Παιδιά, γονείς και η θεωρία της μη - βίαιης αντίστασης


 ΤΗΣ ΝΑΣΙΑΣ ΤΡΙΓΩΝΑΚΗ ΠΑΥΛΟΥ*

«…………………..Η άλλη Αμερική.

Και θα μιλήσω γι΄αυτό το θέμα επειδή όντως υπάρχουν δυο Αμερικές. Η μια Αμερική είναι όμορφη και, ως έναν βαθμό, αυτή η Αμερική υπερχειλίζει από το γάλα της ευημερίας και το μέλι των ευκαιριών.  Αυτή η Αμερική είναι ο οίκος εκατομμυρίων ανθρώπων που έχουν φαγητό και καλύπτουν τις υλικές τους ανάγκες, έχουν κουλτούρα και μορφωμένα μυαλά, και ελευθερία του πνεύματος.  Σε αυτήν την Αμερική, εκατομμύρια ανθρώπων έχουν την εμπειρία να ζουν ελεύθεροι και να βρίσκουν την ευτυχία καθημερινά και σε όλες της τις διαστάσεις.  Και σε αυτήν την Αμερική εκατομμύρια νέων ανθρώπων μεγαλώνουν μέσα στο φως της ευκαιρίας.

Αλλά, τι τραγικό και δυστυχές, υπάρχει και η άλλη Αμερική.  Αυτή η άλλη Αμερική έχει μια ασχήμια που συστηματικά μετατρέπει την ευελιξία και την ελπίδα σε μια κουραστική απόγνωση.  Σε αυτήν την άλλη Αμερική, εκατομμύρια άνεργοι άνθρωποι περπατούν στους δρόμους ψάχνοντας για δουλειά, δουλειά που δεν υπάρχει.  Σε αυτήν την Αμερική, εκατομμύρια άνθρωποι ζουν σε φτωχογειτονιές μολυσμένες από αρουραίους, γεμάτες ζωύφια…και είναι πολλά εκατομμύρια.  Αυτοί οι άνθρωποι χάνουν τον εαυτό τους σε ένα μοναχικό νησί φτώχιας στη μέση ενός ωκεανού γεμάτο με υλιστική ευπορία»

Martin Luther King Jr, 1967

The Other America

Όταν ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Τζούνιορ μιλούσε για αυτήν την άλλη Αμερική, αναφερόταν στη φτώχια, στον φυλετικό ρατσισμό και σε κάθε μορφή βίας (είτε πολεμική ή οικογενειακή ή και πολιτική) που όταν συνδυαστούν έχουν καταστροφικά αποτελέσματα στην κοινωνία.  Στις πολύκροτες ομιλίες του κάνει συνεχή αναφορά στην χρήση της μη-βίαιης επικοινωνίας ως τρόπο διαχείρισης της ανισότητας, της διάκρισης, της αδικίας και της ανομίας.

Η έννοια της μη-βίας, όμως,  έχει τις ρίζες της πολύ βαθιά σε όλους τους πολιτισμούς, πολύ πριν τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ.  Ο φιλόσοφος Σωκράτης θεωρούσε τη βία ανήθικη και δήλωνε ότι προτιμούσε να αδικείται ο ίδιος παρά να αδικεί τους άλλους.  Ο Πλάτωνας μιλούσε για την ειρήνη ως μια αξία ζωής και πίστευε ότι ο πόλεμος είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος για ένα κράτος.  Στις αρχές του 19ου αιώνα ο Εμμάνουελ Καντ εξηγούσε το γιατί άμεσο καθήκον της ανθρωπότητας είναι να επιλύσει το πρόβλημα της βίας.  Ο ρώσος συγγραφέας Λέων Τολστόι πίστευε ακράδαντα στη μη-βία απέναντι στην καταπίεση και ήταν ο πλέον φιλειρηνιστής που επηρέασε τον Μαχάτμα Γκάντι ο οποίος ανέπτυξε τα κινήματα της «μη-βίαιης αντίστασης» στην Ινδία.  Στα μέσα του 20ου αιώνα ο Άλμπερτ Αϊνστάιν είπε ότι η ειρήνη θα έρθει στον κόσμο μόνο εάν όλοι εφαρμόσουμε τη μη-βίαιη αντίσταση του Γκάντι.  Τι σημαίνει αυτό το φιλοσοφικό κίνημα;  Ποιοι είναι οι κανόνες εφαρμογής της μη-βίαιης αντίστασης;

  • Δεν ανταποδίδω τα χτυπήματα, δεν ζητώ εκδίκηση
  • Υπομένω στον πόνο
  • Εκφράζω αγάπη και συγχώρεση προς τον καταπιεστή
  • Δεν έχω πρόθεση να βλάψω τον καταπιεστή μου αλλά επιθυμία μου είναι η συμφιλίωση μαζί του

Σίγουρα ακούγονται παράξενα αυτά αλλά ας μην ξεχνάμε σε ποια χρονική περίοδο της ιστορίας αναπτύχθηκαν (Νότια Αφρική, δουλεμπόριο, φυλετικός διαχωρισμός).  Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι εάν και με ποιόν τρόπο βρίσκουν αξία και χρησιμότητα σήμερα και σε ποιους τομείς.

Το μοντέλο της μη-βίαιης αντίστασης ως μια θεραπευτική μέθοδος για επιθετικά και βίαια παιδιά αναπτύχθηκε ως ένα συστημικό, οικογενειακό και κοινοτικό μοντέλο παρέμβασης  σε παιδιά με αυτο-καταστροφικές τάσεις, αυτοτραυματισμούς, αγχώδη διαταραχές ή και παιδιά και νεαρά άτομα εξαρτημένα από τους γονείς τους.  Η μη-βίαιη αντίσταση δεν είναι τρόπος για να βρεθούν τα αίτια μιας επιθετικής συμπεριφοράς, δεν είναι μέθοδος τροποποίησης βίαιων συμπεριφορών. 

Πολλές φορές στην δουλειά μας συναντούμε γονείς που δεν αντέχουν άλλο την συμπεριφορά των παιδιών τους.  Γονείς απελπισμένους και κουρασμένους από την συνεχή και ασταμάτητη βίαιη ή παραβατική συμπεριφορά των παιδιών τους που δηλώνουν αβοήθητοι μπροστά στο να σταματήσουν τα παιδιά τους να είναι τόσο επιθετικά ή δυσπροσάρμοστα.  Το φαινόμενο της βίας του παιδιού απέναντι στον γονιό ή στον δάσκαλο μένει συνήθως κρυφό.  Οι γονείς κυρίως δεν μιλάνε για αυτό επειδή φοβούνται την αρνητική κριτική των άλλων για το κατά πόσο είναι ή δεν είναι ικανοί γονείς ή για το τι κάνουν λάθος και το παιδί τους είναι τόσο βίαιο.  Στη βία του παιδιού απέναντι στους γονείς δεν αναφερόμαστε μόνο στο να χτυπάει το παιδί τον γονιό του αλλά και στο να είναι λεκτικά επιθετικό, ανυπάκουο, προκλητικό, να εκβιάζει και να απειλεί ακόμα και σε περιπτώσεις που ζητά χρήματα για ναρκωτικά ή που απειλεί ότι θα αυτοκτονήσει.  Στις περιπτώσεις αυτές ο γονιός είναι σε απόγνωση, δεν ξέρει πώς να συμπεριφερθεί, πόσο αυστηρός ή ελαστικός να είναι, να τιμωρήσει ή όχι, να αγνοήσει ή να τρομάξει;  Ειδικά σε περιπτώσεις όπου τίθεται ζήτημα ασφάλειας του παιδιού ή επικινδυνότητας για την ζωή του, το δίλημμα του πώς να χειριστεί το παιδί είναι τεράστιο.  Οι τύψεις και οι ενοχές κατακλύζουν τους γονείς καθώς και συναισθήματα αβοηθησίας και ψυχικής εξουθένωσης. 

Θα ήθελα να σημειώσω εδώ ότι δεν αναφέρομαι σε περιπτώσεις παιδιών που μπορεί να αντιδράσουν σε κάτι που θα πει ο γονιός ή ο δάσκαλος ή που θα που όχι σε μια πρόταση ή εισήγηση του ενήλικα.  Αναφέρομαι σε καταστάσεις έντονες, συνεχείς, που ξεφεύγουν από τα πλαίσια της χρονολογικής και αναπτυξιακής ηλικίας του παιδιού.  Σε καταστάσεις που η βία είναι έντονη και φτάνει στα όρια της κακοποίησης του ενήλικα από το παιδί του είτε είναι σε μορφή σωματικής επίθεσης ή ψυχολογικού πολέμου.

Όταν λοιπόν η βία από το παιδί προς τον γονιό είναι τόσο έντονη, οι γονείς συνήθως αποσύρονται, του κάνουν τα χατίρια, ενδίδουν στις επιθυμίες του παιδιού και υπάρχει έλλειψη ορίων και πειθαρχίας.  Το παιδί μαθαίνει ότι έτσι γίνεται το δικό του και επαναλαμβάνει την επιθετική συμπεριφορά και γίνεται ακόμα πιο βίαιο οπότε ο κύκλος της βίας συνεχίζεται με περισσότερη ένταση και συχνότητα.

Στο θεραπευτικό μοντέλο της μη-βίαιης αντίστασης οι γονείς εκπαιδεύονται για να

  • Μην ασκούν οι ίδιοι βία στο παιδί όταν το παιδί τους είναι βίαιο
  • Μην ενδίδουν στις απαιτήσεις του παιδιού
  • Μην το κρατάνε κρυφό από την οικογένεια ή φιλικά άτομα αλλά να ζητούν βοήθεια και ενίσχυση στην προσπάθειά τους αυτή να οριοθετήσουν το παιδί τους
  • Ακολουθούν συγκεκριμένες τακτικές και να είναι σταθεροί σε αυτές.  Τις τακτικές αυτές τις μαθαίνουν μέσα από ψυχο-εκπαιδευτικά προγράμματα από θεραπευτές της μη-βίαιης αντίστασης
  • Ζητούν βοήθεια από άτομα που εμπιστεύονται και να μην παλεύουν μόνοι τους με το παιδί-θηρίο
  • Μαθαίνουν τρόπους διαπραγμάτευσης και όχι επιδείνωσης της κατάστασης
  • Να είναι σταθεροί στην χρήση των τεχνικών αλλά σε όλες τις περιπτώσεις να δείχνουν αφοσίωση και άνευ όρων αγάπη στο παιδί τους ( η άνευ όρων αγάπη προς το παιδί δεν σημαίνει ότι το κακομαθαίνω ούτε ότι λέω ναι σε όλα!!)

Το θεραπευτικό, παρεμβατικό μοντέλο εκπαίδευσης γονιών της μη-βίαιης αντίστασης υπερασπίζεται ότι οι γονείς πρέπει να είναι παρόντες στην ζωή των παιδιών τους γιατί η γονεϊκή απουσία ενθαρρύνει την βίαιη συμπεριφορά του παιδιού.  Επίσης, πιστεύουν στο ότι οι γονείς χρειάζονται συμμάχους για να χειριστούν βίαιες και επιθετικές τάσεις των παιδιών τους πχ η εμπλοκή και η συνεργασία γονιών – σχολείου δίνει στους γονείς την ευκαιρία να συζητήσουν την ανάρμοστη συμπεριφορά των παιδιών τους με άλλους και να βρουν μαζί με αυτούς μια λύση.  Το να πολεμάς μόνος σου, δεν είναι εύκολο!  Ακόμα και οι υπερδυνάμεις, κάνουν συμμαχίες με άλλες υπερδυνάμεις! Άλλος παράγοντας βασικός στη μη-βίαιη αντίσταση είναι η γονεϊκή επίβλεψη και όχι ο έλεγχος.  Εδώ δεν αναφερόμαστε στον περιορισμό και την τιμωρία των παιδιών ή στον εγκλεισμό τους μετά από μια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά στην πρόληψη ανεπιθύμητων συμπεριφορών με το να δίνουν οι γονείς το ξεκάθαρο μήνυμα στα παιδιά τους από πολύ μικρή ηλικία ότι «είμαι εδώ και ξέρω τι κάνεις και που είσαι».  Οι γονείς οφείλουν να ξέρουν τους φίλους των παιδιών τους, τους γονείς των φίλων των παιδιών τους, το ημερήσιο πρόγραμμα του σχολείου, ποια είναι η δασκάλα της τάξης και ποιοι οι καθηγητές του στο γυμνάσιο.  Ο στόχος δεν είναι ο έλεγχος.  Ο στόχος είναι να νιώθει το παιδί ασφάλεια ότι οι γονείς του «είναι πάντα εκεί». 

Τέλος, οι γονείς μαθαίνουν να απαντούν στη βία των παιδιών τους μόνο με μη-βία.  Η επιθετικότητα των γονιών διευκολύνει τα μέγιστα την ανάπτυξη ενός επιθετικού παιδιού και ενός βίαιου τρόπου ζωής, κυρίως στα παιδιά με προδιάθεση προς την επιθετικότητα.

*Λειτουργός Υπηρεσίας Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας

ΥΠΠΑΝ




Comments (0)


This thread has been closed from taking new comments.





Newsletter










1724