Ο ρόλος των εκπαιδευτικών και η σημασία της ψυχολογικής στήριξης
Με ανακοίνωσή του, ο Σύνδεσμος Ψυχολόγων Κύπρου αναφέρει:
"Πολλοί προβληματισμοί έχουν προκύψει από την απόφαση της συνολικής επιστροφής των παιδιών στα σχολεία, πρωτίστως για ιατρικούς λόγους, αλλά και για τις ψυχολογικές επιπτώσεις που ενδέχεται να επιφέρει είτε η επιστροφή είτε ο περαιτέρω περιορισμός. Με αφορμή λοιπόν τους προβληματισμούς που διατυπώνονται αλλά και αυτούς που μπορεί να υπάρχουν σιωπηλά, ο Σύνδεσμος Ψυχολόγων Κύπρου θα ήθελε να παραθέσει την ψυχολογική σκοπιά στο θέμα της επιστροφής των παιδιών στο σχολείο με σκοπό να βοηθήσει στην αντιμετώπιση των ανησυχιών ή και τη λήψη αποφάσεων.
Τα παιδιά χρειάζεται να επιστρέψουν στα σχολεία υπό την προϋπόθεση προσεκτικού σχεδιασμού
Η επιστροφή των μαθητών στην καθημερινότητα τους συμβάλλει στην εδραίωση της σταθερότητας και της συνέχειας και σχετίζεται με μειωμένο τραυματικό στρες μετά από μια κατάσταση επιδημίας (Van Bortel et al., 2016). Εν τούτοις, η επιστροφή των παιδιών στο σχολείο χρειάζεται σοβαρό σχεδιασμό και πρωτόκολλα επιστροφής λαμβάνοντας υπόψη όλες τις ομάδες παιδιών. Για τα παιδιά τα οποία ανήκουν στις ευάλωτες ομάδες χρειάζεται να ληφθούν υπόψη, οι ιδιαίτερες ανάγκες που μπορεί να προκύπτουν ώστε να διασφαλιστεί η ισότιμη επιστροφή τους στο σχολείο και όχι η περαιτέρω απομόνωση τους. Είναι σημαντικό οι εκπαιδευτικοί να διευκολύνουν τους μαθητές να επιστρέψουν στη σχολική ζωή, ίσως ξεκινώντας με μια πιο σύντομη μέρα ή κάπως ελαφρύτερες προσδοκίες όσον αφορά τις εργασίες και την απόδοση. Επίσης, είναι σημαντικό οι γονείς, αλλά και οι εκπαιδευτικοί, να μεταφέρουν στα παιδιά ότι ο φόβος είναι κατανοητός, έχει μια πραγματική βάση και είναι σχεδόν καθολικός, ανάμεσα σε ενήλικες και ανήλικους, αλλά παράλληλα να δώσουν το μήνυμα ότι υπάρχουν τρόποι να αντιμετωπιστεί σταδιακά.
Ο ρόλος των εκπαιδευτικών
Οι εκπαιδευτικοί διαδραματίζουν βασικό ρόλο στην αντιμετώπιση των ανησυχιών και των ερωτήσεων που θέτουν οι μαθητές, οι γονείς και το προσωπικό σχετικά με τον κορονωϊό και είναι σημαντικό να μπορούν να ανταποκριθούν στο μέτρο του δυνατού, με σωστή πληροφόρηση, αλλά και θετικότητα στην επιστροφή των παιδιών. Αυτό θα μεταφέρει ένα κλίμα εμπιστοσύνης προς τους μαθητές, τους γονείς αλλά και τη σχολική κοινότητα και παράλληλα θα επιτρέψει με ψυχραιμία να τηρηθούν τα παρόντα μέτρα ή και να ληφθούν επιπρόσθετα.
Οι εκπαιδευτικοί, λόγω της θέσης τους, είναι χρήσιμοι παρατηρητές ώστε να εντοπίζουν τα παιδιά που μπορεί να απουσιάζουν από το σχολείο για μεγάλο χρονικό διάστημα, ίσως και λόγω ιατρικών θεμάτων και είναι σημαντικό να παρέχουν ευκαιρίες και για συνέχεια της διδασκαλίας και της μάθησης, αλλά και ευκαιρίες κοινωνικής συναναστροφής. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί διατηρώντας μια ανοιχτή Ο ρόλος των εκπαιδευτικών και η σημασία της ψυχολογικής στήριξηςγραμμή επικοινωνίας των μαθητών που απουσιάζουν και των συμμαθητών τους (π.χ. μια βιντεοκλήση με όλη τη τάξη, ένα γράμμα).
Η σχολική κοινότητα συστήνεται να επιστρατεύσει όλους τους πόρους που διαθέτει ώστε να στηρίξει τα παιδιά σε πρακτικό και ψυχολογικό επίπεδο, σε αυτή την επιστροφή. Οι ειδικοί ψυχολόγοι του Υπουργείου Παιδείας και οι Σύμβουλοι των σχολείων μπορούν να βοηθήσουν το προσωπικό και τους μαθητές να συζητήσουν θέματα που τους απασχολούν με απώτερο στόχο τη σταδιακή ψυχολογική αποκατάσταση των παιδιών, αλλά και των οικογενειών τους. Είναι ζωτικής σημασίας να εκτιμηθεί ο αριθμός των ατόμων που θα χρειαστούν ψυχολογική στήριξη και να καθοριστούν ποιες επιπρόσθετες υπηρεσίες μπορεί να χρειαστεί να παρέχονται. Η έρευνα δείχνει ότι η εγγύτητα σε τραυματικό γεγονός - τόσο φυσική όσο και συναισθηματική - είναι ένας από τους μεγαλύτερους παράγοντες κινδύνου για πιο σοβαρές αντιδράσεις και επακόλουθη διαταραχή μετατραυματικού στρες, κατάθλιψης, άγχους (Betancourt et al., 2016; Paladino et al., 2017). Κατά συνέπεια, οι άμεσες προτεραιότητες παρέμβασης θα πρέπει να απευθύνονται σε άτομα που ήταν άμεσα εκτεθειμένα σε τραυματικά συμβάντα.
Αποστασιοποίηση: Μπορεί να λειτουργήσει αρνητικά για τα παιδιά;
Οι άνθρωποι γενικά, αλλά κυρίως τα παιδιά, όπως αποδείχτηκε και από την παρούσα κατάσταση, κατέχουν χαρακτηριστικά ευελιξίας και προσαρμοστικότητας, τα οποία σε μεγάλο βαθμό ενισχύονται και από ένα περιβάλλον που λειτουργεί ως πρότυπο. Αυτά τα χαρακτηριστικά τα βοηθούν να ανταπεξέλθουν σε νέες καταστάσεις.
Σε αυτή τη νέα κατάσταση όπου τα παιδιά καλούνται να τηρούν αποστάσεις μεταξύ τους, αλλά και να διαφοροποιήσουν το τρόπο με τον οποίο συνυπάρχουν, οι γονείς είναι σημαντικοί αρωγοί στο να εξηγήσουν, αλλά και να βοηθήσουν τα παιδιά να ανταπεξέλθουν στις νέες απαιτήσεις. Η αποστασιοποίηση δύναται να λειτουργήσει εις βάρος των παιδιών στην περίπτωση που οι ενήλικες τη διαχειριστούν ως τέτοια. Συνεπώς, η αναπροσαρμογή σε μια ομαλότητα θα απαιτήσει χρόνο και στήριξη από τους ενήλικες, ώστε να αποτελέσει μια καινούρια και προσωρινή πραγματικότητα.
Επιπτώσεις μακράς διάρκειας κοινωνικής απομόνωσης στην ψυχική υγεία των παιδιών
Είναι σημαντικό στη λήψη αποφάσεων του κράτους, αλλά και των γονέων, να λαμβάνεται υπόψη ότι η παρατεταμένη παραμονή σε κατάσταση περιορισμού και εγκλεισμού έχει φανεί να έχει επιπτώσεις στην ψυχική υγεία των παιδιών. Τα παιδιά όλων των ηλικιών έχουν ανάγκη την κοινωνική αλληλεπίδραση, η οποία αν μείνει παρατεταμένα σε παύση, μπορεί να οδηγήσει και σε ολική απώλεια του κοινωνικού δικτύου και εν συνεχεία των κοινωνικών μας δεξιοτήτων. Μελέτες παιδιών που παρουσίαζαν σχολική άρνηση και έλειπαν μεγάλα διαστήματα από το σχολείο έδειξαν ότι η μείωση της κοινωνικής συναναστροφής μπορεί να οδηγήσει κάποια παιδιά σε καταθλιπτικά συμπτώματα (de Lourdes Drachler et al., 2009).
Σε σχέση με άλλες σοβαρές επιδημίες οι οποίες έγιναν σε λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες, όπως η Αφρική, στην Ευρώπη του σήμερα η αξιοποίηση της τεχνολογίας είναι επίσης ένας τρόπος για να διατηρήσουμε την επικοινωνία με παιδιά που δεν θα επιστρέψουν αμέσως στο σχολείο σε μια προσπάθεια ενίσχυσης της κοινωνικής συναναστροφής και μείωσης των επιπτώσεων που δύναται να έχει ο περαιτέρω περιορισμός.
Σε επίπεδο κοινότητας, έρευνες από προηγούμενες σοβαρές επιδημίες, όπου εφαρμόστηκαν παρόμοια μέτρα περιορισμού (Shultz et al., 2016; Van Bortel et al., 2016) αναφέρουν ότι φαίνεται να εμφανίζεται ένα κυκλικό μοτίβο φόβου, όπου η απώλεια της εμπιστοσύνης στις υπηρεσίες υγείας και το στίγμα, έχουν ως αποτέλεσμα την περαιτέρω αναστάτωση των μελών της κοινότητας με τον κίνδυνο της ψυχολογικής κατάρρευσης. Συνεπώς, για πολλά παιδιά η επιστροφή στην κανονικότητα και στο σχολείο τους, έστω και υπό διαφορετικές συνθήκες, θα είναι μια ομαλοποίηση της κρίσης που περάσαν τον τελευταίο καιρό και δύναται να αποτελέσει μια παύση ενός κυκλικού μοτίβου φόβου.
Η θετική μας στάση ως ενήλικες στην επαναφορά της ομαλότητας, ως παραδείγματα θάρρους και καλής διαχείρισης του άγχους, θα δώσει αντίστοιχα ενθάρρυνση και κουράγιο και στα παιδιά να επιστρέψουν στην κανονικότητα τους, όπως και εφόδια ανθεκτικότητας για μελλοντικές δυσκολίες.
Βιβλιογραφία:
Betancourt, T. S., Brennan, R. T., Vinck, P., VanderWeele, T. J., Spencer-Walters, D., Jeong, J., Akinsulure-Smith, A. M., & Pham, P. (2016). Associations between Mental Health and Ebola- Related Health Behaviors: A Regionally Representative Cross-sectional Survey in Post-conflict Sierra Leone. PLOS Medicine, 13(8), e1002073. https://doi.org/10.1371/journal.pmed. 1002073
de Lourdes Drachler, M., de Carvalho Leite, J. C., Hooper, L., Hong, C. S., Pheby, D., Nacul, L.,
Lacerda, E., Campion, P., Killett, A., & McArthur, M. (2009). The expressed needs of people with chronic fatigue syndrome/myalgic encephalomyelitis: A systematic review. BMC Public Health, 9(1), 458.
Paladino, L., Sharpe, R. P., Galwankar, S. C., Sholevar, F., Marchionni, C., Papadimos, T. J., Paul, E., Hansoti, B., Firstenberg, M., & Garg, M. (2017). Reflections on the Ebola public health emergency of international concern, part 2: The unseen epidemic of posttraumatic stress among health-care personnel and survivors of the 2014-2016 Ebola outbreak. Journal of Global Infectious Diseases, 9(2), 45-50.
Shultz, J. M., Cooper, J. L., Baingana, F., Oquendo, M. A., Espinel, Z., Althouse, B. M., ... & Mazurik,
L. (2016). The Role of Fear-Related Behaviors in the 2013-2016 West Africa Ebola Virus Disease Outbreak. Current Psychiatry Reports, 11(18), 1-14.
Van Bortel, T., Basnayake, A., Wurie, F., Jambai, M., Koroma, A. S., Muana, A. T., Hann, K., Eaton,
J., Martin, S., & Nellums, L. B. (2016). Psychosocial effects of an Ebola outbreak at individual, community and international levels. Bulletin of the World Health Organization, 94(3), 210-214. https://doi.org/10.2471/BLT.15.158543 "
