ΤΗΣ ΔΡΟΣ ΝΑΣΙΑΣ ΤΡΙΓΩΝΑΚΗ PhD*
Οι περισσότεροι γονείς θέλουν από τα παιδιά τους να είναι επιτυχημένα στο σχολείο και να παίρνουν καλούς (πολύ καλούς) βαθμούς. Διερωτώνται τι μπορούν να κάνουν για να βοηθήσουν τα παιδιά τους όταν, ενώ φαίνεται ότι διαβάζουν και «είναι έξυπνα», δεν αποδίδουν στο μέγιστο των ικανοτήτων τους στο σχολείο. Οι περισσότεροι γονείς εστιάζουν στη διαδικασία της μελέτης και στις ώρες που το παιδί φαίνεται πως επενδύει στο διάβασμα και ξεχνούν όλες τις άλλες παραμέτρους που επηρεάζουν την σχολική επίδοση. Έρευνες στην σχολική ψυχολογία έχουν καταλήξει σε τουλάχιστον 5 παράγοντες (και ας μην ξεχνάμε και την προσωπικότητα του κάθε παιδιού) που επηρεάζουν τη μάθηση και κατ’ επέκταση την επίδοση του παιδιού στο σχολείο.
- Η οικογένεια και το περιβάλλον στο οποίο διαβάζει το παιδί – η δασκάλα της τάξης είναι υπεύθυνη για την ύλη των μαθημάτων και ο ρυθμός που καλύπτεται η ύλη βασίζεται στον μέσο μαθητή. Οι γονείς είναι υπεύθυνοι να στέλνουν τα παιδιά στο σχολείο έτοιμα να ανταποκριθούν σε αυτόν τον ρυθμό. Τα παιδιά στέλνονται στο σχολείο ξεκούραστα, φροντισμένα, ταϊσμένα. Τα παιδιά πρέπει να κοιμούνται αρκετά καλά και να πηγαίνουν στην ώρα τους στο σχολείο. Τα παιδιά μαθαίνουν μια ρουτίνα μελέτης στο σχολείο η οποία θα πρέπει να μην μποϋκοτάρεται από τους γονείς. Το παιδί χρειάζεται χώρο για να διαβάσει, ησυχία για να συγκεντρωθεί και σεβασμό στο ότι η δουλειά του σχολείου είναι σημαντική και όχι δευτερευούσης σημασίας.
- Γνωστική ικανότητα / γνωστική επάρκεια του παιδιού – η ικανότητα δηλαδή να μαθαίνεις και να χρησιμοποιείς την γνώση. Πολλές φορές οι γονείς απευθύνονται στους σχολικούς ψυχολόγους γιατί δεν μπορούν να εξηγήσουν τι πάει λάθος με το παιδί και δεν μαθαίνει. Οι ψυχολόγοι χορηγούν ψυχομετρικά τεστ και μετρούν την γνωστική ικανότητα των μαθητών (νοημοσύνη) και οι δείκτες αυτοί απαντούν μερικώς στο ερώτημα αυτό των γονιών. Οι δείκτες όμως δεν θα πρέπει να θεωρηθούν η αιτία ούτε η δικαιολογία μιας δυσκολίας του παιδιού στη μαθησιακή διαδικασία καθώς η γνωστική επάρκεια / ανεπάρκεια συνδυάζεται και με τους περιβαλλοντικούς / οικογενειακούς / βιολογικούς κλπ παράγοντες
- Ικανότητα συγκέντρωσης / διάσπαση προσοχής – στην τάξη οι μαθητές αναμένονται να είναι ήσυχοι και συγκεντρωμένοι. Όσο πιο συγκεντρωμένοι είναι στο μάθημα, τόσο καλύτερα εμπεδώνουν τα ακουστικά και οπτικά ερεθίσματα της παράδοσης του μαθήματος. Γνωρίζουμε όμως ότι υπάρχουν παιδιά που δεν μπορούν να καθίσουν στην καρέκλα τους για πολλή ώρα. Γνωρίζουμε ότι υπάρχουν παιδιά ανήσυχα και κινητικά. Υπάρχουν παιδιά αφηρημένα και ονειροπόλα. Υπάρχουν παιδιά αγχωμένα και συναισθηματικά φορτισμένα. Δεν μπορούν όλα τα παιδιά να είναι συγκεντρωμένα και ήσυχα καθόλη τη διάρκεια της σχολικής ημέρας. Η διάσπαση προσοχής επηρεάζει αρνητικά τη διαδικασία μάθησης.
- Κίνητρα – τόσο τα εσωτερικά όσο και τα εξωτερικά κίνητρα επιδρούν πάνω στην επίδοση του μαθητή και στους βαθμούς του. Έχει το ίδιο το παιδί τη θέληση να μάθει (εσωτερικό κίνητρο); Έχει το παιδί το κίνητρο και το πάθος να αριστεύσει και να πρωτεύσει στο σχολείο (εσωτερικό κίνητρο); Ενθαρρύνουν το παιδί να επιδείξει τα ταλέντα του οι γονείς και οι δάσκαλοι (εξωτερικό κίνητρο); Επιβραβεύει το παιδί του ο γονιός (εξωτερικό κίνητρο); Η αυτοπεποίθηση, η αυτοεκτίμηση, ο ενθουσιασμός, η ενθάρρυνση, η επιβράβευση, η θετική ανατροφοδότηση είναι απαραίτητα στο να ενεργοποιηθούν τα κίνητρα μάθησης και επίδοσης στα παιδιά.
- Ρουτίνα και τρόποι που χρησιμοποιεί το κάθε παιδί για να διαβάσει και να μάθει – η μάθηση απαιτεί επανάληψη και χρόνο. Πώς μαθαίναμε απέξω όλα τα τηλέφωνα φίλων και συγγενών πριν τα κινητά τηλέφωνα; Με επανάληψη και χρήση των αριθμών συστηματικά και σε βάθος χρόνου. Το ίδιο ισχύει και για τα μαθήματα του σχολείου. Οι πληροφορίες που δίνει ο δάσκαλος στην τάξη χρήζουν επανάληψης και εμπέδωσης. Αν οι πληροφορίες δεν επαναλαμβάνονται συχνά και δεν αποτυπώνονται στην μνήμη με τρόπο που να αναδυθούν την κατάλληλη στιγμή, θα χαθούν. Ένας τρόπος επανάληψης και εμπέδωσης είναι η κατ’ οίκον εργασίες. Ο δάσκαλος παραδίδει πχ τους πίνακες πολλαπλασιασμού και δίνει καθημερινά και για μεγάλο χρονικό διάστημα ασκήσεις στα παιδιά ούτως ώστε να τους μάθουν με την επανάληψη και την απομνημόνευση. Οι πίνακες πολλαπλασιασμού δεν θα πρέπει να μαθευτούν όμως μόνο για την συγκεκριμένη σχολική χρονιά αλλά θα γίνουν μέρος της ύλης όλων των επόμενων τάξεων με στόχο να μην ξεχαστούν αλλά και να αυτοματοποιηθούν σε βάθος χρόνου. Όσο περισσότερη εξάσκηση και επανάληψη κάνει ο μαθητής, τόσο καλύτερα θα τους μάθει και πιο εύκολα θα τους ανακαλεί όταν τους χρειαστεί στο μάθημα. Η επανάληψη χρειάζεται και οργάνωση. Οι οργανωμένοι και μεθοδικοί μαθητές, μαθαίνουν πιο γρήγορα.
- Συμμετοχή στην τάξη – τι σημαίνει «συμμετέχω στο μάθημα»; Με λίγα λόγια, περιλαμβάνει την προσοχή στο μάθημα, την ενεργή ακρόαση και αλληλεπίδραση με τη δασκάλα, τις ερωτοαπαντήσεις, το θάρρος να σηκώνω το χέρι και να ρωτάω για τυχόν απορίες, την αξιοποίηση του χρόνου του μαθήματος προς όφελός μου όσον αφορά την ύλη. Πολλές φορές μαθητές και γονείς κατηγορούν τους διδάσκοντες ότι δεν δίνουν την ευκαιρία στα παιδιά να συμμετέχουν στο μάθημα ή ότι επιτρέπουν στους «καλούς» μαθητές να συμμετέχουν στο μάθημα και όχι στους «αδύναμους». Η ευθύνη είναι τόσο των μαθητών όσο και των εκπαιδευτικών. Οι μαθητές είναι υπεύθυνοι να διεκδικήσουν την συμμετοχή τους στο μάθημα και οι διδάσκοντες είναι υπεύθυνοι να είναι δίκαιοι απέναντι σε όλα τα παιδιά όσον αφορά πχ στον καταμερισμό του χρόνου ή στις ευκαιρίες που δίνονται για συμμετοχή όλων των παιδιών στην τάξη. Συχνά τα παιδιά έχουν παράπονα από τους διδάσκοντες και με παράπονα μιλάνε στους γονείς τους για αυτούς. Όταν οι γονείς όμως έρχονται αντιμέτωποι με τους δασκάλους, τα πράγματα ακούγονται / λέγονται διαφορετικά. Πολύ συχνά, για το ίδιο θέμα, αλλιώς τα λένε τα παιδιά κι αλλιώς οι εκπαιδευτικοί. Οι γονείς πρέπει να είναι σίγουροι ότι το παιδί τους προσέχει στο μάθημα, κάνει τα μαθήματά του στο σπίτι, έχει απορίες, ρωτάει ερωτήσεις, είναι σε συνεργασία με άλλους συμμαθητές, γράφει καλά στα διαγωνίσματα ή έχει αποτυχίες κλπ πριν πάει στο σχολείο για να υπερασπιστεί το παιδί του. Στο σχολείο μπορεί να τους περιμένουν (δυσάρεστες) εκπλήξεις!!
Πριν διερωτηθείτε γιατί το παιδί σας, ενώ φαίνεται ότι διαβάζει, δεν αποδίδει, να έχετε στο μυαλό σας ότι
- το κάθε παιδί έχει το δικό του ρυθμό, τρόπο και στυλ μάθησης
- το οικογενειακό πλαίσιο είτε ενισχύει ή αποθαρρύνει τη διαδικασία μάθησης
- πολλά παιδιά κάθονται με τις ώρες μπροστά από τα βιβλία τους αλλά είναι αφηρημένα και όχι συγκεντρωμένα σε αυτά που υποτίθεται ότι διαβάζουν
- δεν έχουν όλα τα παιδιά τις ίδιες γνωστικές δυνατότητες και ικανότητες
- δεν έχουν όλα τα παιδιά εσωτερικά κίνητρα για μάθηση
- δεν έχουν όλα τα παιδιά το θάρρος της συμμετοχής στην τάξη
Η αποδοχή της διαφορετικότητας του κάθε παιδιού, μειώνει το άγχος των γονιών και την απογοήτευση που φέρνει η χαμηλή σχολική επίδοση. Ενθάρρυνση και επιβράβευση και των πιο μικρών επιτυχιών, θα φέρουν καλύτερα αποτελέσματα από αυτά που αναμένετε.
*Εκπαιδευτική Ψυχολόγος
Λειτουργός ΥΕΨ / ΥΠΠΑΝ
