ΤΗΣ ΔΡΟΣ ΝΑΣΙΑΣ ΤΡΙΓΩΝΑΚΗ PhD*
Τα πιστεύω, οι αξίες και οι στάσεις μας, τόσο για τον εαυτό μας όσο και για τους άλλους γύρω μας, επηρεάζουν το κατά πόσο αντιδρούμε θετικά ή αρνητικά στο τι συμβαίνει στην ζωή μας. Αρνητικές αντιδράσεις μας κάνουν πιο ευάλωτους στην εμφάνιση άγχους, στρες, αναστάτωσης, δυσφορίας καθώς και στην εμφάνιση ψυχοσωματικών συμπτωμάτων ενώ θετικές αντιδράσεις μπορεί να αποδειχτούν πιο ασφαλείς στην αντιμετώπιση δυσάρεστων, κακών, λυπηρών ή δύσκολων γεγονότων της ζωής.
1 – Αναλαμβάνω την ευθύνη των συναισθηματικών μου αντιδράσεων. Άσχημα και λυπηρά γεγονότα μπορεί να συμβούν ανά πάσα στιγμή στον καθένα μας. Το να αντιδράσουμε με λύπη, θυμό ή αγανάκτηση, είναι φυσιολογικό. Κάποιες φορές νιώθουμε υπεύθυνοι για τα κακά που μας συμβαίνουν ενώ άλλες όχι. Όποια και αν είναι η αιτία, ευθύνη έχουμε για το πώς θα αντιδράσουμε στις αναποδιές της ζωής – μπορεί να μην αναλάβουμε την ευθύνη για αυτό που συμβαίνει ή έχει συμβεί, αλλά οφείλουμε να αναλάβουμε την ευθύνη των δικών μας συναισθηματικών αντιδράσεων σε αυτό που συμβαίνει ή έχει συμβεί.
2 – Σκέφτομαι ευέλικτα. Όλοι μας σκεφτόμαστε και συμπεριφερόμαστε με βάση τα «πρέπει» και «δεν πρέπει» που έχει ορίσει η οικογένεια, το σχολείο, η κοινότητα, η κοινωνία, η θρησκεία, ο πολιτισμός μας. Σε πολλές περιπτώσεις αυτά τα «πρέπει/δεν πρέπει» είναι λειτουργικά, σε πολλές άλλες όμως δεν είναι. Το να επιμένουμε ότι κάτι «έτσι πρέπει να είναι» ή «έτσι πρέπει να γίνει» ή «δεν είναι έτσι» στενεύει τα όρια της σκέψης μας, μας προκαλεί άγχος και δυσφορία – το ότι για μένα «έτσι είναι» τα πράγματα δεν σημαίνει ότι έτσι είναι και για τον άλλον.
3 – Δίνω αξία στην ατομικότητά μου. Οι άνθρωποι είναι κοινωνικά όντα και είναι αναγκαίο να ανήκουν σε ομάδες και να σχετίζονται με άλλους ανθρώπους. Ο καθένας μας όμως έχει το δικό του στυλ, από το πώς ντύνεται μέχρι το πώς κάθεται, πώς γελάει, πώς τρώει και επιλέγει ομάδες ανθρώπων ή αναπτύσσει σχέσεις με άτομα που νιώθει καλά να βρίσκεται μαζί τους. Πολλές φορές όμως πρέπει να συναναστραφεί και να σχετιστεί με άτομα με τα οποία δεν ταυτίζονται οι απόψεις τους, τα πιστεύω τους, δεν έχουν τις ίδιες αξίες ή τον ίδιο τρόπο σκέψης και βούλησης. Τα άτομα που δίνουν αξία στην ατομικότητά τους και δεν παραγκωνίζουν τις ανάγκες και τα πιστεύω τους, τα άτομα που δεν παρασύρονται από τους άλλους για να γίνουν αρεστοί και αποδεκτοί μόνο και μόνο για να λένε ότι κάνουν παρέα μαζί τους, είναι πιο ευτυχισμένα, πιο λειτουργικά και πιο ευπροσάρμοστα.
4 – Αποδέχομαι ότι η ζωή μπορεί να είναι άδικη. Η ζωή είναι γεμάτη αδικίες, ανομίες, παρατυπίες, σφάλματα, λάθη και ανισότητες. Γκρινιάζουμε, παραπονιόμαστε, αντιδρούμε, καταγγέλλουμε και διεκδικούμε το δίκιο μας. Ο κόσμος (και οι άνθρωποί του) όμως δεν είναι αλάθητος, δεν είναι τέλειος, δεν είναι αμερόληπτος ούτε δίκαιος. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να παραδεχτούμε το ατελές και το άδικο και να προσπαθούμε να είμαστε εμείς δίκαιοι απέναντι στον εαυτό μας και στους άλλους, με βάση πάντα τις αξίες και τα πιστεύω μας.
5 – Αναγνωρίζω ότι δεν χρειάζομαι την αποδοχή των άλλων για να νιώθω καλά με τον εαυτό μου. Όταν κάποιος σχολιάζει θετικά κάτι που κάνουμε ή λέμε, όταν μας δίνει ένα αυθόρμητο «μπράβο» ή μια συγχαρητήρια αγκαλιά, σίγουρα νιώθουμε πολύ όμορφα. Η αναγνώριση από τους άλλους μας γεμίζει χαρά και αυτοπεποίθηση και μας κάνει να αισθανόμαστε όμορφα με τον εαυτό μας. Το πρόβλημα είναι ότι πολλοί άνθρωποι χρειάζονται το «μπράβο» για να λειτουργήσουν, πιστεύουν ότι εάν δεν είναι αποδεκτοί από τους γύρω τους είναι αποτυχημένοι, σκέφτονται πως πρέπει πάση θυσία να τους αγαπούν όλοι και μην τους απορρίπτει κανείς. Πόσο παράλογο είναι αυτό!
6 – Μπορώ να ταλαιπωρηθώ και λίγο εάν θέλω να επιτύχω σε κάτι σημαντικό. Στην ζωή δεν έρχονται όλα εύκολα ούτε αβίαστα. Υγιείς και συναισθηματικά ώριμοι άνθρωποι ξέρουν ότι πρέπει κάποιες φορές να κοπιάσουν για να πετύχουν τους στόχους τους. Οι φοιτητές διαβάζουν, παρακολουθούν μαθήματα, πηγαίνουν σε εργαστήρια, δίνουν εξετάσεις μετά από μαραθώνιους επαναλήψεων για να πάρουν το πτυχίο τους, τα νέα ζευγάρια αποταμιεύουν χρήματα, κάνουν δάνεια και στερούνται κάτι άλλο για να αποκτήσουν σπίτι και να κάνουν οικογένεια, οι αθλητές προπονούνται καθημερινώς, προσέχουν τη διατροφή τους, ακολουθούν αυστηρές ρουτίνες για να λάβουν μέρος σε αγώνες πρωταθλημάτων κλπ. Λίγα πράγματα μας χαρίζονται στην ζωή.
7 – Δεν χρειάζομαι την επιβεβαίωση της αγάπης των άλλων για να αξίζω. Πολλοί άνθρωποι κάνουν σχέσεις ή παραμένουν σε σχέσεις είτε κακοποιητικές ή αδιάφορες ή ανυπόστατες απλά γιατί πιστεύουν ότι έτσι η ζωή τους έχει νόημα και αξία. Απαιτούν από τους άλλους αγάπη, συντροφικότητα, αποκλειστικότητα, πιέζουν και επιβάλλουν με κάθε τρόπο αποδείξεις αφοσίωσης και τεκμήρια μοναδικότητας στην σχέση. Χρησιμοποιούν μηχανισμούς άμυνας για να προστατευτούν συναισθηματικά, πιστεύουν ότι είναι και δηλώνουν ανήμποροι να ζήσουν μόνοι και να απολαύσουν την ζωή εκτός μιας οποιασδήποτε σχέσης. Οι άνθρωποι προτιμούν να είναι με άλλους ανθρώπους παρά μόνοι τους αλλά δεν είναι υγιές να απαιτούν από τους άλλους να βρίσκονται σε σχέση μαζί τους. Η παγίδα του «πρέπει να είμαι μαζί της/του αλλιώς δεν αξίζω» οδηγεί σε ανασφάλειες, άγχος, ζήλια, αντιπαλότητα, οδηγεί σε μια υπερ-προσπάθεια να τα κάνω όλα όπως ο άλλος θέλει, παραγκωνίζοντας τον εαυτό μου, με τον φόβο μήπως τον/την χάσω.
Ίσως μια πρώτη ανάγνωση αυτών των 7 υγιών στάσεων για μια πιο θετική αντιμετώπιση των ατυχών και δυσάρεστων γεγονότων της ζωής να μην είναι αρκετή. Ίσως κάποιοι να τους ρίξετε μια βιαστική ματιά και να τα προσπεράσετε, ίσως κάποιοι άλλοι να τα θεωρήσετε ανούσια και αβάσιμα. Είναι δύσκολο να αλλάξουμε τις στάσεις μας, δύσκολο να αλλάξουμε την προδιάθεσή μας να αντιδράσουμε θετικά ή αρνητικά απέναντι σε άτομα ή συνθήκες. Οι στάσεις μας διαμορφώνονται μέσα από γνωστικές και συναισθηματικές διαδικασίες και εκφράζουν αυτό που σκεφτόμαστε και αυτό που αισθανόμαστε. Τουλάχιστον όμως μπορούμε να διερωτηθούμε ποιες υγιείς στάσεις θέλουμε να υιοθετήσουμε και ποιες μη-επιθυμητές στάσεις μας να αλλάξουμε.
*Λειτουργός ΥΕΨ / ΥΠΠΑΝ
