ΤΗΣ ΛΟΥΚΙΑΣ ΒΟΥΡΓΙΑ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ*
Ήταν ένα γλυκό Αυγουστιάτικο πρωινό. Από βραδύς περιμέναμε με ανυπομονησία να ξημερώσει η μέρα. Στο σπίτι του παππού για διακοπές… πανέμορφες θύμησες! Επιτέλους,αχνοφάνηκε ο ήλιος λαμπερός στην Ανατολή! Η μάνα μας, έβγαλε το γαϊδούρι από το στάβλο. Θα πηγαίναμε στο αμπέλι. Το φόρτωσε κοφίνια και καλάθια και είπε:
- Λοιπόν, θα καθίσετε με τη σειρά 2-2 παιδιά κάθε φορά… μόνο δύο σώνει το γαϊδούρι..
- Μα γιατί; Γκρινιάξαμε. Γιατί μόνο 2; Θέλαμε όλοι μαζί να καθίσουμε μιας κι έξω…
- Δε γίνεται, ξανάπε η μάνα μας. θα καθίσουν μόνο δύο. Οι άλλοι ύστερα..
- Δεν είναι δίκαιο αυτό… γιατί να καθίσουν μόνο δύο παιδιά; Να καθίσουμε όλοι.. Να καθίσουμε όλοι! Γκρινιάξαμε ομαδικά και οι πέντε μαζί…
- Μα πού ξανακούστηκε πέντε παιδιά στην πλάτη του γαιδάρου; Κύριε ελέησον … έκπληκτη αναφώνησε η μάνα μας .!
- Έχω μια ιδέα.., είπα, ως η μεγαλύτερη! Να καθίσουμε τρία παιδιά στην πλάτη και δύο στα δισάκια.. έτσι θα πάμε όλοι βόλτα, καβάλα στο γαϊδουράκι του παππού..
- Δεν μπορούν πέντε παιδιά πάνω στον γάιδαρο, ξανάπε σταθερά η μάνα μας .Δε γίνεται αυτό.. Δε γίνεται!
- Να δοκιμάσουμε, να δοκιμάσουμε…φωνάξαμε και πάλι όλοι μαζί…
Η μάνα μας, δεν ήταν ποτέ των φιλολογικών αναλύσεων, ήταν πάντα λακωνική, λίγα λόγια και …πράξεις…. Άλλωστε πώς θα τα προλάβαινε διαφορετικά; Συνάμα ήταν και έξυπνος γονιός .. πού να τα βάλει με τόσα ανυπάκουα παιδιά.. πώς θα τα έβγαζε πέρα; Χωρίς δεύτερη κουβέντα, έφτιαξε καλά, όσο γινόταν το σαμάρι, κι άρχισε να φορτώνει τρία παιδιά στην πλάτη του γαϊδουριού και δύο στα δισάκια. Σαν τέλειωσε το φόρτωμα…μουρμουρίζοντας, πήρε από το σχοινί το γαϊδούρι και περπατώντας αργά αργά, μονολόγησε:
-Για να δούμε, ως πού θα φτάσουμε…..!
- Στο αμπέλι, στο αμπέλι… φωνάξαμε κι εμείς πανευτυχείς πάνω στο γαϊδουράκι.. Μα είδες που γινόταν τελικά; Τα καταφέραμε!!!
Και πολύ σύντομα … φτάσαμε….. έτσι ακριβώς όπως προέβλεψε η σοφή μας μάνα …
Καμιά πενηνταριά μέτρα πιο κάτω, σαν πήρε το ανηφοράκι, το καλό αυτό ζώο, ας ήταν και γάιδαρος – κοντοστάθηκε και τίναξε λίγο το σαμάρι, που άρχισε να βαραίνει από τη μια μεριά… όμως το σαμάρι ώσπου να πεις κύμινο, γλίστρησεεε … και μπαμ! πάρ’ τους όλους κάτω! Πέσαμε κι οι πέντε κάτω από το γαϊδούρι! Όχι… δεν κλάψαμε! Δεν βγάλαμε άχνα… δεν είπαμε λέξη… σκουπίσαμε τα γρατσουνισμένα μας γόνατα, τους ματωμένους αγκώνες μας , ξεσκονιστήκαμε…όλα αυτά σαν να μην συνέβηκε τίποτα… και «για την τιμή των όπλων».. μαζέψαμε τα κομμάτια της χαμένης μας αξιοπρέπειας – προπάντων ο αρχηγός – και προχωρήσαμε ξανά χαρούμενοι και… πονεμένοι, για το αμπέλι… όμως αυτή τη φορά… μαντέψτε…! Δυο μόνο στην πλάτη του γαϊδουριού!
Κι η μάνα μας; Όχι, όχι, δεν μας είπε το γνωστό «μαμμακίστικο»: «Σας τα’ λεγα εγώ αλλά εσείς….» Ούτε «τα θέλατε και τα πάθατε», για να ακούτε άλλη φορά.. κι ακόμη, ούτε μας κατάγγειλε το βράδυ στον πατέρα μας! Γιατί η μάνα μας τέτοιο κουσούρι δεν το είχε… Έβαζε τα πράγματα στη θέση τους! Τέλος! Όταν ερχόταν ο πατέρας μας από τη δουλειά, ήμασταν τα πιο φρόνιμα παιδιά του κόσμου! Και προπάντων …. οι γονείς μας σέβονταν πάντα τη χαμένη μας αξιοπρέπεια …τις επιλογές μας… Ήταν υπεραρκετό.. που πάθαμε και μάθαμε !
Κι έτσι λέει η ιστορία φθάσαμε, καμιά φορά στο αμπέλι… καθισμένοι δυο δυο τελικά στην πλάτη του γαϊδουριού!
Πέρασαν πάρα πολλά χρόνια…. Μια μέρα, μια αδελφή μου με ρώτησε:
-Ξέρεις έχω μια ανάμνηση… σηκώνω το κεφάλι… και βλέπω την κοιλιά ενός γαϊδουριού! Θυμάσαι εσύ κάτι;
Έλα τώρα.. το φαντάζεστε; Να σηκώνει το κεφάλι και να βλέπει την κοιλιά ενός γαϊδουριού; Αν θυμάμαι λέει!!
Είναι το παράπονο πολλών γονιών: Μα γιατί άλλοι γονείς είναι τόσο τυχεροί και τα παιδιά τους, τους ακούουν;
Σας έχω νέα! Κανείς δεν ακούει! Έτσι κάνουν τα παιδιά όλου του κόσμου….
Πότε δεν ακούει ένα παιδί;
Μήπως γιατί αισθάνεται ότι θίγονται τα συμφέροντά του; Ότι τα μικρότερα αδέλφια έχουν το πάνω χέρι κι ότι κάτι πρέπει να κάνει …να διαμαρτυρηθεί ίσως για μη δίκαιη μοιρασιά;
Ίσως γιατί είναι αδιάθετο, θα αρρωστήσει; και μερικές μέρες πριν, η συμπεριφορά του αλλάζει, γίνεται πιο εριστικό και αντιδραστικό, άρα είναι σημαντικό να διερωτηθεί ο γονιός για το τι συμβαίνει….
Άραγε οι συνθήκες δεν ευνοούν το καλό κλίμα και την υπακοή του παιδιού; Πχ. Ένα παιδάκι, που οι γονείς εργάζονται, τρέχουν μες το άγχος, να ξυπνήσουν το παιδί με το τρέξιμο να το ετοιμάσουν για το σχολείο, να προλάβουν στη δουλειά, πριν να πλακώσει η κυκλοφοριακή συμφόρηση... Δεν είναι δικαιολογημένο το παιδί να γκρινιάζει πρωί πρωί και να μην ακούει τους γονείς του; Eίναι απλά ένα βασανισμένο παιδί του σήμερα…
Καμιά φορά η στεγνή «υπακοή», είναι πάνω από τη δύναμη του παιδιού. Μια μητέρα κάποτε, μου έλεγε: Πήρα τον γιό μου πέντε χρονών σε ένα πολυκατάστημα, για κάποια ψώνια. Του εξήγησα ότι δεν θα του αγόραζα τίποτα… γιατί δε χρειαζόταν τίποτα… στο τέλος έκλαιγε, γιατί στάθηκα στο ύψος μου ως μάνα και δεν του πήρα τίποτα… Μα εάν σε ένα τέτοιο είδος καταστήματος, πωλούνται ουκ ολίγα μικρά παιχνιδάκια 50σ-1, δε χάθηκε ο κόσμος να βρεθεί μια μέση λύση, να χαρεί και λίγο το παιδί… γιατί το «δε χρειάζεται τίποτα» είναι σχετικό! Άμα μπει στον παράδεισο των παιχνιδιών, σίγουρα κάτι θα αποζητούσε…
Έλεγε ο μακαριστός Χριστόδουλος Τομασίδης, καθηγητής μας της ψυχολογίας στην Παιδαγωγική Ακαδημία Κύπρου: «Tο μάτι είναι κλέφτικο! Άμα κατέβεις στην αγορά να δεις τις βιτρίνες με τα ρούχα, ξαφνικά όλα θα τα χρειάζεσαι… θα σου λείπει κι αυτό .. κι αυτό.. αν δε θα ψωνίσεις, μην πας.. μη βάζεις άσκοπα τον εαυτό σου στον πειρασμό. Και με τα παιδιά, το ίδιο ακριβώς. Θα πρέπει οι γονείς να προσέχουν πού τα παίρνουν για να προλαβαίνουν την αντίδραση του παιδιού …
Το παιδί που έχει άποψη. Είναι το παιδί που μεγαλώνει σε περιβάλλον με πολλή αγάπη! Έχει κτίσει μια καλή αυτοϊδέα, έχει αυτοπεποίθηση και έχει άποψη για το τι συμβαίνει γύρω του.. το παιδί αυτό, ναι, στα πλαίσια αυτά μπορεί να γίνει ανυπάκουο με την καλή έννοια.
Το κακομαθημένο παιδί… που τα θέλει όλα δικά του… Μια διάκριση. Αυτό μπορεί να έχει να κάνει με την ηλικία. Ως τριών χρονών το παιδί κινείται καθαρά ατομοκεντρικά, άρα αν δεν δίνει τα παιχνίδια του, ή επιμένει στη γνώμη του, σε βαθμό που τσαντίζονται οι γονείς είναι κι αυτό ένα φυσιολογικό δρώμενο στην πορεία της ωρίμανσης και της ενηλικίωσης.
Ας σημειωθεί ότι στην πρώτη φάση ανάπτυξης του παιδιού, γύρω στα δύο –τρία χρόνια, αρχίζει η δόμηση του εαυτού ως ξεχωριστού μέλους στην οικογένεια και τότε το «όχι », είναι στην πρώτη γραμμή, μεσουρανεί! Καλός τρόπος αντιμετώπισης είναι οι δυο επιλογές : πχ – Ώρα για ύπνο; - Όχι!
Αντ΄αυτού.
- Τώρα, που θα πας στο κρεββατάκι σου για ύπνο, να σου διαβάσω αυτό ή αυτό το παραμυθάκι;
Και βέβαια η ώρα του ύπνου να΄ναι ώρα ήρεμη με παραμύθι, με μια αγκαλιά και μια προσευχή, γιατί ακόμα μια μέρα ζήσαμε τόσο όμορφα !
Ως τα έξι χρόνια περίπου, μπαίνουν γερά θεμέλια για θέσπιση ορίων στα παιδιά. Οι πολλές επεξηγήσεις σ΄αυτή την ηλικία και οι λεπτομερείς οδηγίες τα μπερδεύουν και τα συγχίζουν. Αποφύγετε τις μακροσκελείς αναλύσεις, τις υπερβολές και τα κηρύγματα… Απλές, κατανοητές απαντήσεις είναι το ζητούμενο.
Δεύτερη φάση ανάπτυξης , 6-12 χρόνων όπου τα παιδιά έχουν πλέον έντονα την αίσθηση του καλού και του κακού, των ορίων και της ανάγκης για επικοινωνία και πνευματική ανάπτυξη. Οι γονείς θα πρέπει να γνωρίζουν τι μπορούν να περιμένουν σε κάθε στάδιο ανάπτυξης από τα παιδιά τους και να είναι σε θέση να «διαβάζουν κάτω απ΄τις γραμμές» δηλ. μήπως άλλο να δείχνει το παιδί κι άλλο να του συμβαίνει..
Είναι αναγκαίο ακόμη οι γονείς να συμπεριφέρονται ως «ενιαίο μέτωπο»! Δεν αμφισβητούν ο ένας τον άλλο! Επιδεικνύουν όμως και το απαιτούμενο θάρρος να βάλουν το ταίρι τους στη θέση του (σε κατάλληλα ώρα), αν κρίνουν ότι το παραξήλωσε με σκληρή αντιμετώπιση ή άλλη αρνητική συμπεριφορά για το παιδί κι ότι το πράγμα ξέφυγε … Είναι νομική υποχρέωσή τους η προστασία του παιδιού! Επίσης , δεν πέφτουν στην παγίδα να απειλούν το παιδί με συνέπειες που ποτέ δε θα εφαρμόσουν! Το παιδί εκπαιδεύεται να αναλαμβάνει τις συνέπειες των πράξεών του. Και οι συνέπειες μιας πράξης θα πρέπει να είναι άμεσες ή όσο το δυνατόν πιο σύντομα .
Προλάβετε την ανυπακοή ή θεραπεύστε την. Μην τιμωρείτε τα παιδιά, προπάντων με σωματικές τιμωρίες! Αποφύγετε το παντελώς! Ανώφελες όλες οι τιμωρίες , χωρίς μακρόπνοα αποτελέσματα. Τα σημάδια στη ψυχή πάντα μένουν ανεξίτηλα! Η σωματική τιμωρία εκφοβίζει, τρομάζει, πληγώνει και οδηγεί το παιδί σε δρόμους καμμιά φορά επικίνδυνους για την ασφάλεια και την υγεία του.. Μακριά από κάθε μορφή σκληρότητας στα παιδιά… Μην τα προσβάλλετε… Μην τα στέλλετε μόνα στο δωμάτιό τους… Σιγά σιγά γίνεται η αγουρίδα μέλι… Με το μαλακό… Με υπομονή και με τέχνη!
Συνάμα οι γονείς θα πρέπει να αποτελούν ισχυρά πρότυπα ακεραιότητας για το παιδί. Γιατί τα παιδιά παρατηρούν με μεγάλη οξύνοια το κάθε τι! Τίποτα δεν τα ξεγελά! Δεν τους διαφεύγει το παραμικρό! Προσέξτε μήπως πιαστείτε αδιάβαστοι κατά το δάσκαλε που δίδασκες και λόγο δεν εκράτεις… Βέβαια, τα παιδιά από την άλλη, δε θα κάνουν ό,τι θέλουν.. Αλλά η οικογένεια θα τα μάθει, με το καλό της έμπρακτο παράδειγμα και προπάντων με την αγάπη της , να θέλουν το σωστό, το δίκαιο, το αληθινό, το έντιμο. Δείκτης επιτυχίας μιας σωστής οικογένειας !
Απαραίτητο για τα παιδιά, ένα περιβάλλον με σταθερές αξίες και όρια, για να κατανοήσουν το ορθό και το λάθος, να προχωρήσουν δυναμικά στην ωρίμανση, με σταδιακή αυτονόμηση και ανάπτυξη θετικής εικόνας για τον εαυτό τους, χωρίς ενοχές .
Η καλύτερη αντιμετώπιση του παιδιού είναι πάντα με αγάπη, καλή διάθεση, ενθάρρυνση, ενίσχυση! Ο καλός ο λόγος να μη λείπει ποτέ. Το μπράβο να το λέμε απλόχερα! Τη χαρά μας, να τη δείχνουμε, όταν το παιδί μας είναι τόσο φρόνιμο, ευγενικό, καλόκαρδο.. Το ευχαριστώ, να΄ ναι το άλφα και το ωμέγα της καθημερινότητάς μας! Υπάρχουν τόσα πολλά για τα οποία μπορεί κανείς να πει στους μικρούς μας φίλους ένα «ευχαριστώ». Τα παιδιά χαίρονται πάρα πολύ, γιατί αισθάνονται όμορφα, νιώθουν τη χαρά, για τη μικρή τους προσφορά, να κατακλύζει τη ψυχούλα τους. Ευχαριστώ που βοηθάς τον φίλο σου… ευχαριστώ που βοήθησες τον αδελφό σου. Ευχαριστώ!
Η αγάπη βέβαια γονιών και εκπαιδευτικών, απαραίτητο προαπαιτούμενο, για να πάει το πράγμα μπροστά.. να κτιστεί μια καλή σχέση. Τα παιδιά αισθάνονται την αγάπη! Έχουν ένα αλάνθαστο ένστικτο! Είναι το ένστικτο της ζωής και της επιβίωσης! Όταν το παιδί βλέπει έστω και το βράδυ τους γονείς του, όσο δύσκολη κι αν στάθηκε η μέρα, η ώρα συνάντησης της οικογένειας, θα πρέπει να είναι ώρα χαράς, γιατί ζούμε, αναπνέουμε, ξαναβρεθήκαμε! Γιατί όταν το παιδί εμπιστεύεται, πιο εύκολο είναι να ακούσει, να υπακούσει έτσι αυτόβουλα, επειδή το ίδιο έχει πλέον ωριμάσει, και είναι έτοιμο και γι’ αυτό το άλμα στη ζωή του, «της υπακοής».
Ο κάθε γονιός θέλει να τον ακούνε τα παιδιά του! Στην πορεία, αντιλαμβάνεται ότι αυτό δυσκολεύει, όσο μεγαλώνει το παιδί.. Σαν φτάνουν στην εφηβεία, τρελαίνεται καμιά φορά, με τα απανωτά προβλήματα.. Σαν τα παντρεύει τα παιδιά, νομίζει ότι τελειώνει.. Σαν αποκτά εγγόνια ή και δισέγγονα, ωριμάζει πλέον και ο ίδιος, κι αντιλαμβάνεται τι ο μύθος δηλοί! Ότι κανείς δεν ακούει…! Ούτε παιδιά, εγγόνια ή δισέγγονα! Γιατί ο καθένας βλέπει τα πράγματα από διαφορετική σκοπιά κι έχει ανάγκη να ανοίξει τον δικό του δρόμο, να πάθει και να μάθει! Τότε ο άνθρωπος μαθαίνει πια και να ακούει τους γέροντες γονείς του… Κι είναι μια υπακοή ώριμη, μεστωμένη, αυτεξούσια, αφού έχει πλέον κατασταλάξει… Σ΄ αυτή τη φάση, μαθαίνει πλέον να ακούει… και τα παιδιά του !
Παρακαλώ να θυμόμαστε πάντα ότι: Είτε το παιδί ακούει, είτε παρακούει, πάντα χρειάζεται μια ανοιχτή αγκαλιά, ένα ζεστό χάδι κι ένα γλυκό λόγο! Έτσι, μια οικογένεια πορεύεται πάντα μπροστά! Κι ευτυχώς, αυτός ο τόπος στηρίχτηκε και στηρίζεται σ’ αυτό το είδος κυπριακής οικογένειας. Κι αν τα πράγματα μας δυσκολεύουν, ας τα αφήσουμε και λίγο να φάνε τα μουτράκια τους! Δε χάθηκε ο κόσμος.. κι ας θυμούνται ακατανόητα πράγματα σαν μεγαλώσουν όπως πχ. την κοιλιά ενός γαϊδάρου!
*Επιθεωρήτρια Νηπιαγωγείων Λευκωσίας
( Ειδίκευση Ψυχολογίας )
