ΤΕΠΑΚ: Εναρκτήρια τελετή του Ερευν. Κέντρου MNΗMOΣYNΗ για την Ψηφιακή Πολιτιστική Κληρονομιά

Το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου (ΤΕΠΑΚ) ανακοίνωσε, με υπερηφάνεια, την επίσημη έναρξη λειτουργίας του Ερευνητικού Κέντρου MNEMOSYNE για την Ψηφιακή Πολιτιστική Κληρονομιά, του πρώτου ερευνητικού κέντρου του είδους του στην περιοχή, σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στις 7 Ιουλίου στο Πολιτιστικό Ίδρυμα Τραπέζης Κύπρου, στη Λευκωσία.

Η εναρκτήρια συνάντηση αποτέλεσε ιστορική στιγμή για την Κύπρο, φέρνοντας κοντά προσωπικότητες από την κυβέρνηση, τη διπλωματία, την ακαδημαϊκή κοινότητα και τον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς. Η τελετή των εγκαινίων πραγματοποιήθηκε παρουσία των:

• Καθηγήτριας Δρ. Βασιλικής Κασσιανίδου, Υφυπουργού Πολιτισμού
• κ. Κωνσταντίνου Κλεοβούλου, Διευθυντή Έρευνας στο Υφυπουργείο Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής
• κ. Martin Hagström, Πρέσβη της Σουηδίας στην Κύπρο
• κ. Χρυσάνθου Πισσαρίδη, Προέδρου του CY-ICOMOS
•  κ. Κωνσταντή Κωνσταντίνου, Προέδρου του Επιστημονικού και Τεχνικού Επιμελητηρίου Κύπρου
•  Δρ. Νικόλα Τσαπατσούλη, Αντιπρύτανη Έρευνας και Ακαδημαϊκών Υποθέσεων στο ΤΕΠΑΚ
• Δρ. Μιχάλη Σιριβιανού, Κοσμήτορα της Πολυτεχνικής Σχολής του ΤΕΠΑΚ
• Δρ. Kenneth Silver, Επιμελητή της Συλλογής Κυπριακών Αρχαιοτήτων στο Medelhavsmuseet στη Σουηδία

Μία κυβερνητικά υποστηριζόμενη τομή στην Έρευνα Πολιτιστικής Κληρονομιάς

Στην κεντρική της ομιλία, η Υφυπουργός Πολιτισμού, καθηγήτρια Δρ. Βασιλική Κασσιανίδου, τόνισε:

«Αυτή η νέα και φιλόδοξη ερευνητική μονάδα στοχεύει να καταστήσει την Κύπρο παγκόσμιο σημείο αναφοράς για τη διατήρηση της πολιτιστικής μνήμης. Το MNEMOSYNE αναμένεται να επεκτείνει την αποστολή της Έδρας UNESCO και της Έδρας ERA, ενισχύοντας τη συλλογική γνώση της ανθρωπότητας μέσω της εκπαίδευσης, της επιστήμης, του πολιτισμού και της επικοινωνίας.

Ως Υφυπουργείο Πολιτισμού, καλωσορίζουμε αυτό το σημαντικό βήμα και εκφράζουμε την ετοιμότητά μας για στενή συνεργασία με το Κέντρο. Το Κράτος θα σταθεί δίπλα σας, καθώς συνδυάζετε την ψηφιακή κληρονομιά, την επιστήμη της Πληροφορικής, τη μηχανική και τις ανθρωπιστικές επιστήμες με καινοτόμους τρόπους.»

Ένα όραμα χτισμένο πάνω σε δεκαετία Παγκόσμιας Ηγεσίας
Το MNEMOSYNE αποτελεί την κορύφωση πάνω από μιας δεκαετίας βραβευμένης έρευνας και διεθνούς ηγεσίας από το Εργαστήριο Ψηφιακής Πολιτιστικής Κληρονομιάς (DHRLab) του ΤΕΠΑΚ. Ιδρυμένο το 2012, εν μέσω της οικονομικής κρίσης στην Κύπρο και δοκιμαζόμενο περαιτέρω κατά την πανδημία COVID-19, το DHRLab ανέδειξε διεθνή φήμη αποκλειστικά μέσω ιδιαίτερα ανταγωνιστικής ευρωπαϊκής χρηματοδότησης.

Απέσπασε παγκόσμια αναγνώριση ως ακολούθως:

1. Έδρας UNESCO στην Ψηφιακή Πολιτιστική Κληρονομιά (απονέμεται το 2018) – Η Δεξαμενή Τεχνογνωσίας της UNESCO για όλα τα θέματα Ψηφιακής Πολιτιστικής Κληρονομιάς
2. Έδρας Ευρωπαϊκού Ερευνητικού Χώρου (Εuropean Research Area - ERA) της ΕΕ για την Ψηφιακή Πολιτιστική Κληρονομιά – καθιστώντας το ΤΕΠΑΚ το πρώτο ίδρυμα παγκοσμίως με τις δύο έδρες στον ίδιο τομέα
3. Βραβείο Καινοτομίας της ΕΕ (2018)
4. Βράβευσης του Έργου MSCA ΙΤΝ-DCH στα 5 κορυφαία ερευνητικά και καινοτόμα Έργα της ΕΕ «Κατηγορία Έργα που αλλάζουν τη ζωή του ανθρώπου» από περισσότερες από 30.000 χρηματοδοτούμενα Έργα της ΕΕ κατά την διάρκεια της δεκαετίας (2009–2019)
5. Συντονισμός της μελέτης ΕU VIGIE2020/654 της ΕΕ, καθορίζοντας τα επίσημα πρότυπα 3D ψηφιοποίησης στην Πολιτιστική Κληρονομιά
6. Βραβείου του Ευρωπαϊκού Δικτύου Πολιτιστικού Τουρισμού (2023)

Η ίδρυση του Κέντρου εγκρίθηκε επίσημα από την Κυβέρνηση και τη Βουλή των Αντιπροσώπων και δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Κυπριακής Δημοκρατίας στις 20 Ιουνίου 2025.

Ένα οικοσύστημα Διεπιστημονικής Καινοτομίας

Η νέα καινοτόμα Μονάδα φέρνει μαζί τρία προηγμένα εργαστήρια υπό μία ενιαία ερευνητική οντότητα:

1. Εργαστήριο Ψηφιακής Πολιτιστικής Κληρονομιάς (DHRLab) – για ψηφιακή τεκμηρίωση, μοντελοποίηση, αρχειοθέτηση και διαφύλαξη της Πολιτιστικής Κληρονομίας,
2. Εργαστήριο Τηλεπισκόπησης για Πολιτιστική Κληρονομιά – με χρήση δορυφορικής, και επίγειας Τηλεπισκόπησης,
3. Εργαστήριο Μηχανολογικού Σχεδιασμού & Προσθετικής Κατασκευής – για ακριβή ανακατασκευή.

Το Κέντρο συνεργάζεται επίσης με το Εργαστήριο Ρομποτικής, Αυτομάτου Ελέγχου και Συστημάτων Αποφάσεων, ενσωματώνοντας Τεχνητή Νοημοσύνη και αυτόνομα ρομπότ για αυτοματοποιημένη τεκμηρίωση και καταγραφή της Πολιτιστικής Κληρονομίας.

Από το Ψηφιακό Δίδυμο / Digital-Twin στο “Δίδυμο Μνήμης/Memory-Twin”

Ανάμεσα στις κύριες καινοτομίες του MNEMOSYNE βρίσκεται η μεθοδολογία του “Διδύμου Μνήμης” – μία εξέλιξη του Ψηφιακού Διδύμου που ενσωματώνει όλες της μορφές δεδομένων (Κείμενο, Ήχος, Εικόνα, Βίντεο και 3Δ) και κυρίως: 3Δ γεωμετρία, παραδεδομένα, μεταδεδομένα, άυλο πολιτιστικό πλαίσιο και συναισθηματικές αφηγήσεις, επιτρέποντας ολιστική ψηφιακή διατήρηση τόσο των αντικειμένων όσο και της ιστορίας τους.

Διεθνής επιρροή και τοπική δέσμευση

Το Κέντρο έχει ήδη καταγράψει σημαντικό αντίκτυπο:

• Ψηφιοποίηση και ψηφιακός επαναπατρισμός της μεγαλύτερης συλλογής κυπριακών αρχαιοτήτων εκτός Κύπρου, στο Medelhavsmuseet της Στοκχόλμης, σε συνεργασία με τον επιμελητή Dr. Kenneth Silver — διεθνώς αναγνωρισμένο επίτευγμα πολιτιστικής διπλωματίας και ψηφιακής κληρονομιάς
• Εκπροσώπηση της Κύπρου στα DARIAH και CLARIN – ευρωπαϊκές ερευνητικές υποδομές για τις ψηφιακές ανθρωπιστικές επιστήμες και τους γλωσσικούς πόρους
• Άνω των €15 εκατομμυρίων σε εξασφαλισμένη χρηματοδότηση από την ΕΕ
• Περισσότερες από 200 διεθνείς ερευνητικές συνεργασίες με επίσημες διμερείς συμφωνίες

Ένα βιώσιμο μέλλον για την Πολιτιστική Κληρονομιά
Με εξασφαλισμένη χρηματοδότηση έως το 2028, το Ερευνητικό Κέντρο MNEMOSYNE προορίζεται να παραμείνει διεθνές πρότυπο αριστείας. Ως Κόμβος Ψηφιακής Καινοτομίας, θα συνεχίσει να διαμορφώνει πολιτικές της ΕΕ, να συμβουλεύει την ΟΥΝΕΣΚΟ να ενισχύει την εκπαίδευση και την έρευνα, και να μετατρέπει την πολιτιστική κληρονομιά σε δυναμικό πυλώνα επιστημονικής προόδου και βιώσιμης ανάπτυξης.