Ο Επίκουρος Καθηγητής, Άθως Αγαπίου, από το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου, και Αναπληρωτής Διευθυντής της Έδρας UNESCO για την Ψηφιακή Πολιτιστική Κληρονομιά, συμμετείχε ως ομιλητής στο διήμερο συμπόσιο της NASA με τίτλο "Αρχαιολογία από το Διάστημα" (NASA and Archaeology from Space), το οποίο έλαβε χώρα στις 18-19 Σεπτεμβρίου 2024 στην Αλαμπάμα, Η.Π.Α.
Στην ομιλία του, ο κ. Αγαπίου ανέδειξε τη σημασία της πολυφασματικής και υπερφασματικής απεικόνισης στη μελέτη αρχαιολογικών χώρων και τον εντοπισμό υπεδάφιων καταλοίπων, μέσω της ανίχνευσης διαφοροποιήσεων στη βλάστηση (cropmarks). Παρουσίασε νέες τεχνικές ανάλυσης δεδομένων με τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης και βαθιάς μάθησης, οι οποίες βελτιώνουν την ακρίβεια ανίχνευσης και την παρακολούθηση αρχαιολογικών χώρων σε πραγματικό χρόνο.
Ο κ. Αγαπίου αναφέρθηκε, επίσης, στις διαστημικές τεχνολογίες που εφαρμόζονται από το Εργαστήριο Παρατήρησης Γης για την Πολιτιστική Κληρονομιά (EOCult). Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στη χρήση δορυφορικών εικόνων από τους δορυφόρους Sentinel του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) και Landsat της NASA για τον εντοπισμό και τη χαρτογράφηση αρχαιολογικών θέσεων. Οι εικόνες αυτές αξιοποιούνται, επίσης, για την παρακολούθηση κινδύνων από την αστική ανάπτυξη και φυσικές καταστροφές, σε περιοχές που γειτνιάζουν με σημαντικά αρχαιολογικά μνημεία. Τα συγκεκριμένα εργαλεία κρίνονται απαραίτητα για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς σε περιοχές υψηλού κινδύνου.
Στο πλαίσιο του συμποσίου έγινε ειδική αναφορά στο έργο του Dr. Thomas L. Sever, πρωτοπόρου της αρχαιολογίας μέσω τηλεπισκόπησης, του οποίου η έρευνα τη δεκαετία του 1980 συνέβαλε καθοριστικά στη χρήση δορυφορικών δεδομένων για την ανίχνευση αρχαιολογικών θέσεων. Η καινοτόμος έρευνα του Dr. Sever, ιδιαίτερα στη Λατινική Αμερική, ενέπνευσε πολλούς ερευνητές να ερευνήσουν τις δυνατότητες της δορυφορικής τηλεπισκόπησης στην αρχαιολογία.
Στο συμπόσιο συμμετείχαν κορυφαίοι ακαδημαϊκοί και επιστήμονες από διεθνώς αναγνωρισμένα πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα, όπως η NASA, το University of Colorado, το Columbia University, το University of North Carolina, το Johns Hopkins University, το University of Arkansas, το University of Alabama, το University of Central Florida και το CNR. Οι συμμετέχοντες συζήτησαν τις μελλοντικές προοπτικές της τηλεπισκόπησης και των διαστημικών τεχνολογιών για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς σε παγκόσμιο επίπεδο.
Ένα σημαντικό μέρος των συζητήσεων επικεντρώθηκε στις ηθικές προεκτάσεις της τεχνητής νοημοσύνης στην αρχαιολογία, καθώς και στην ιστορική αποδοχή των τεχνολογιών τηλεπισκόπησης. Οι ομιλητές υπογράμμισαν την αναγκαιότητα ενσωμάτωσης της τεχνητής νοημοσύνης και πρότειναν τη διοργάνωση ενός συνεδρίου για την εμβάθυνση της κατανόησης των εφαρμογών της στην αρχαιολογία.
Τέλος, τονίστηκε η σπουδαιότητα της διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς μέσω της τεχνολογίας και η ανάγκη για συνεργασία μεταξύ των επιστημονικών κοινοτήτων και των φορέων διαχείρισης θέσεων και μνημείων.
