ΤΗΣ ΛΙΑΣ ΣΠΥΡΙΔΟΥ*
Αναζητώντας την ενίσχυση της δημοκρατίας και την ανάκτηση της εμπιστοσύνης των πολιτών
Η αντιπροσωπευτική δημοκρατία παγκοσμίως δέχεται ολοένα και περισσότερες επικρίσεις. Οι πολίτες εμφανίζονται δύσπιστοι απέναντι στο πολιτικό σύστημα, κυρίως προς τους πολιτικούς, τα πολιτικά κόμματα και τους ευρωπαϊκούς και διεθνείς θεσμούς. Διαμαρτύρονται για την οικονομική ανισότητα, την κυβερνητική ανεπάρκεια, τη διαφθορά και την αδιαφάνεια. Πώς μπορούν οι κυβερνήσεις να επανασυνδεθούν με τους πολίτες και να ανακτήσουν την εμπιστοσύνη τους;
Η δύναμη της συμμετοχικής δημοκρατίας
Πλήθος ερευνών στον τομέα της δημοκρατίας προτείνει συμμετοχικά και διαβουλευτικά μοντέλα. Η ιδέα είναι η ανάπτυξη δημοκρατικών καινοτομιών, δηλαδή εργαλείων και διαδικασιών που υποστηρίζουν τη συμμετοχή των πολιτών στη διαμόρφωση πολιτικής, ως αντίδοτο στο «μαρασμό» της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Πολλές πόλεις παγκοσμίως εφαρμόζουν δημοκρατικές καινοτομίες, ενισχύοντας τη συμμετοχή των πολιτών. Μεταξύ αυτών, ο Συμμετοχικός Προϋπολογισμός (ΣΠ) κερδίζει έδαφος, επιτρέποντας στους πολίτες να έχουν άμεσο λόγο στη διαχείριση των δημόσιων κονδυλίων.
Συμμετοχικός Προϋπολογισμός: Ένα βήμα προς την αποτελεσματική συμμετοχή
Ο ΣΠ ξεκίνησε στη Βραζιλία στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και σήμερα έχει εφαρμοστεί σε περισσότερες από 11.000 περιπτώσεις, ακολουθώντας διαφορετικές μορφές και λογικές. Παρόλο που η ιδέα της ενδυνάμωσης των πολιτών μέσω διαβουλευτικών και συμμετοχικών διαδικασιών είναι ενσωματωμένη στον ΣΠ, η επιτυχημένη εφαρμογή του αποτελεί μια περίπλοκη και απαιτητική πρόκληση. Τα βασικά ζητήματα περιλαμβάνουν το ποιοι συμμετέχουν, πώς οι πολίτες επικοινωνούν και λαμβάνουν αποφάσεις, και πόσο επιρροή έχουν στις δημόσιες αποφάσεις και δράσεις.
Ερευνητικό έργο DemotecH2020
Το χρηματοδοτούμενο από την ΕΕ ερευνητικό έργο Demotec H2020 συντονίζεται από το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου και εστιάζει στη μελέτη και προώθηση της συμμετοχικής δημοκρατίας στην Ευρώπη. Συγκεκριμένα διερευνά τον ρόλο της συμμετοχικής κατάρτισης προϋπολογισμού για την ενίσχυση της μεγαλύτερης και πιο ενημερωμένης συμμετοχής των πολιτών στη χάραξη πολιτικής σε μια περίοδο αυξημένης πόλωσης και αποξένωσης από την πολιτική διαδικασία. Αναπτύσσει καινοτόμα εργαλεία και μεθόδους διαβουλευτικής συμμετοχής των πολιτών και ΣΠ μελετώντας επτά αστικές κοινότητες σε όλη την Ευρώπη (Κύπρος, Ελλάδα, Ιρλανδία, Ολλανδία, Πολωνία, Ρουμανία και Σκωτία). Τελικός στόχος είναι το έργο να εξετάσει τους καθοριστικούς παράγοντες της αποτελεσματικής συμμετοχής των πολιτών, να αναλύσει διαφορετικές συμμετοχικές διαδικασίες προϋπολογισμού και να καθιερώσει βέλτιστες μεθόδους στην πράξη, οδηγώντας σε συγκεκριμένες συστάσεις πολιτικής σε ευρωπαϊκό περιφερειακό και αστικό επίπεδο.
Σύμφωνα με πρόσφατα ευρήματα του, οι πολίτες υποστηρίζουν περισσότερο διαβουλευτικές και δεσμευτικές διαδικασίες. Οι προτιμήσεις τους περιλαμβάνουν τη συμμετοχή όλων των πολιτών, την οργάνωση συναντήσεων από τις δημοτικές αρχές και τη δυνατότητα πρότασης οποιουδήποτε έργου επιθυμούν. Ένας καλός ΣΠ πρέπει να είναι περιεκτικός, διαβουλευτικός και δεσμευτικός, προωθώντας αξίες όπως η αποτελεσματικότητα, η νομιμότητα και η κοινωνική δικαιοσύνη.
Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και ΣΠ: ανάγκη για πιο βαθιά κάλυψη
Η κάλυψη του ΣΠ από τα ΜΜΕ αυξάνεται, αλλά παραμένει περιορισμένη και επιφανειακή. Η έρευνα στο πλαίσιο του έργου DEMOTEC καταλήγει ότι τα μέσα ενημέρωσης δεν θεωρούν τον ΣΠ ως αξιόλογο θέμα ειδήσεων, ακόμη και σε χώρες όπου έχει εφαρμοστεί τακτικά. Ωστόσο, η δυναμική του ΣΠ να ενισχύσει τη διαφάνεια, την εμπιστοσύνη και την ενεργή συμμετοχή των πολιτών είναι αναμφισβήτητη. Είναι σημαντικό τα μέσα ενημέρωσης να ακολουθούν αυτήν την τάση, προσφέροντας ουσιαστική κάλυψη για να στηρίξουν την ανάπτυξη του ΣΠ.
Ένας οδηγός-εργαλείο για την υλοποίηση του ΣΠ
Στο πλαίσιο της αυξανόμενης ανάγκης για δημοκρατική ανανέωση και συμμετοχή των πολιτών στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ένα επερχόμενο εγχειρίδιο φιλοδοξεί να αποτελέσει έναν πλήρη οδηγό για την υλοποίηση του ΣΠ. Το εγχειρίδιο θα παρέχει ένα οδικό χάρτη για δημόσιους υπαλλήλους, πολιτικούς και ενδιαφερόμενους φορείς, προσφέροντας πρακτικές συμβουλές και συστάσεις για την προώθηση συμμετοχικών διαδικασιών σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο. Προγραμματίζεται να δημοσιευθεί το καλοκαίρι του 2024, επιδιώκοντας να συμβάλει σημαντικά στην ανανέωση της δημοκρατίας στις τοπικές κοινότητες, τις περιφερειακές αρχές, τα εθνικά πλαίσια και την ΕΕ συνολικά.
Ο Συμμετοχικός Προϋπολογισμός προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία για την ενίσχυση της δημοκρατικής καινοτομίας και της συμμετοχής των πολιτών.
Greek translation.
ΣΠ και Κύπρος
Ο Δήμος Δυτικής Λεμεσού είναι η πρώτη τοπική αρχή στην Κύπρο που επιχειρεί διενέργεια Συμμετοχικού Προϋπολογισμού με την καθοδήγηση του έργου DEMOTEC. Ο Δήμος υπό την εποπτεία του Κουρίου 2030 – Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης καλεί τους πολίτες να προτείνουν ιδέες. Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφθείτε εδώ.
*Επίκουρη Καθηγήτρια του Τμήματος Δημόσιας Επικοινωνίας, Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου και συντονίστρια Προγράμματος DEMOTEC.
Περισσότερα για το πρόγραμμα https://demotec-project.eu/.
DEMOTEC in Social Media:
https://www.facebook.com/Demotecprojecteu
