ΤΗΣ ΔΡΟΣ ΝΑΣΙΑΣ ΤΡΙΓΩΝΑΚΗ PhD*
Τα αδέρφια σε μια οικογένεια αντιλαμβάνονται τους γονείς με διαφορετικό τρόπο το καθένα βάσει κυρίως του ρόλου που ο πατέρας και η μητέρα έχει αναθέσει στο καθένα από αυτά. Δύσκολα καταλαβαίνουν ότι οι γονείς προσπαθούν να μοιράσουν εξίσου την φροντίδα, την αγάπη, την προσοχή τους σε όλα τους τα παιδιά και τους κρίνουν ανάλογα με την συμπεριφορά τους προς αυτά. Βλέπουν πχ ότι ο μεγαλύτερος αδερφός μπορεί να βγαίνει πιο συχνά έξω με τους φίλους του ή να κοιμάται πιο αργά το βράδυ ή ότι η μητέρα ασχολείται περισσότερο με την μικρή αδερφή βοηθώντας την με τα μαθήματα του σχολείου, ο πατέρας είναι πιο αυστηρός με τον μικρό του γιο σε θέματα φαγητού από ότι με άλλα του παιδιά ή η μητέρα έχει μεγαλύτερη υπομονή με τον γιό της από ότι με τις κόρες της. Τα παραδείγματα είναι πολλά.
Οι έρευνες υποδεικνύουν ότι οι γονείς αγαπούν όλα τους τα παιδία το ίδιο αλλά δεν συμπεριφέρονται σε όλα τους τα παιδιά με τον ίδιο τρόπο.
Ένα νεογέννητο χρειάζεται περισσότερη φροντίδα από τον εξάχρονο αδερφό του, ένα παιδί που πηγαίνει για πρώτη φορά σχολείο χρειάζεται περισσότερη ενθάρρυνση από την αδερφή του που είναι ήδη στη Δ΄ τάξη του δημοτικού, ένα άρρωστο και ευάλωτο παιδί χρειάζεται περισσότερη φροντίδα από ένα υγιές. Οι διαφορετικές καταστάσεις απαιτούν διαφορετική αντιμετώπιση. Το κάθε παιδί με βάση τον χαρακτήρα του και τα προβλήματα ή τις ιδιαιτερότητές του απαιτεί την ανάλογη φροντίδα, προσοχή, σημασία, στήριξη, καθοδήγηση. Αυτές τις διαφορές όμως μόνο οι γονείς τις εντοπίζουν στα παιδιά τους και η συμπεριφορά τους προσαρμόζεται σε αυτές – τα αδέρφια όμως δεν τις βλέπουν με αποτέλεσμα να υπάρχουν παράπονα και γκρίνια στο σπίτι.
Οι αντιπαραθέσεις μεταξύ των αδερφιών είναι φυσιολογικές εκτός και αν αυξηθούν σε διάρκεια και ένταση. Σε πολλές περιπτώσεις πχ η ζήλια με την γέννηση ενός μωρού είναι αναμενόμενη από τα μεγαλύτερα αδέρφια αλλά εάν η ζήλια συνεχιστεί και καταλήξει σε επιθετικότητα ή εκρήξεις θυμού ή συναισθηματική απόσυρση των άλλων παιδιών, χρήζει θεραπευτικής παρέμβασης. Άλλο παράδειγμα, η εφηβεία είναι μια φυσιολογική μεταβατική περίοδος στην ζωή των παιδιών αλλά τι γίνεται όταν σε μια οικογένεια υπάρχει μια έφηβη κόρη, ένας 7χρόνος γιός και ένα δίχρονο νήπιο; Ποιανού ανάγκες να φροντίζουν πρώτα οι γονείς; Και τι γίνεται όταν η μητέρα ζητήσει από την έφηβη κόρη να προσέχει να νήπιο, πώς θα αντιδράσει η έφηβη κόρη εάν η μητέρα της το ζητάει ακόμα πιο συχνά; Και εάν ο γιός έχει δυσκολίες με τα μαθήματα του σχολείου; Ποιος θα τον βοηθήσει, η μητέρα, ο πατέρας ή θα ζητήσουν από την έφηβη κόρη να τον βοηθήσει γιατί αυτοί είναι απασχολημένοι με το νήπιο; Τα πράγματα γίνονται όλο και πιο δύσκολα όλο και πιο περίπλοκα. Οι αντιδράσεις και οι συγκρούσεις σε πολλές των περιπτώσεων είναι αναπόφευκτες .
Σε πολλές οικογένειες τα αδέρφια καταλήγουν να βάζουν τους γονείς να μαλώνουν μεταξύ τους, να συγκρούονται λόγω συμμαχιών με το ένα ή με το άλλο παιδί ή κάνοντας τα χατίρια του ενός και αφήνοντας τα άλλα παιδιά στο περιθώριο (ή έτσι νομίζουν τα παιδιά). Πολλά παιδιά δεν τηρούν τους κανόνες της οικογένειας ή κάνουν υπερβάσεις και παραβάσεις αυτών. Οι γονείς μπαίνουν ανάμεσα στα αδέρφια κάνοντας τους δικηγόρους, προσπαθώντας να βρουν τον φταίχτη, τιμωρώντας ή αφαιρώντας δικαιώματα. Και οι συγκρούσεις γίνονται περισσότερες, αυξάνονται σε διάρκεια και ένταση. Και εκεί οι γονείς χάνουν τον έλεγχο της κατάστασης.
Τα αδέρφια διαφέρουν μεταξύ τους ως προς την ηλικία, το φύλο και την ιδιοσυγκρασία και η προσπάθεια κάθε οικογένειας είναι να υπάρχει και να διατηρείται μια ισορροπία, μια πειθαρχημένη οριοθέτηση. Οι έρευνες στον τομέα της οικογένειας και της οικογενειακής θεραπείας κάνουν λόγο για τη θέση του κάθε παιδιού στην οικογένεια, τον ρόλο του, την σειρά γέννησής του, το ψυχοκοινωνικό πλαίσιο που μεγαλώνουν, το οικονομικό και μορφωτικό υπόβαθρο της κάθε οικογένειας. Κάνουν λόγο για τα διάφορα είδη οικογένειας πχ μονογονεϊκές, μεικτές, ανάδοχες, θετές κλπ. Δεν θα μπορούσαμε να βάλουμε όλες τις οικογένειες στην ίδια κατηγορία όταν έχουν τόσες διαφορές μεταξύ τους και τόσα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά η καθεμία από αυτές.
Οι γονείς δέχονται το κάθε τους παιδί όπως αυτό έρχεται στην οικογένειά τους. Συχνά όμως πέφτουν στην παγίδα των συγκρίσεων. «Η μεγάλη μου η κόρη είναι τόσο καλοσυνάτη! Ο γιός είναι εφιάλτης!» ή «Άριστος μαθητής ο μικρός μας, ευτυχώς γιατί τα δυο μεγαλύτερά μας αγόρια ήταν μπούφοι στο σχολείο…» ή «Είσαι τεμπέλα, δες την αδερφή σου πόσο επιμελής είναι» κλπ κλπ.
Οι συγκρίσεις και οι συμπεριφορές γενικότερα των ίδιων των γονιών απέναντι στα παιδιά δημιουργούν (όχι αναγκαστικά κακοπροαίρετα) δυσκολία στις σχέσεις των αδερφιών και ενώ ο κανόνας λέει ότι πρέπει να αγαπιούνται μεταξύ τους, βλέπουμε συχνά αντιπαλότητα, εχθρότητα και ψυχρότητα ανάμεσά τους.
*Υπηρεσία Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας / ΥΠΠΑΝ
