Ορφανοί ενήλικες, μια υποτιμημένη μορφή πένθους


ΤΗΣ ΔΡΟΣ ΝΑΣΙΑΣ ΤΡΙΓΩΝΑΚΗ*

Όταν πεθαίνει ένας γονιός, η αίσθηση της ορφάνιας, ακόμα και στην ενήλικη ζωή, μπορεί να είναι συναισθηματικά ανυπόφορη.  Ενήλικες που έχασαν τον έναν ή και τους δυο γονείς τους, περιγράφουν συναισθήματα μοναξιάς, εγκατάλειψης και ανασφάλειας αφού έχασαν τους γονείς τους που ήταν για αυτούς το ασφαλές τους λιμάνι, η σανίδα σωτηρίας τους, το αποκούμπι τους.  Είτε είναι 35χρονοι ενήλικες, ανύπαντροι, χωρίς παιδιά, είτε 44χρονοι παντρεμένοι, ευκατάστατοι με παιδιά, ο θάνατος των γονιών τους στην ενήλική τους ζωή, μπορεί να τους επηρεάσει συναισθηματικά, κοινωνικά, σχεσιακά και να ανατρέψει τον κόσμο τους.  Οι ενήλικες αυτοί, οι ορφανοί ενήλικες, είναι οι ξεχασμένοι, παρεξηγημένοι, υποτιμημένοι πενθούντες.  Στις πλείστες των περιπτώσεων, όταν ακούμε ότι κάποιος φίλος, γνωστός, συνεργάτης, συνάδελφος χάνει τον έναν του γονιό, η πρώτη ερώτηση μάλλον είναι «πόσο χρονών ήταν;» για να δικαιολογήσουμε την φυσιολογικότητα του θανάτου σε μια μεγάλη ηλικία αφού «έτσι είναι – οι γονείς πεθαίνουν πριν από τα παιδιά τους».  Η αντίδραση στην είδηση αυτή είναι ότι δεν θα πρέπει να μας επηρεάσει τόσο πολύ, ότι δεν θα πρέπει να επηρεάσει τον πενθών ή την πενθούσα υπερβολικά αφού είναι κάτι αναμενόμενο και φυσιολογικό.  Οι ενήλικες πρέπει να είναι έτοιμοι για τον θάνατο των γονιών τους, προετοιμασμένοι ότι αργά ή γρήγορα θα φύγουν από την ζωή και υποτιμούμε το πένθος της απώλειάς τους αυτής.  Τι σημαίνει όμως ότι «το περίμενες», «έτσι είναι η ζωή», «δεν πειράζει, ήταν μεγάλος, έζησε την ζωή του», «μην στεναχωριέσαι, έφυγε ευτυχισμένος»;  Αυτά δεν λέμε συνήθως σε τέτοιες περιπτώσεις;  Ή εάν ήταν και μεγάλος/η σε ηλικία και άρρωστος/η, δεν λέμε ότι «ανακουφίστηκε», «δεν πονάει πια», «θα ξεκουραστεί και εκείνος και εσείς»;  Αυτά τα καλοπροαίρετα λόγια παρηγοριάς, υποδεικνύουν μια υποτίμηση του πένθους του ενήλικα που, παρόλο το γεγονός της ηλικίας των γονιών του, τους έχει χάσει. 

Τι είναι το πένθος της απώλειας;  Είναι το πένθος της απώλειας ενός δεσμού.  Η απώλεια, στην περίπτωση αυτή, του δεσμού παιδιού-γονιού, ανεξαρτήτων ηλικίας.  Η απώλεια δεν χάνει το νόημά της βάσει της ηλικίας του θανόντος.  Η απώλεια έχει να κάνει με την σχέση, την ένταση, την ποιότητα και την διάρκεια αυτής της σχέσης και όχι με το πόσο ετών ήταν ο πατέρας ή η μητέρα του ενήλικα που πενθεί.  Όσο χρονών και αν είμαστε, σε όποια ηλικία κι αν χάσουμε τους γονείς μας, δεν θα έχουμε τον ίδιο δεύτερο πατέρα ή την ίδια δεύτερη μητέρα.

Πολλές φορές, θεωρούμε δεδομένους τους γονείς μας και δεν σκεφτόμαστε το βάθος και το εύρος της σχέσης μας μαζί τους.  Ακόμα και σε έναν ευτυχισμένο γάμο, σε μια ικανοποιητική δουλειά, με μια καλή κοινωνική ζωή, ο θάνατος των γονιών μας είναι μια σημαντική απώλεια σχέσης.  Και είναι λανθασμένη η αντίληψη ότι επειδή είμαστε ενήλικες δεν πρέπει να τους πενθήσουμε ή είναι κοινωνικά αναμενόμενο να τους πενθήσουμε λίγο και χωρίς πολύ πόνο.  Δεν πρέπει να ξεχνάμε όμως, ότι οι ορφανοί ενήλικες, το βιώνουν αυτό διαφορετικά – φαίνεται πως είναι η πρώτη φορά που πραγματικά ξαναβλέπουν την σχέση τους με τους γονείς τους ή σκέφτονται τους ίδιους τους γονείς τους αλλιώς.  Πώς ήταν όταν ήταν εκείνοι νεαροί ενήλικες, εργαζόμενοι, με υποχρεώσεις οικογενειακές και επαγγελματικές, τι τους έλεγαν όταν ήθελαν να τους προστατέψουν, πόσες φορές μάλωσαν μαζί τους, πόσα λόγια ειπώθηκαν χωρίς απολογίες και συγγνώμες.  Είναι ίσως από τις λίγες φορές που, ως ορφανοί ενήλικες πλέον, μπορεί να διερωτηθούν εάν όλα εκείνα που τους δίδαξαν οι γονείς τους, τα μεταφέρουν τώρα οι ίδιοι στα δικά τους παιδιά.  Εάν τώρα, ως ορφανοί ενήλικες, μπορούν να κατανοήσουν πόσο μοιάζουν ή πόσο διαφέρουν από τους γονείς τους, σε ποιο βαθμό και σε ποιες περιστάσεις.  Πόσες ερωτήσεις για τη μαμά θα κάνουν στον μπαμπά, μετά το θάνατο της μαμάς.  Πόσες ερωτήσεις για τον μπαμπά θα κάνουν στη μαμά, μετά τον θάνατο του μπαμπά.  Και γιατί δεν τις έκαναν στον ίδιο ή στην ίδια όσο ζούσαν;

Οι ορφανοί ενήλικες (ο όρος ορφανός συνηθίζεται κυρίως για ανήλικα παιδιά που χάνουν τον έναν ή και τους δυο γονείς τους) περνούν τις ίδιες διεργασίες πένθους με όλους τους πενθούντες και δεν υπάρχει χρονοδιάγραμμα σε αυτές.  Σε οποιαδήποτε ηλικία ένας ενήλικας χάνει τους γονείς του, μπορεί να πρέπει να διαχειριστεί συναισθήματα άρνησης, θυμού, άγχους, ανασφάλειας, αγωνίας, κοινωνικής απομόνωσης, ακόμα και καταθλιπτική συμπτωματολογία.  Οι ενήλικες έχουν να διαχειριστούν, πέρα από τις πρακτικές διευθετήσεις μιας ταφής, ενός μνημόσυνου ή των νομικών και κληρονομικών θεμάτων που προκύπτουν, το πένθος τους.  Το πένθος περιλαμβάνει ακόμα και τα προσωπικά αντικείμενα των γονιών, το γεμάτο αναμνήσεις πατρικό τους σπίτι, τις φωτογραφίες τους, όλα εκείνα που αποκτούν πλέον άλλη αξία, έχουν άλλη σημασία και άλλη βαρύτητα.

Είτε οι γονείς μας μένουν κοντά μας είτε ζουν μακριά μας, είτε έχουμε μια στενή ή μια πιο απόμακρη σχέση, είτε έχουμε χρόνια να τους δούμε ή τους μιλάμε 2-3 φορές την ημέρα, αυτοί είναι από την γέννησή μας το σημείο αναφοράς μας με τον κόσμο.  Μπορεί να μην τους θεωρούμε σαν την άγκυρά μας στην τρικυμία της ζωής αλλά είναι αναπόσπαστο κομμάτι της γενεολογικής μας πορείας και ενώ υποσυνείδητα ξέρουμε ότι κάποια στιγμή δεν θα είναι ζωντανό σημείο αναφοράς στη ζωή μας, δεν μπορούμε εύκολα να φανταστούμε πώς θα γεμίσει εκείνο το κενό που θα αφήσουν πίσω με τον θάνατό τους.

*Υπηρεσία Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας / ΥΠΠΑΝ

 




Comments (1)

  1. Ηρακλειδία Στυλιανού :
    Feb 10, 2022 at 11:12 PM

    Θερμά συγχαρητήρια για το άρθρο σας που αγγίζει ένα ευαίσθητο θέμα από μια οπτική διαφορετική από τη συνηθισμένη! Εύστοχο και επί της ουσίας! Και με τόσο αληθινό περιεχόμενο!


This thread has been closed from taking new comments.





Newsletter










2470