Ενθαρρύνοντας την υπευθυνότητα στα παιδιά


ΤΗΣ ΝΑΣΙΑΣ ΤΡΙΓΩΝΑΚΗ PhD *

Τα παιδιά αξίζουν να πάρουν σημαντικά μαθήματα ζωής και επιβίωσης από εμάς, τους γονείς τους. Ένα από τα μαθήματα αυτά είναι το πώς θα μεγαλώσουν και θα γίνουν υπεύθυνοι ενήλικοι πολίτες, πώς θα σκέφτονται, θα νιώθουν και θα συμπεριφέρονται υπεύθυνα απέναντι στον εαυτό τους και απέναντι στους άλλους. 

Κανένας δεν γεννιέται υπεύθυνος. Ο υπεύθυνος χαρακτήρας διαμορφώνεται διαχρονικά, ξεκινώντας όμως από πολύ νωρίς, από τη νηπιακή ακόμα ηλικία. Η διάπλαση και διαμόρφωση υπεύθυνων παιδιών συνδέεται άμεσα με την μίμηση υπεύθυνων γονεϊκών και άλλων ενήλικων προτύπων συμπεριφοράς τα οποία ενήλικα πρότυπα

  • Δείχνουν σεβασμό και  συμπόνια προς τους άλλους
  • Χειρίζονται με ειλικρίνεια τις διαπροσωπικές τους σχέσεις
  • Έχουν σθένος και υπερασπίζονται τα πιστεύω και τις αξίες τους
  • Έχουν αυτο-έλεγχο και αυτο-ρυθμίζουν τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις αντιδράσεις τους
  • Έχουν υψηλά επίπεδα αυτο-σεβασμού και αξιοπρέπειας

Είμαι υπεύθυνος σημαίνει ότι σέβομαι τα δικά μου αισθήματα και των άλλων, συμπονώ μαζί τους και για αυτούς, προσπαθώ να τους καταλάβω, να κατανοήσω τη θέση τους, χωρίς να νιώθω οίκτο ή λύπηση για αυτούς.  Η υπευθυνότητα που επιδεικνύω σχετίζεται με στοιχεία ενσυναίσθησης και αποφυγής της αυτο-λύπησης.  Ο σεβασμός απέναντι στον εαυτό μου και τους άλλους εμπεριέχει το αίσθημα της δικαιοσύνης, το αίσθημα ότι είμαι υπεύθυνος για τα δικά μου πιστεύω και τις δικές μου αξίες χωρίς να επιβάλλομαι στους άλλους ή να τους κρίνω για τα δικά τους πιστεύω και τις δικές τους αξίες. 

Στο σημείο αυτό μπαίνει και η σημασία της ειλικρίνειας.  Για να μπορώ με σεβασμό να υπερασπίζομαι τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις πράξεις μου, πρέπει να είμαι ειλικρινής απέναντι στον εαυτό μου, πρωτίστως.  Η ειλικρίνεια δεν έχει να κάνει μόνο με την αλήθεια αλλά και με τις αποφάσεις που καλούμαι να πάρω οι οποίες θα βασίζονται στα ειλικρινή και σεβαστά μου πιστεύω, στην αναγνώριση των προκαταλήψεών μου και των όποιων στερεότυπων και διακρίσεων απευθύνονται σε άτομα ή ομάδες ατόμων και μπορεί να βλάψουν τις σχέσεις μου με τους άλλους.

Η υπευθυνότητα έχει να κάνει και με τον αυτο-έλεγχο, την ικανότητα να ελέγχουμε τον εαυτό μας πριν μιλήσουμε ή πριν κάνουμε κάτι  το οποίο θα είναι επιζήμιο ή επιβλαβές για τον εαυτό μας ή για τους άλλους.  Ο αυτο-έλεγχος  συνδέεται και με τον αυτο-σεβασμό και την αξιοπρέπεια, είμαστε υπεύθυνοι για τις πράξεις μας, για τα λόγια μας και για τον τρόπο που εκφράζουμε τα συναισθήματά μας, ακόμα και όταν τα πράγματα δεν είναι όπως τα θέλουμε ή όπως τα έχουμε φανταστεί. 

Από τη νηπιακή ακόμα ηλικία, τα παιδιά μαθαίνουν από τους γονείς, τους δασκάλους  και από τα μεγαλύτερα αδέρφια τους, παρατηρώντας και αφομοιώνοντας λόγια και πράξεις τα οποία συνδέονται με γεγονότα, καταστάσεις, περιπτώσεις που ενσωματώνονται στο ψυχικό τους σύστημα.  Όταν οι ενήλικοι δεν δίνουν το «καλό παράδειγμα» πράττοντας και συζητώντας με σεβασμό για τους άλλους, όταν δεν αναγνωρίζουν τις προκαταλήψεις τους και δεν δείχνουν ενδιαφέρον να μάθουν από τους άλλους που είναι διαφορετικοί από αυτούς, όταν δεν ακούν και παραβλέπουν, αδιαφορούν, κοροϊδεύουν και υποτιμούν αυτά που λένε ή κάνουν οι άλλοι (επειδή δεν είναι ίδια με αυτά που κάνουν και λένε οι ίδιοι), ο σεβασμός και κατ’ επέκταση και το αίσθημα της  υπευθυνότητας είναι σχεδόν αδύνατο να εμπνευστεί στα παιδιά.

Τα παιδιά μαθαίνουν να είναι υπεύθυνα εάν τους δώσουμε ευκαιρίες.  Εάν δεν τους αφήσουμε να προσπαθήσουν, να κάνουν λάθη, να διορθωθούν και να ξαναπροσπαθήσουν, δεν θα καταφέρουμε να αναπτύξουμε σε αυτά ούτε τον αυτο-σεβασμό, ούτε τον αυτο-έλεγχο, ούτε την υπευθυνότητα.  Τα πρότυπά τους είμαστε εμείς.  Όταν κρατάμε τις υποσχέσεις μας, είμαστε ακριβείς στα ραντεβού μας, κάνουμε λάθη και το παραδεχόμαστε ζητώντας συγγνώμη εάν χρειαστεί, είναι μια καλή αρχή για να περάσουμε στα παιδιά το μήνυμα ότι για αυτά που λέμε και για αυτά που κάνουμε είμαστε υπεύθυνοι.  Όταν αφήνουμε να παιδιά να συμμετέχουν στις δουλειές του σπιτιού, να ετοιμάζουν την τσάντα του σχολείου μόνα τους, να συμμαζεύουν τα προσωπικά τους αντικείμενα, να διαχειρίζονται μικρά χρηματικά ποσά, να βοηθούν στην κουζίνα στην προετοιμασία του φαγητού, να βοηθούν όσο μπορούν τα μικρότερα αδέρφια τους ή να νοιάζονται για τα άλλα μέλη της οικογένειας, έχουμε αρκετά καλές πιθανότητες να δούμε τέτοιες υπεύθυνες συμπεριφορές και σε άλλα πλαίσια πχ στο σχολείο.

Η υπευθυνότητα συμβαδίζει με την αυτονομία και την ανεξαρτησία.  Η υπευθυνότητα σχετίζεται με υψηλά επίπεδα αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησης.  Η υπευθυνότητα αναπτύσσει θετικές κοινωνικές δεξιότητες, τον αλληλοσεβασμό και την συνεργασία.  Και ενώ οι περισσότεροι γονείς συμφωνούν και λένε ότι θέλουν τα παιδιά τους να είναι υπεύθυνα και αυτόνομα, σαμποτάρουν την διαδικασία της εκμάθησης και τους ίδιους τους εαυτούς τους επικαλούμενοι, λόγου χάριν,  την ηλικία του παιδιού τους (είναι μικρός ακόμα, δεν μπορεί), την πίεση του χρόνου (δεν προλαβαίνουμε, άσε να τα κάνω εγώ να τελειώνουμε), την κούραση του παιδιού (θα του τα κάνω εγώ, όλη μέρα ήταν στο σχολείο, είναι κουρασμένος) ή μειώνουν την ικανότητα του ίδιου τους του παιδιού για αυτονομία και υπευθυνότητα (δεν μπορεί να το κάνει μόνη της, δεν πειράζει, θα το κάνω εγώ) και καταστροφολογούν (θα τα ρίξει κάτω και θα σπάσουν, θα τα κάνω εγώ γιατί θα μου λερώσει το σπίτι κλπ).

Κρατάμε τις υποσχέσεις μας, τηρούμε τις δεσμεύσεις μας και δείχνουμε ότι είμαστε γονείς πάνω στους οποίους μπορούν να στηριχτούν τα παιδιά μας.  Αν το καταφέρουμε αυτό, μπορούμε να δώσουμε το δικαίωμα στα παιδιά μας να δοκιμάσουν, να κάνουν λάθη, να απογοητευτούν, να ζητήσουν βοήθεια, να παραδεχτούν τις αδυναμίες τους, να μάθουν να είναι υπεύθυνα πρώτα απέναντι στον εαυτό τους και μετά απέναντι στους άλλους.

*Υπηρεσία Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας / ΥΠΠΑΝ




Comments (0)


This thread has been closed from taking new comments.





Newsletter










1072