ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ*
Το καλοκαίρι πέρασε και μπήκε ο Σεπτέμβρης. Η έγνοια του σχολείου είναι στο μυαλό των γονέων που θα αποχωριστούν το πλασματάκι τους. Η πρώτη μέρα στο σχολείο αλλά και οι επόμενες έως ότου προσαρμοστεί το παιδί αλλά και οι γονείς στα νέα δεδομένα, μπορεί να είναι αρκετά δύσκολες. Από την μία το παιδί καλείται να μπει σε μια νέα γι’ αυτό κοινωνία, να έρθει σε επαφή με άλλα παιδιά, άγνωστα και γνωστά, να γνωρίσει και να εμπιστευθεί τη δασκάλα του, που θα «αντικαταστήσει» τη μητέρα του. Και από την άλλη, οι γονείς καλούνται να αποχωριστούν το παιδί τους, καθώς και να το στηρίξουν για να έχει όσο το δυνατόν πιο ομαλή μετάβαση στη νέα του ρουτίνα.
Κάθε παιδί έχει τη δική του προσωπικότητα και χρειάζεται τον χρόνο του, ώστε να προσαρμοστεί σε κάθε αλλαγή που συμβαίνει στη ζωή του. Κάποια παιδιά προσαρμόζονται πιο εύκολα, άλλα χρειάζονται περισσότερο χρόνο. Είναι σημαντικό το πρώτο δεκαπενθήμερο να μην ερμηνεύσουμε τις αντιδράσεις του παιδιού με αρνητικό τρόπο. Είναι φυσιολογικό να κλάψει, να φωνάξει και να αρνείται να πάει σχολείο. Εντούτοις, εάν παρατηρηθεί ότι οι δυσπροσάρμοστες συμπεριφορές συνεχίζουν σε μεγάλο βαθμό και διάρκεια, τότε θα πρέπει να αρχίσουμε να προβληματιζόμαστε.
Τα παιδιά μπορεί να εκδηλώσουν «Σχολική Άρνηση». Τι είναι η σχολική άρνηση; Είναι μία κατάσταση στην οποία το παιδί αρνείται να αποδεχθεί το σχολείο ως μέρος της καθημερινότητάς του και οι λόγοι για αυτό μπορεί να είναι ποικίλοι. Συνήθως, τα παιδιά που αρνούνται να πάνε σχολείο επικαλούνται πως είναι άρρωστα ή πως πονάνε κάπου. Η σχολική άρνηση δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη ότι το πρόβλημα υπάρχει στο σχολείο, αλλά πιθανόν να υποβόσκουν άλλου είδους δυσκολίες του παιδιού, όπως για παράδειγμα το άγχος αποχωρισμού. Άλλες πιθανές αιτίες σχολικής άρνησης είναι ο σχολικός εκφοβισμός (bullying), η αλλαγή σχολικής βαθμίδας (π.χ. από το νηπιαγωγείο στο δημοτικό), η αλλαγή σχολείου στην αρχή ή στα μέσα της χρονιάς, το κοινωνικό άγχος ή ο φόβος ότι δεν θα αποκτήσει φίλους ή τα ακαδημαϊκά προβλήματα και η υπερβολική πίεση.
Μιλάμε για ύπαρξη σχολικής άρνησης όταν το παιδί απουσιάζει παντελώς από το σχολείο ή πηγαίνει σε αυτό αλλά κατόπιν επιστρέφει σπίτι. Επίσης, μπορεί να πηγαίνει καθυστερημένα στο σχολείο. Ακόμη, επιδεικνύει συχνά συμπεριφορές που υποδηλώνουν ανησυχία και ένταση, κλαίει και προσπαθεί να πείσει τους γονείς του να παραμείνει στο σπίτι.
Τα πρώτα συμπτώματα: Ξεκινάει με την προσπάθεια του παιδιού να παραμείνει στο σπίτι, επικαλούμενο, συνήθως, κάποιο σωματικό ενόχλημα (π.χ. πόνος στο κεφάλι, κοιλιά, λαιμό). Άλλα συμπτώματα μπορεί να είναι η ανάγκη για συχνά τηλεφωνήματα στους γονείς, η εκδήλωση συμπεριφορών έντασης και φοβίας, οι απουσίες από τα μαθήματα ή/και η παραβατική συμπεριφορά. Είναι σημαντικό να τονισθεί ότι δεν υπάρχουν απλές ή μεμονωμένες αιτίες που οδηγούν σε σχολική άρνηση, αλλά σύνθετες αλληλεπιδράσεις μεταξύ διαφόρων ατομικών, οικογενειακών και κοινωνικών αιτιολογικών παραγόντων.
Η αντιμετώπιση του συγκεκριμένου προβλήματος απαιτεί μεγάλη και συχνά μακρόχρονη προσπάθεια με όλο τον περίγυρο του παιδιού ώστε να δημιουργηθούν σταθερές σχέσεις ανάμεσα σε σχολείο, παιδί και οικογένεια.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;
- Διερεύνηση των αιτιών σχολικής άρνησης του παιδιού.
- Καλή συνεργασία με το σχολείο. Είναι σημαντικό να υπάρχει επικοινωνία μεταξύ των γονέων-εκπαιδευτικού για το καλό του παιδιού. Συνεχής επικοινωνία.
- Διασφάλιση μιας καλής, φιλικής, ενθαρρυντικής, στηρικτικής και με ενδιαφέρον προς το παιδί στάσης και αντιμετώπισης.
- Θα πρέπει το παιδί να εισπράττει ξεκάθαρα το μήνυμα για την αναγκαιότητα της σχολικής παρακολούθησης. Δεν θα πρέπει να ρωτάνε οι γονείς το παιδί «Θα πας σχολείο σήμερα;» Θα πρέπει να του τονίζεται ότι οι γονείς θα κάνουν ότι χρειάζεται για να μην λείπει από το σχολείο και ότι αυτό είναι αδιαπραγμάτευτο.
- Στα πρώτα στάδια της επανένταξης στο σχολικό περιβάλλον θα βοηθούσε να πρότειναν οι γονείς κάποια επιβράβευση μετά από μία ολόκληρη εβδομάδα συνεχούς παρακολούθησης, λέγοντας « Θα μπορούσαμε το Σαββατοκύριακο να κάνουμε κάποια δραστηριότητα της επιλογής σου».
- Εάν μείνει κάποια φορά το παιδί σπίτι να μην επιβραβευθεί. Για παράδειγμα δεν θα πρέπει να παίζει με παιχνίδια ή να βλέπει τηλεόραση ενώ οι συμμαθητές του κάνουν μάθημα.
- Θα πρέπει και οι δύο γονείς να έχουν την ίδια σταθερή στάση έτσι ώστε το παιδί να μη προσπαθεί να εκμεταλλευτεί τον πιο υποχωρητικό από τους δύο.
- Το παιδί να κοιμάται τις ώρες που χρειάζεται για την ηλικία του. Ο ύπνος είναι πολύ σημαντικός για την υγιή λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού. Αυξάνει την επίδοση τόσο σωματικά όσο και πνευματικά.
- Να είναι πρόθυμοι οι γονείς να συζητήσουν και να ακούσουν το παιδί τους γιατί είναι πολύ σημαντικό να νιώθει ότι μπορεί να τους εκμυστηρευτεί τους φόβους του και να νιώθει ότι θα το στηρίξουν στον αγώνα που κάνει.
- Τεχνικές Χαλάρωσης
- Να μην είναι υπερπροστατευτικοί, να δίνουν πρωτοβουλίες στο παιδί τους. Ενίσχυση των χόμπι και των ενδιαφερόντων του.
- Μείωση συγκρούσεων και οικογενειακών εντάσεων.
- Δεν θα πρέπει να αργούν όταν πρέπει να πάρουν το παιδί τους από το σχολείο διότι, του ενισχύεται ο φόβος ότι πιθανόν να το ξεχάσουν.
- Δεν θα πρέπει να δείχνουν στο παιδί τους ότι στεναχωριούνται διότι, έτσι του ενισχύεται η πεποίθηση ότι υπάρχει λόγος ανησυχίας.
Τι μπορούν να κάνουν οι εκπαιδευτικοί;
- Προσαρμογή του εκπαιδευτικού προγράμματος του παιδιού σύμφωνα με τις ανάγκες του και δημιουργία σταθερών ρουτίνων. Να ενημερώνεται το παιδί από την προηγούμενη μέρα για το πρόγραμμα του.
- Διασφάλιση μιας καλής, φιλικής, ενθαρρυντικής, στηρικτικής και με ενδιαφέρον προς το παιδί στάση και αντιμετώπιση.
- Προσπάθεια ένταξης του παιδιού στην ομάδα και κατ’ επέκταση βοήθεια δημιουργίας στενών φιλικών σχέσεων με 1-2 συμμαθητές του.
- Στα πρώτα στάδια της επανένταξης στο σχολικό περιβάλλον θα βοηθούσε να υπάρχει κάποια επιβράβευση μετά από μία ολόκληρη εβδομάδα συνεχούς παρακολούθησης, λέγοντας « Θα πάρεις ένα αυτοκόλλητο» ή «Θα μπορείς να φέρεις τη Δευτέρα στο σχολείο το αγαπημένο σου παιχνίδι».
- Εάν μείνει κάποια φορά το παιδί σπίτι να χάνει την επιβράβευση του.
- Να είναι πρόθυμοι οι εκπαιδευτικοί να συζητάνε και να ακούνε τον μαθητή τους γιατί είναι πολύ σημαντικό να νιώθει ότι μπορεί να τους εκμυστηρευτεί τους φόβους του και να νιώθει ότι θα το στηρίξουν στον αγώνα που κάνει.
- Συζήτηση με το παιδί για εύρεση πραγμάτων που μπορεί να κάνουν τη διαμονή του στο σχολείο πιο ευχάριστη κατά τη διάρκεια της ημέρας.
- Να βρουν ποια είναι τα πράγματα που ενθουσιάζουν το παιδί, για να το κάνουνε να αναμένει να επιστρέψει στο σχολείο.
- Τεχνικές Χαλάρωσης
Εάν παρόλες τις προσπάθειες το παιδί εξακολουθεί να εμφανίζει τις συμπεριφορές, θα ήταν καλό να γίνει συνάντηση με εκπαιδευτικό ψυχολόγο για καθοδήγηση.
*Ειδικευόμενη Εκπαιδευτική Ψυχολόγος
