ΤΗΣ ΝΑΣΙΑΣ ΤΡΙΓΩΝΑΚΗ PhD*
«Ανησυχώ γι’ αυτόν τον μαθητή, έχει αλλάξει από πέρσι».
«Ανησυχώ ότι δεν θα τα καταφέρει στις εξετάσεις, θα είναι δύσκολες για εκείνη».
«Ανησυχώ που τον βλέπω τόσο αγχωμένο!»
«Ανησυχώ για το τι τρώει, δεν τρέφεται και δεν κοιμάται καλά, τι θα γίνει με αυτό το παιδί;»
«Δεν έχει φίλους, είναι μόνος του, με ανησυχεί αυτό»
Το να ανησυχούμε, να νοιαζόμαστε και να ενδιαφερόμαστε για τον εαυτό μας και τους άλλους, κατατάσσεται στις υγιείς συναισθηματικές αντιδράσεις σε κάτι που μας προβληματίζει ή μας αναστατώνει για να κινητοποιηθούμε και να βρούμε μηχανισμούς να προστατευτούμε ή να προστατεύσουμε. Η ανησυχία και η έγνοια όμως έχουν διαφορές.
Όταν έχουμε έγνοια, υπάρχει μια κινητοποίηση να κάνουμε πράγματα που μας ευχαριστούν, μας βάζει να σκεφτούμε τις συνέπειες. Μας βάζει να οργανώνουμε τα μηνιαία μας έξοδα, να πληρώνουμε τους λογαριασμούς μας, να πηγαίνουμε στην ώρα μας στα ραντεβού μας. Μας κάνει να συμβιβαζόμαστε όταν θέλουμε περισσότερα για να μην χάσουμε τα λίγα. Οι έγνοιες δεν μας αφήνουν να είμαστε συναισθηματικά ουδέτεροι. Για παράδειγμα, όταν είμαι έξω και ψωνίζω, η Έγνοια θέλει να αισθάνομαι άσχημα, με έναν αυτο-προστατευτικό τρόπο – να νιώθω άσχημα έτσι ώστε να μην είμαι σπάταλη, να μην είμαι άπληστη. Δεν μου επιτρέπει να αδιαφορήσω για τυχόν σπατάλες, για τον φόβο του να μην έχω χρήματα μέχρι το τέλος του μήνα ή για να μην μεριμνήσω για απρόβλεπτα έξοδα και ανάγκες που μπορεί να προκύψουν ανά πάσα στιγμή. Η ‘Έγνοια με προστατεύει από αυτό που ο καθένας μας έρχεται αντιμέτωπος σε καθημερινή βάση – το ότι κάνουμε λάθη.
Είμαστε αυθόρμητοι, παρορμητικοί, επιρρεπείς. Το να έχουμε έγνοιες βάζει φρένο στην ενθουσιώδη ανθρώπινη φύση, στην τάση προς το ακατάσχετο και το ανεξέλεγκτο. Μας προστατεύει βοηθώντας μας να αξιολογήσουμε κινδύνους, εμπόδια, παραμέτρους που εάν δεν τους λάβουμε υπόψη, μπορεί να οδηγηθούμε σε επικίνδυνες καταστάσεις που εμπεριέχουν το ρίσκο της αποτυχίας, της εκμετάλλευσης, της ασυδοσίας.
Το συναίσθημα της ανησυχίας είναι διαφορετικό από το ενδιαφέρον και την έγνοια.
Η ανησυχία έχει να κάνει με μια αδιάκοπη γνωστική ανάλυση του τι μπορεί να πάει λάθος, είναι η αναμονή του κακού που ίσως συμβεί που μας κάνει να ανησυχούμε. Η ανησυχία και η προσδοκία του κακού που μπορεί να συμβεί συνδέεται με γεγονότα του παρελθόντος, εμπειρίες που είχαν δυσάρεστη κατάληξη ή και ιστορίες με ατυχές τέλος που μας διηγήθηκαν και αποτυπώθηκαν στην μνήμη μας. Παραδείγματα:
• «Ανησυχώ πως δεν θα βρούμε διαμέρισμα στην Αθήνα τώρα που θα πάει το παιδί για σπουδές, όσοι πήγαν μας είπαν ότι είναι ή πολύ παλιά ή πολύ ακριβά»
• “Ανησυχώ για τα αποτελέσματα των εξετάσεων, άκουσα ότι αυτή η καθηγήτρια είναι πολύ αυστηρή»
• «Ανησυχώ για το τι θα δείξουν οι εξετάσεις μου, τα συμπτώματα του τελευταίου μήνα είναι σαν εκείνα που είχε η ξαδέρφη μου και ανησυχώ ότι ο γιατρός δεν θα έχει ευχάριστα νέα να μου πει»
Η ανησυχία διαφέρει από το «ενδιαφέρομαι» και το «νοιάζομαι». Το ενδιαφέρον και η έγνοια σχετίζονται με την αξιολόγηση ενός υπαρκτού κινδύνου. Ενώ στην Ανησυχία ο κίνδυνος είναι υποθετικός, στην Έγνοια είναι αντικειμενικός. Όταν έχουμε έγνοια για κάτι ή για κάποιον, έχουμε τέτοια στοιχεία και δεδομένα στα χέρια μας, σχετικά με το πρόβλημα, που η σκέψη μας κατευθύνεται προς πιθανές λύσεις. Ενώ η ανησυχία μας γεμίζει άγχος και ανασφάλεια, δεν υπάρχουν άμεσες προτάσεις για ανακούφιση αυτής της αγωνίας, όταν έχουμε έγνοια και νοιαζόμαστε για κάτι ουσιώδες και υπαρκτό, είναι πολύ πιθανό να καταστρώσουμε σχέδιο και να βρούμε λύσεις. Παραδείγματα
• «Φτιάχνουν τον πιο κάτω δρόμο και έχει παντού εκτροπές, θα φύγω 15’ νωρίτερα για να φτάσω εγκαίρως στο γραφείο»
• «Θα πάμε στον γάμο της θείας μου σε 3 μήνες, θέλω να φαίνομαι κομψή και γι’ αυτό προσέχω τι τρώω»
• «Δεν νιώθω πολύ καλά, μάλλον κρύωσα, θα πάρω παυσίπονα απόψε και αν δεν είμαι καλά ούτε αύριο, θα πάρω τηλέφωνο τον γιατρό»
Άρα το να έχουμε έγνοια για κάτι, να ενδιαφερόμαστε και να νοιαζόμαστε, είναι δημιουργικό και παραγωγικό. Το να ανησυχούμε για κάτι που ίσως συμβεί, έχοντας το κακό στο μυαλό μας και την πιθανή καταστροφή, δεν είναι βοηθητικό, μας γεμίζει άγχος και στρες και ανασφάλεια, μας παγώνει και δεν μας αφήνει να σκεφτούμε λογικά και βρούμε λύσεις.
Η έγνοια και το ενδιαφέρον για τον εαυτό μας και για τους άλλους μας κινητοποιεί με βάση την αγάπη, την φροντίδα, την υπευθυνότητα με μια θετικότητα στο να βοηθήσουμε και να βοηθηθούμε έχοντας τον έλεγχο των συναισθημάτων και των πράξεων μας. Η συνεχής και εμμονική σχεδόν ανησυχία για κάτι καθώς και το άγχος που αυτή επιφέρει, βασίζεται σε αρνητική σκέψη, καταστροφολογία, φόβο και στρες, έλλειψη ελέγχου, αδυναμία να σκεφτούμε λογικά και ψύχραιμα για να σκεφτούμε εάν τελικά τα πράγματα δεν είναι τόσο άσχημα όσο νομίζουμε ή φανταζόμαστε.
*Λειτουργός ΥΕΨ / ΥΠΠΑΝ
