Φεύγοντας από το σπίτι - οι γονείς δεν είναι έτοιμοι ή τα παιδιά;

ΤΗΣ ΔΡΟΣ ΝΑΣΙΑΣ ΤΡΙΓΩΝΑΚΗ - ΠΑΥΛΟΥ*

Το να φύγει το παιδί από το σπίτι, μετά το σχολείο, είναι μια διαδικασία που διαρκεί αρκετά χρόνια και όχι ένα στιγμιαίο γεγονός.  Οι έφηβοι περνούν μια σταδιακή διαδικασία αυτονομίας και ανεξαρτητοποίησης κατά τη διάρκεια των χρόνων στο γυμνάσιο και στο λύκειο αφού φυσικά τόσο οι έφηβοι όσο και οι οικογένειές τους έχουν αφήσει χώρο για αυτή τη διαδικασία να συμβεί.  Πολλές φορές τα παιδιά έχουν δυσκολία στο να φύγουν από το σπίτι τους επειδή οι γονείς δυσκολεύονται να τους αφήσουν να φύγουν.  Άλλες φορές η δυσκολία υπάρχει επειδή δεν έγινε η κατάλληλη προετοιμασία ούτε των παιδιών αλλά ούτε των γονιών.  Για κάποιες οικογένειες το κοινωνικό, πολιτισμικό και θρησκευτικό τους υποσύστημα δεν τους επιτρέπει να μπουν σε μια διαδικασία απομάκρυνσης των παιδιών  από το σπίτι αφού οι κανόνες και τα πιστεύω δεν το ενισχύουν ενώ σε κάποιες άλλες περιπτώσεις τα παιδιά θέλουν και είναι έτοιμα για το επόμενο βήμα ενώ οι γονείς δεν είναι και αποθαρρύνουν τα παιδιά τους.

Σε γενικές γραμμές, προβλήματα στην επιθυμία των παιδιών να φύγουν από το σπίτι πχ για σπουδές στο εξωτερικό ή για επαγγελματικούς λόγους σε άλλη πόλη ή και χώρα, διαφαίνονται όταν

• Οι γονείς συμπεριφέρονται στο παιδί τους σαν παιδί μικρότερης ηλικίας , το προστατεύουν από τυχόν αποτυχίες ή απογοητεύσεις και δεν του δίνουν την ευκαιρία να κάνει λάθη και να μάθει από αυτά, να είναι ανεξάρτητο και να αναπτύξει τρόπους να τα βγάζει πέρα μόνο του μπροστά στις δυσκολίες
• Ούτε ο γονιός αλλά ούτε το παιδί βιάζονται να αποχωριστούν.  Η 18χρονη κόρη, αφού τελείωσε το λύκειο, λόγου χάριν, δεν φαίνεται να βιάζεται ούτε να φύγει για σπουδές αλλά ούτε και να βρει μια δουλειά για να έχει έστω και μια μικρή οικονομική ανεξαρτησία
• Το μόνο πράγμα που φαίνεται να απασχολεί την οικογένεια είναι αυτή καθαυτή η αποχώρηση του παιδιού από την οικογενειακή στέγη και τίποτα άλλο
• Το νεαρό άτομο κάνει «λανθασμένες» προσπάθειες ή επιλογές πχ σπουδών ή εργασίας και γυρίζει ξανά και ξανά στην οικογένειά του
• Είτε το νεαρό άτομο ή ένας από τους γονείς αναπτύσσουν συμπτώματα λίγο πριν ή κατά τη διάρκεια της αποχώρησης του παιδιού από το σπίτι, συμπτώματα που δεν υπήρχαν τα προηγούμενα χρόνια στα άτομα αυτά και έτσι ασκείται πίεση στο να παραμείνει η οικογένεια μαζί

Άλλες θεωρίες και έρευνες δείχνουν ότι κάποια παιδιά δεν φεύγουν από το σπίτι των γονιών τους επειδή η παρουσία τους λειτουργεί ως ρυθμιστικός παράγοντας στις σχέσεις των γονιών (αν θα φύγω από το σπίτι, οι γονείς μου θα μαλώνουν περισσότερο).  Κάποιες άλλες έρευνες αναφέρονται στην τάση των γονιών να προστατεύουν υπερβολικά τα παιδιά τους, να τα μεγαλώνουν κάνοντάς τα πιστεύουν ότι είναι αβοήθητα και ανάξια να τα βγάλουν πέρα μόνα τους εάν βρεθούν μακριά από τους γονείς τους.  Τα παιδιά, στις περιπτώσεις αυτές, μαθαίνουν ότι οι «καλοπροαίρετες» συμβουλές των γονιών τους και η υπερπροσπάθειά τους να τους προσέχουν, να τους φροντίζουν και να τους νοιάζονται είναι ένας τρόπος να τους δείξουν ότι δεν είναι έτοιμα ακόμα να αυτονομηθούν φεύγοντας από το σπίτι.  Υπάρχουν και έρευνες που αναφέρονται σε δυσλειτουργικά μοντέλα οικογενειακών σχέσεων όπως πχ οικογένειες όπου τα παιδιά έχουν αναλάβει ρόλους φροντιστή ή γονιού (Ποιος θα φροντίσει τον άρρωστο πατέρα μου εάν εγώ φύγω για σπουδές; Πώς θα τα καταφέρει η μητέρα μου μόνη της φροντίζοντας την ανάπηρη αδερφή μου; Ποιος θα ελέγχει εάν η γιαγιά πήρε σωστά τα χάπια της εάν δεν θα είμαι εγώ μαζί της στο σπίτι; κλπ) και τα «πρέπει» βαραίνουν τόσο πολύ τα παιδιά που θεωρούν ότι είναι ευθύνη τους να μείνουν με τις οικογένειές τους χάνοντας το δικαίωμα στην αυτονομία και στην ανεξαρτησία.

Υπάρχουν περιπτώσεις όπου ο γονιός δεν προετοιμάστηκε για το ότι κάποια στιγμή το παιδί του θα φύγει από το σπίτι.  Δεν δημιούργησε για τον ίδιο ένα πλαίσιο ή ένα σύστημα κοινωνικό ή ασφαλές που θα τον / την υποστηρίζει  αφού το παιδί φύγει.  Ο γονιός νιώθει ξεκρέμαστος και μόνος.  Πόση ανακούφιση, λοιπόν, νιώθει η μητέρα όταν η κόρη της αποφασίζει να σπουδάσει στη χώρα της (ακόμα και στην πόλη της)!  Δεν έχει καν απαιτήσεις από το παιδί, δεν το καθιστά υπεύθυνο για τίποτα μέσα στο σπίτι αφού ο στόχος είναι να την έχει κοντά της!  Έτσι, η ίδια η μητέρα, δεν θα είναι μόνη.  Έτσι δεν θα πρέπει να αλλάξει κάτι στη ρουτίνα της.  Και στην τελική «οι κόρες δεν είναι σωστό να μένουν με τους γονείς τους;  Ποιος θα την αγαπήσει όσο εμείς; Εμείς και την ζωή μας θα δώσουμε για αυτήν, τα πάντα, ότι έχουμε και δεν έχουμε, πού θα βρει καλύτερα;».  Πολλά παιδιά παγιδεύονται σε αυτόν τον κύκλο αβοηθησίας, απόγνωσης, τύψεων, ενοχών, υποχρέωσης απέναντι στους γονείς και δεν τολμούν να κάνουν το επόμενο βήμα στην ζωή τους, το βήμα προς την ωριμότητα, την ανάληψη ευθυνών, την αυτονομία.

Σε κάθε περίπτωση, αξιολογούμε την ετοιμότητα του παιδιού για να φύγει από το σπίτι, υποστηρίζοντας και ενθαρρύνοντας ένα τέτοιο βήμα.  Παρακινούμε τους γονείς να δείξουν εμπιστοσύνη τόσο στους εαυτούς τους όσο και στα παιδιά τους, να βρουν τον δρόμο τους, να ανοίξουν τα φτερά τους σε νέες εμπειρίες.  Δεν αφήνουμε την απόφαση αυτή ως την τελευταία στιγμή – προετοιμάζουμε την οικογένεια με μια διαδικασία που ξεκινάει νωρίς, από την πρώιμη ακόμα εφηβεία.  Διατηρούμε μια θετική και αισιόδοξη στάση στο ότι το παιδί θα τα καταφέρει, είμαστε κοντά συναισθηματικά για τυχόν πισωγυρίσματα και παλινδρομήσεις αλλά μειώνουμε τα αισθήματα αβοηθησίας και μεμαθημένης ανημπόριας τόσο στους εαυτούς μας όσο και στα παιδιά.  Διαχειριζόμαστε τα όποια αισθήματα απώλειας  - η κάθε αλλαγή στον κύκλο ζωής της οικογένειας έχει απώλειες με στόχο την μετακίνηση, την ανάπτυξη, την απεμπλοκή, την διαφοροποίηση εαυτών.

 *Λειτουργός Υπηρεσίας  Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας / ΥΠΠΑΝ