κομματικών ηγετών και πολιτικών προσώπων.
Όπως γίνεται αμέσως κατανοητό, η τροποποίηση αυτή έχει αλλάξει σε μεγάλο βαθμό όχι μόνο το εύρος των στόχων των δημοσκοπήσεων, αλλά και τη φύση τους με την προσθήκη ερωτήσεων στις οποίες οι απαντήσεις είναι πολύ διαφορετικές από την απλή δήλωση πρόθεσης ψήφου, αφού ζητούν από τους ερωτώμενους να αξιολογήσουν τον τρόπο λειτουργίας όλων σχεδόν των θεσμών της Κύπρου. Η απάντηση στην ερώτηση πρόθεσης ψήφου είναι αντικειμενική με την έννοια ότι καταγράφει αναλλοίωτη την απάντηση ( ο απαντών δεν διαφέρει από μια απλή φωτογραφική μηχανή -- αυτό ισχύει περισσότερο σήμερα που οι απαντήσεις δίνονται προφορικά και όχι με συμπλήρωση ψηφοδελτίου και ρίψη σε κάλπη, όπως γινόταν παλαιότερα). Ο δεύτερος όμως τύπος απάντησης είναι υποκειμενικός, αφού ζητείται από τον ερωτώμενο να κάνει μια αξιολόγηση, και μάλιστα πολύ σημαντικών θεσμών του κράτους, σε κλάσμα δευτερολέπτου χωρίς να το έχει σκεφθεί προηγουμένως, χωρίς να έχει έγκυρες πληροφορίες πάνω στις οποίες να στηρίξει την αξιολόγησή του και, πιθανότατα, χωρίς να είναι βέβαιος για ποιο ακριβώς πράγμα τον ρωτούν. Εκείνο όμως που είναι πιο απαράδεκτο ακόμα είναι ότι κατά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων δεν λαμβάνεται η δέουσα φροντίδα να υποδειχθούν οι αδυναμίες αυτών των ευρημάτων (το ότι δηλαδή οι απαντήσεις αυτές προέρχονται από μικρό δείγμα ερωτωμένων (μόλις χίλιους) και ότι πιθανό να είναι αποτέλεσμα ισχυρών συναισθημάτων (οργής, αγανάκτησης) ή ότι είναι επηρεασμένες από τη πολιτική ένταση που επικρατεί τη δεδομένη στιγμή στα πολιτικά ζητήματα της χώρας. Απεναντίας, οι απαντήσεις παρουσιάζονται στο παγκύπριο κοινό (μέσω τηλεοράσεων) ως κάτι σημαντικό το οποίο πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη ως να είναι σημαντικά επιστημονικά ευρήματα ή ακόμα και ως γεγονότα τα οποία θα επηρεάσουν άμεσα το μέλλον του. Οι τρεις γύροι των σχολίων των εκπροσώπων των κομμάτων που ακολουθούν μετά τη δημοσιοποίηση «των καρτών» χειροτερεύουν ακόμα περισσότερο την κατάσταση, αφού αυτοί υπερτονίζουν κατά κανόνα την κακή κατάσταση των θεσμών για τους δικούς του κομματικούς λόγους ο καθένας.
Ο όρος εκλογική κουλτούρα που επιλέγηκε από τις δημοσκοπικές εταιρείες ως ο στόχο των ευρύτερων ευρημάτων υποβάλλει ότι οι πληροφορίες που θα προέλθουν από τις σχετικές ερωτήσεις θα έπρεπε κανονικά να χρησιμοποιούνται για αυτογνωσία και για να βοηθήσουν τους έχοντας τη σχετική ευθύνη( εκτελεστική, νομοθετική εξουσία, εκκλησία, εκπαίδευση, δήμους) να παρέμβουν για να προσπαθήσουν να βελτιώσουν την κατάσταση. Δυστυχώς η χρήση που τους γίνεται είναι ακριβώς η αντίθετη.
Το συμπέρασμα που μπορεί να εξαχθεί από αυτές τις παρατηρήσεις είναι ότι χρειάζεται μεγάλη προσοχή στον τρόπο χειρισμού αυτών των δεδομένων και ότι είναι μεγάλη η ευθύνη αυτών που αναλαμβάνουν να διερευνήσουν τα θέματα θεσμών. Δεν μπορούμε να μεταχειριζόμαστε με τον ίδιο τρόπο τις προθέσεις ψήφου και τις αξιολογήσεις των θεσμών . Και προπαντός δεν επιτρέπεται να παρουσιάζονται τα προϊόντα αξιολογήσεων δύσκολων θεσμών που γίνονται στο πόδι ως σημαντικές πληροφορίες ή ως γεγονότα. Θα κλάψουμε πικρά, αν συνεχίσουμε να παίζουμε με τους θεσμούς.
