Συμβουλευτική πένθους και απώλειας

ΤΗΣ ΔΡΟΣ ΤΡΙΓΩΝΑΚΗ PhD*

Πολλοί συνάδελφοι, πελάτες και συνεργάτες ξέρουν το ιδιαίτερο ενδιαφέρον μου για την συμβουλευτική πένθους και απώλειας και συχνά με ρωτούν γιατί είναι ωφέλιμο και χρήσιμο για ένα παιδί ή έναν ενήλικα να αποταθεί για συμβουλευτική πένθους, τι έχει να του προσφέρει αφού φίλοι, συγγενείς και γνωστοί θα τρέξουν να βοηθήσουν και να στηρίξουν τους πενθούντες;

Είναι γνωστό ότι ένα μέρος του πένθους και του θρήνου της απώλειας μπορεί να εκφραστεί μέσα από το ενδιαφέρον και την συναισθηματική στήριξη του άμεσου (αλλά και έμμεσου) κοινωνικού δικτύου υποστήριξης των ατόμων που βιώνουν τον χαμό αγαπημένων προσώπων τους.  Παιδιά, έφηβοι και ενήλικες που περιστρέφονται από υποστηρικτικά δίκτυα οικογένειας, φίλων, συγγενών, συναδέλφων, έχουν περισσότερες πιθανότητες να ανταπεξέλθουν, ειδικά τον πρώτο καιρό μετά την απώλεια, καλύτερα στη λύπη της απώλειας και στην στεναχώρια της απομάκρυνσης του ατόμου που χάθηκε από την ζωή (τους).  Γνωρίζουμε όμως επίσης, πως συνήθως οι πενθούντες μένουν μόνοι, λίγο καιρό μετά το πρώτο σοκ, την πρώτη είδηση του θανάτου, ο κόσμος που έτρεξε στην αρχή να τους συλλυπηθεί και να τους πει ότι θα είναι δίπλα τους ή θα τους βοηθήσει με ό,τι χρειαστούν, συνεχίζει την δική του ζωή χωρίς να ασχολείται ιδιαίτερα με την απώλεια αυτή.  Αυτό δεν είναι λάθος ούτε θα πρέπει να πιστέψουμε ότι εκείνοι που εξέφρασαν λύπη και ενδιαφέρον ήταν ψεύτες ή δεν το εννοούσαν.  Η στήριξη παίρνει πολλές μορφές και σχετίζεται με το είδος της απώλειας, την σχέση των ατόμων με τους πενθούντες, τις προσωπικές εμπειρίες του καθενός και από άλλους παράγοντες τόσο ατομικούς όσο και διαπροσωπικούς καθώς επίσης και με παραμέτρους όπως η θρησκεία, η κουλτούρα, τα πιστεύω και οι αξίες του καθενός.

Από την άλλη, όλοι οι πενθούντες δεν πενθούν με τον ίδιο τρόπο.  Κάποιοι είναι πιο ανοιχτοί στο να συζητούν εκτενώς για την εμπειρία της απώλειάς τους, αναζητούν την επαφή και την επικοινωνία με την οικογένεια, τους συγγενείς, τους φίλους τους.  Άλλοι πάλι, βιώνουν την απώλεια πιο μοναχικά και σε κάποιες περιπτώσεις προτιμούν στήριξη από άτομα που δεν είναι συναισθηματικά εμπλεκόμενα στην ζωή τους και δεν έχουν σχέση με τον θανόντα.  Στις περιπτώσεις αυτές, λόγου χάριν, οι πενθούντες μπορεί να αποταθούν για συμβουλευτική απώλειας και διαχείρισης του πένθους τους από κάποιον επαγγελματία.  Μια συμβουλευτική πένθους μπορεί να κάνει την απώλεια λιγότερο δυσβάσταχτη αφού το άτομο που ζητάει βοήθεια το κάνει αυτόβουλα, επιλέγει σε ποιον σύμβουλο θα πάει, επιλέγει πότε θα μιλήσει και τι θα πει, μπορεί να εκφραστεί ελεύθερα χωρίς τον φόβο της κριτικής από μέλη της οικογένειας στενά συνδεδεμένα με την απώλεια του συγκεκριμένου ατόμου.  Οι προσδοκίες της οικογένειας, των φίλων και των λοιπών συγγενών μπορεί να είναι περισσότερο βάρος παρά βοήθεια, ο φόβος του «δεν κλαίς πολύ, δεν λυπάσαι αρκετά, δεν φαίνεται να σε νοιάζει» είναι επιβαρυντικός και αποθαρρύνει την όποια αναζήτηση για στήριξη από το άμεσα φιλικό και οικογενειακό περιβάλλον.  Ας μην ξεχνάμε ότι οι συγγενείς και οι φίλοι, καθώς και η οικογένεια ολόκληρη, βιώνουν επίσης την απώλεια και πενθούν και οι ίδιοι άρα όταν το φορτίο είναι αδύνατο να το σηκώσει το άτομο, η επιλογή της συμβουλευτικής από ανεξάρτητο άτομο με μια αντικειμενική ματιά, μπορεί να είναι και μια σανίδα σωτηρίας για τον πενθούντα.

Πότε καταλαβαίνει το άτομο που πενθεί ότι πραγματικά η συμβουλευτική και διαχείριση της απώλειας αγαπημένου προσώπου με τη βοήθεια ενός επαγγελματία ψυχικής υγείας, είναι αποτελεσματική;

• Όταν σταματάει να βρίσκει δικαιολογίες ή δικαιολογείται λιγότερο για το πως αισθάνεται
• Είναι πιο ειλικρινής τόσο με τον εαυτό του/της όσο και σε σχέση με τους άλλους
• Αντιμετωπίζει με αυτο-σεβασμό τον φόβο της απώλειας και ό,τι αυτός συνεπάγεται
• Χρησιμοποιεί δικές του/της λέξεις συνειδητά χωρίς να του/της τις έχουν υποβάλλει άλλοι
• Είναι ανοιχτός/η σε συναισθήματα πρωτόγνωρα χωρίς να διστάζει να τα αναγνωρίσει, να τα εκφράσει και να τα επεξεργαστεί
• Ακολουθεί τη διαίσθησή του/της με αυτοπεποίθηση  στο τι πρέπει να πει ή να κάνει
• Ξέρει καλύτερα πότε και σε ποιους να πει όχι
• Ξέρει καλύτερα πότε και σε ποιους να πει ναι
• Αρχίζει να νιώθει άβολα με το κατεστημένο, με το status quo των οικογενειακών και περιβαλλοντικών επιβολών
• Νιώθει άνετα να κάνει ερωτήσεις, ακόμα και ερωτήσεις που θα ένιωθε άβολα να κάνει σε άτομα του στενού φιλικού και συγγενικού περιβάλλοντος
• Αρχίζει να νιώθει θετικά για το μέλλον, να κάνει σχέδια για επιστροφή στη δική του/της κανονικότητα
• Αισθάνεται ενδυναμωμένος/η να πάρει αποφάσεις  ανάμεσα από πολλές επιλογές για το δικό του καλό και τη δική του γαλήνη και ηρεμία
• Δεν νιώθει τύψεις και ενοχές για τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις πράξεις του

Όπως και σε κάθε πλαίσιο συμβουλευτικής, ψυχοθεραπείας ή συνεργασίας με επαγγελματίες ψυχικής υγείας, έτσι και στη συμβουλευτική απώλειας και πένθους, το πρώτο βήμα είναι η αναγνώριση ότι ο πενθών / η πενθούσα χρειάζεται βοήθεια.  Όταν αναγνωρίσει και αποδεχτεί την ανάγκη αυτή, το να αποταθεί σε έναν σύμβουλο/ψυχολόγο/θεραπευτή συνοδεύεται από την προσωπική και ατομική ευθύνη του καθενός που τελικά έχει να κάνει με ένα ρίσκο:  είτε θα εμπλακεί ενεργά στη διαδικασία διεργασίας και διαχείρισης του πένθους της απώλειας ή δεν θα αποδώσει κανένα καινούργιο νόημα στη συμβουλευτική αυτή σχέση και πολύ δύσκολα θα είναι αποτελεσματική και δει ανακουφιστική.

*Υπηρεσία Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας / ΥΠΠΑΝ