ΤΗΣ ΜΕΛΙΤΑΣ ΜΕΝΕΛΑΟΥ*
Κάθε χρόνο, η Διεθνής Ηµέρα Γυναικών στη Μηχανική (International Women in Engineering Day) που έχει καθιερωθεί να τιμάται στις 23 Ιουνίου, μας καλεί να τιμήσουμε τις πρωτοπόρες γυναίκες μηχανικούς, να γιορτάσουμε τη σημαντική επιστημονική τους συμβολή, και να αναδείξουμε το ταλέντο τους στον ευρύ χώρο της μηχανικής. Πίσω όμως από τη γιορτή, κρύβεται μία βαθύτερη πρόκληση: να διασφαλίσουμε ότι οι γυναίκες στη μηχανική δεν είναι απλώς παρούσες, αλλά και πλήρως ενδυναμωμένες. Γιατί η πραγματική συμπερίληψη δεν χαρακτηρίζεται από μία θέση στο τραπέζι αποφάσεων, αλλά οφείλει να παρέχει τα απαραίτητα εργαλεία και μέσα ώστε μαζί, γυναίκες και άντρες μηχανικοί, να σχεδιάσουμε και να διαμορφώσουμε από κοινού ένα βιώσιμο αύριο.
Η μηχανική παραμένει σε μεγάλο βαθμό ένας ανδροκρατούμενος τομέας. Παρ’όλο που η εικόνα αυτή αλλάζει σταδιακά, οι δομές που καθορίζουν την είσοδο, την εξέλιξη και την αναγνώριση των ανθρώπων που δραστηριοποιούνται στον χώρο παραμένουν συχνά ξεπερασμένες. Για πολλές γυναίκες, η πορεία προς τη μηχανική συνοδεύεται από πρόσθετα εμπόδια· κάποια εμφανή, και κάποια αθέατα
Παρά την αυξανόμενη πρόσβαση στην εκπαίδευση και τη βελτίωση της ορατότητας των γυναικών στις θετικές επιστήμες, το χάσμα των φύλων στη μηχανική παραμένει βαθύ. Οι γυναίκες εξακολουθούν να υποεκπροσωπούνται όχι μόνο σε τεχνικές θέσεις αλλά και σε θέσεις ηγεσίας. Σαφέστατα οι λόγοι δεν σχετίζονται με έλλειψη ικανότητας ή ενδιαφέροντος, αλλά με την απουσία συστηματικής υποστήριξης: περιορισμένη καθοδήγηση, προκατάληψη στις διαδικασίες επιλογής και προαγωγής, και επαγγελματικά περιβάλλοντα που δεν έχουν σχεδιαστεί για να αγκαλιάζουν τη διαφορετικότητα.
Δεν αρκεί να λέμε «χρειαζόμαστε περισσότερες γυναίκες στη μηχανική»! Πρέπει να αναρωτηθούμε γιατί τόσες γυναίκες εγκαταλείπουν τον χώρο, ακόμη και μετά την απόκτηση πτυχίου. Πώς αξιολογούνται οι επιδόσεις; Πώς αντιμετωπίζονται τα διαλείμματα στη σταδιοδρομία; Πώς υποστηρίζεται η ισορροπία επαγγελματικής και προσωπικής ζωής; Και το κυριότερο, ποιος καθορίζει το μέλλον της μηχανικής και ποιες φωνές μένουν απ’ έξω;
Η ενδυνάμωση των γυναικών στον χώρο της μηχανικής δεν είναι ζήτημα συμβολισμών. Απαιτεί πολιτικές που προάγουν την επαγγελματική εξέλιξη, δημιουργούν διαδρομές ηγεσίας και διασφαλίζουν ένα κλίμα χωρίς αποκλεισμούς. Χρειάζεται επομένως να επαναπροσδιορίσουμε τι σημαίνει η έννοια «επιτυχία στη μηχανική», αναγνωρίζοντας όχι μόνο την τεχνική ικανότητα, αλλά και τα οφέλη που απορρέουν μέσα από τη δημιουργικότητα και τη συνεργασία στον χώρο εργασίας, καθώς και τον κοινωνικό αντίκτυπο που προκύπτει από την ισότιμη συνεργασία των δύο φύλων στον σχεδιασμό και την υλοποίηση λύσεων στα πεδία εφαρμογής της μηχανικής.
Τα στερεότυπα ξεκινούν από νωρίς. Πολλά κορίτσια μεγαλώνουν χωρίς να βλέπουν τον εαυτό τους ανάμεσα στους ανθρώπους που σχεδιάζουν γέφυρες και σπίτια, που αναπτύσσουν βιώσιμες τεχνολογίες ή καινοτομούν για το κοινό καλό. Άρα, είναι μεν σημαντικό να υπάρχουν πρότυπα, αλλά χρειάζονται συνάμα και πραγματικές ευκαιρίες συμμετοχής και εξέλιξης.
Οι γυναίκες κομίζουν μοναδικές οπτικές σε σύνθετα τεχνικά προβλήματα, και αυτές οι οπτικές είναι απολύτως απαραίτητες για να απαντήσουμε στις προκλήσεις της εποχής μας: την ενεργειακή μετάβαση, την ανθεκτικότητα στις κλιματικές αλλαγές, την ισότιμη πρόσβαση στην τεχνολογία και την καινοτομία. Όταν λοιπόν αποκλείουμε τις γυναίκες, περιορίζουμε τις προτεινόμενες λύσεις στα καίρια αυτά προβλήματα.
Φέτος, ας κάνουμε τη Διεθνή Ημέρα των Γυναικών στη Μηχανική αφετηρία για πραγματική αλλαγή. Ας μην προσκαλούμε απλώς τις γυναίκες σε έναν προϋπάρχοντα χώρο, αλλά ας τους δώσουμε τα μέσα να τον επανασχεδιάσουν. Γιατί η μηχανική, στην ουσία της, αφορά μεταξύ άλλων την κατασκευή καλύτερων ή και βελτιωμένων συστημάτων, προϊόντων, και διεργασιών. Κι αν πράγματι επιδιώκουμε ένα καλύτερο μέλλον - πιο συμπεριληπτικό, βιώσιμο και δίκαιο - τότε πρέπει οπωσδήποτε οι γυναίκες να είναι εκεί, και μάλιστα στην πρώτη γραμμή των αποφάσεων και των λύσεων.
*Χημικός Μηχανικός, PhD
Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών και Επιστήμης και Μηχανικής Υλικών
Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου
