ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΧΑΤΖΗΞΕΝΗ*
Η πανδημία COVID-19, προκάλεσε εξελισσόμενες αλλαγές στην κάθε οικογένεια, με αποτέλεσμα να διαταραχτεί το συνεχές πρόγραμμα των παιδιών, συνεπώς και η ψυχική ηρεμία τους. Από την μια, οι γονείς προσπάθησαν να προσαρμοστούν με βάση τα νέα δεδομένα της κατάστασης, κρατώντας τα παιδιά τους απασχολημένα με διάφορες δραστηριότητες και παιχνίδια. Από την άλλη, η συμβολή των εκπαιδευτικών στην δυσμενή αυτή κατάσταση χαρακτηρίζεται αξιοσημείωτη, καθώς ενόσω η απόσταση κυριαρχούσε, προσπαθούσαν να διασφαλίσουν την εκπαίδευση σε ένα υψηλό ποιοτικό επίπεδο.
Έρευνες που έχουν γίνει κατά τη περίοδο της πανδημίας, αναφέρουν ότι τα παιδιά αναζητούν στους ενήλικες του περιβάλλοντός τους, «οδηγίες» για το πώς πρέπει να αντιδράσουν σε αγχωτικά γεγονότα, σε απρόσμενες αλλά και αναπόφευκτες αλλαγές της ζωής. Επομένως, ο Διεθνής Σύνδεσμος Σχολικών Ψυχολόγων (NASP) προτείνει στους γονείς κάποιες βασικές συμβουλές, όπως το να είναι καλοί ακροατές με τα παιδιά τους, να φροντίζουν για την σωστή και κατάλληλη ενημέρωσή τους σχετικά με τον ιό για να μετριαστεί ο φόβος και το άγχος και τέλος να αφιερώνουν χρόνο να μιλάνε με τα παιδιά τους με ειλικρίνεια και ακρίβεια, χωρίς να τους δημιουργούν επιπλέον ερωτήματα και αβεβαιότητες.
Τι θα γίνει όμως όταν τελειώσει όλο αυτό; Ποιες θα είναι οι συνέπειες που θα εμφανιστούν; Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας αλλά και όσοι ασχολούνται και έχουν παιδιά (π.χ. γονείς και εκπαιδευτικοί), θα καλεστούν να αντιμετωπίσουν τις αντιδράσεις και τις καινούριες πλέον ανησυχίες των παιδιών τους, όταν γίνει η επιστροφή τους στο σχολείο και στην καινούρια τους πλέον ρουτίνα. Έρευνες αναφέρουν ότι τα παιδιά, κυρίως της προσχολικής ηλικίας, τείνουν να αισθάνονται αβεβαιότητα, άγχος και αγωνία όταν εναλλάσσεται το πρόγραμμά τους. Μια από τις συνέπειες που πιθανόν να επιφέρει η εκτεταμένη απομάκρυνση από το σχολείο είναι η συμπεριφορά της σχολικής άρνησης. Η βιβλιογραφία αναφέρει ότι η βαρύτητα των αντιδράσεων των παιδιών εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως την ιδιοσυγκρασία τους, το είδος της αλλαγής, αν είναι δηλαδή απρόσμενη ή όχι και κατά πόσο τα παιδιά έχουν μπει με κάποιο τρόπο στη διαδικασία να προετοιμαστούν από πριν.
Προτού αναφερθώ σε κάποιες εισηγήσεις, θεωρώ σημαντικό να επισημάνω ότι η σχολική άρνηση είναι μια συμπεριφορά που αναφέρεται στη συνεχή άρνηση του παιδιού να παρευρεθεί στο σχολείο ή ακόμη και σε δυσκολίες που παρουσιάζονται και παραμένουν καθ’ όλη τη διάρκεια των μαθημάτων για μια ολόκληρη μέρα.
Κάποια εμφανή σημάδια που θα βοηθήσουν τους γονείς να εντοπίσουν την ύπαρξη της σχολικής άρνησης είναι:
Με βάση τα δεδομένα της υπάρχουσας κατάστασης στην οποία βρισκόμαστε, ένα παιδί μπορεί να παρουσιάσει σχολική άρνηση λόγω:
Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι το κάθε παιδί είναι μοναδικό. Έτσι, κάθε κατάσταση θα αντιμετωπιστεί σε ατομική βάση. Αυτές είναι μερικές από τις εισηγήσεις/παρεμβάσεις που μπορεί να χρησιμοποιηθούν για να προλάβουν τη συμπεριφορά σχολικής άρνησης:
Εισηγήσεις προς γονείς:
1. Κατάλληλη προετοιμασία.
Θεωρείται πολύ σημαντικό να αρχίσετε να προετοιμάζετε σιγά σιγά το παιδί σας για την επιστροφή του στο σχολείο. Η πιο εντατική επαφή με τα μαθήματά του και η επικοινωνία με τους συμμαθητές και τη δασκάλα του, είναι μια πολύ καλή αρχή για να ξεκινήσει το παιδί να εντάσσεται και να εξοικειώνεται ξανά με το σχολικό περιβάλλον.
* Το παιδί να αρχίσει το διάβασμα με ένα από τα αγαπημένα του μαθήματα και στη συνέχεια με τα υπόλοιπα.
*Να γίνει μία μαζική σύναξη με τους συμμαθητές του λίγο πριν το άνοιγμα των σχολείων...στο χώρου του σχολείου! Μπορούν να εκμεταλλευτούν το γήπεδο του σχολείου και να παίξουν διάφορα παιχνίδια (Με την επίβλεψη ενός ενήλικα και όταν το επιτρέπουν τα μέτρα ασφαλείας).
Καλό είναι να επιδιώξετε μια τηλεφωνική επικοινωνία με τη δασκάλα (εάν το επιθυμεί), με στόχο το παιδί να μοιραστεί τα νέα και τις εμπειρίες του, την περίοδο που έμενε στο σπίτι.
2. Ομαλοποίηση του άγχους.
Δώστε τα παιδιά σας να αντιληφθούν ότι είναι εντάξει να αισθάνονται αγχωμένοι λόγω της επιστροφής τους στο σχολείο.Είναι σημαντικό να τους εξηγήσετε ότι το άγχος είναι το «σύστημα συναγερμού» του σώματός μας, που μας προειδοποιεί για κίνδυνο ή απειλή, για αυτό και πολλές παρουσιάζουμε κάποια σωματικά συμπτώματα. Εάν είστε εξοικειωμένοι με κάποια τεχνική χαλάρωσης, δείξτε την στα παιδιά σας και κάντε μαζί τις αναπνευστικές ασκήσεις. π.χ. βαθιά αναπνοή. Η βαθιά αναπνοή είναι ένα πολύτιμο εργαλείο για την ηρεμία του νευρικού συστήματος.
3. Αρχίστε να καθιερώνετε και να διατηρείτε μια καθημερινή ρουτίνα.
Το συνεχές πρόγραμμα, η ρουτίνα και οι καθημερινές συνήθειες, θεωρείται σαν ένας πόλος ασφάλειας για τα παιδιά. Αρχίστε λοιπόν να εφαρμόζετε τη καθημερινή ρουτίνα του σχολείου.. λίγο πιο νωρίς! Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα τα παιδιά να μην νιώσουν την απότομη και ξαφνική εναλλαγή.
* Αρχίστε να ξυπνάτε τα παιδια λίγο πιο νωρίς, για να συνηθίσουν στις ώρες του σχολείου.
*Διατηρήστε, όσο είναι εφικτό, ένα σταθερό πρόγραμμα στο μεσημεριανό και βραδινό φαγητό. Οι ώρες του φαγητού καλό είναι να πλησιάζουν στις κανονικές ώρες που τρώει το παιδί όταν βρίσκεται στη σχολική του ρουτίνα.
*Αφιερώστε την κατάλληλη ώρα που χρειάζεται το παιδί, για μελέτη. Στην παρούσα περίπτωση ένα «ξεσκόνισμα» γνώσεων είναι ιδανικό. Είναι επίσης χρήσιμο η μελέτη να γίνεται σε ένα σταθερό χώρο, συνήθως στο δωμάτιο του παιδιού ή, αν υπάρχει, στο γραφείο του.
*Αφιερώστε χρόνο μέσα στην μέρα, θα υπάρχει και ο χρόνος για διάφορες δραστηριότητες και παιχνίδι. Καλό είναι ο χρόνος αυτός είναι λιγότερος, σε σχέση με το χρόνο που έχουν τώρα τα παιδιά στη διάθεσή τους.
* Η ώρα του βραδινού ύπνου πρέπει να είναι σταθερή και αναπροσαρμοζόμενη προς την ηλικία του παιδιού.
*Ειδικευόμενη Εκπαιδευτική/Σχολική Ψυχολόγος
Υπηρεσία Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας
ΥΠΠΑΝ
Βιβλιογραφική αναφορά:
National Association of School Psychologists (2020): “Countering COVID-19 (Coronavirus) Stigma and Racism Tips for Parents and Caregivers”
National Association of School Psychologists (2020): “Supporting Vulnerable Students in Stressful Times: Tips for Parents”
National Association of School Psychologists (2020): “Helping Children Cope With Changes Resulting From COVID-19”
