ΤΗΣ ΔΡΟΣ ΝΑΣΙΑΣ ΤΡΙΓΩΝΑΚΗ*
Παρατηρείται έντονο ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια στη βιβλιογραφία της ψυχολογίας για το ρόλο του πατέρα στη ζωή των παιδιών αφού παραδοσιακά έμφαση δινόταν και δίνεται στη σχέση μητέρας και παιδιών. Το ενδιαφέρον στο ρόλο του πατέρα στην ανατροφή των παιδιών ήταν αναγκαίο αφού κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές στη δομή και στη μορφή της οικογένειας το επιβάλλουν. Οι σύγχρονες οικογένειες βρίσκουν τη μητέρα σε πλήρη επαγγελματική απασχόληση, να κάνουν παιδιά σε πιο μεγάλη ηλικία αφού συνήθως προηγούνται σπουδές, καθώς και να παντρεύονται μεταξύ τους άνθρωποι διαφορετικών πολιτισμικών, θρησκευτικών, πολιτικών και ηλικιακών ομάδων.
Στην παραδοσιακή, ελληνική οικογένεια, επικρατεί η στάση του πατέρα – κουβαλητή και της μητέρας – οικοκυράς η οποία φροντίζει το σπίτι και τα παιδιά. Τα παιδιά οφείλουν σε αυτό το είδος γονιών να δείχνουν σεβασμό και υπακοή και να «επιστρέφουν» την φροντίδα στους γονείς όταν ενηλικιωθούν και οι γονείς τους γεράσουν ή αρρωστήσουν. Τα παιδιά είναι σα να χρωστούν χάρη στον πατέρα που τους στήριζε οικονομικά τόσα χρόνια ενώ επιστρέφουν χρέη στη μητέρα για όσα τους πρόσφερε στο σπίτι όσο μεγάλωναν. Αυτές οι στάσεις τείνουν να εκλείψουν. Τείνουν να μην ισχύουν, ειδικά στις μεγάλες πόλεις, και μαζί με αυτές τις αλλαγές στους ρόλους και στη θέση του καθενός στην οικογένεια, αλλάζει το τι σημαίνει πατέρας, τι σημαίνει μητέρα και τι νόημα πλέον παίρνει η σχέση μητέρας – πατέρα, πατέρα – κόρης, πατέρα – γιού, μητέρας – κόρης και μητέρας – γιού. Φαίνεται ότι τα πράγματα γίνονται πιο περίπλοκα και όχι τόσο σαφή όσο ήταν στις παραδοσιακές μορφές της οικογένειας. Εάν ο ρόλος της σύγχρονης μητέρας – γυναίκας – συζύγου είναι πιο περίπλοκος σήμερα, μπορούμε να φανταστούμε πόσο πιο περίπλοκος είναι ο πατρικός ρόλος και γενικότερα η έννοια της πατρότητας.
Τι σημαίνει να είσαι πατέρας; Σε ποιόν αναφερόμαστε όταν μιλάμε για τον πατέρα ενός παιδιού; Στον βιολογικό του πατέρα ή στον θετό; Στον βιολογικό του πατέρα που έφυγε και τους εγκατέλειψε ή στον πατριό που τους μεγαλώνει; Στον πατέρα που έχει και άλλα παιδιά από προηγούμενο γάμο αλλά δεν έχει στενή σχέση με τα άλλα του παιδιά; Στο πατέρα που είναι στη φυλακή και δεν βλέπει τα παιδιά του; Στον πατέρα που εργάζεται στο εξωτερικό και έχει επικοινωνία μέσω skype; Στον άρρωστο πατέρα που μετά από εργατικό ατύχημα είναι σε τροχοκάθισμα και δεν μπορεί να εργαστεί; Μήπως στον αλκοολικό πατέρα ή στον πατέρα ναρκομανή; Στον άραβα πατέρα που παντρεύτηκε μια ελληνίδα γυναίκα; Στον μετανάστη πατέρα ή στον πατέρα πρόσφυγα; Στον βίαιο ή στον στοργικό πατέρα; Στον πατέρα αγρότη ή στον πατέρα δικηγόρο; Η λίστα είναι ατελείωτη.
Για σκεφτείτε, ποιος είναι ή ήταν ο δικός σας πατέρας; Τι χαρακτηριστικά του αποδίδετε; Ποια είναι η πρώτη λέξη που σας έρχεται στο μυαλό όταν θα σας ζητήσω να τον περιγράψετε;
Ως «πατέρας» ορίζεται ο άντρας που έχει την περισσότερη και τη μεγαλύτερη εμπλοκή στην φροντίδα, στη διαπαιδαγώγηση και στην πολύπλευρη ανάπτυξη του παιδιού πέρα από το πού μένει, αν είναι παντρεμένος ή σε διάσταση με τη μητέρα του παιδιού ή τη βιολογική σχέση με το παιδί. Βάσει αυτού του ορισμού, στην ερώτηση «ποιος είναι ο πατέρας σου;» ένα παιδί μπορεί να πει «ο παππούς μου» ενώ ένα άλλο παιδί μπορεί να πει «ο πατριός μου» αφού στο πρόσωπο αυτών των ανδρών βρίσκει την έννοια της πατρότητας. Και αυτό είναι απολύτως κατανοητό και θα πρέπει να γίνει αποδεκτό από τα άλλα μέλη της οικογένειας. Το ότι ένας άντρας απλά άφησε έγκυο μια γυναίκα και από αυτή την ένωση προέκυψε ένα παιδί, δεν τον καθιστά αυτομάτως «πατέρα» στα μάτια αυτού του παιδιού. Αυτήν ακριβώς την σχέση πρέπει να την σεβαστούμε.
Όποιον κι αν θεωρείτε ως πατέρας σας και όπως κι αν αντιλαμβάνεστε την έννοια της πατρότητας, η σύγχρονη ελληνική οικογένεια αφήνει χώρο και στους δυο γονείς να φροντίσουν και να μεγαλώσουν τα παιδιά τους. Ευθύνη της ευρύτερης οικογένειας και της κοινωνίας είναι να αναγνωρίσουν και να καλωσορίσουν τον πατέρα στον καινούργιο του αυτό ρόλο.
Στα σχολεία παρατηρείται ακόμα μια απόμακρη σχέση πατέρα – δασκάλου. Συνήθως όταν οι εκπαιδευτικοί θέλουν να μιλήσουν στους γονείς ενός μαθητή, τηλεφωνούν πρώτα στη μητέρα. Όταν γίνονται συναντήσεις στο σχολείο, κυρίως παρουσιάζεται η μητέρα αν και η πρόσκληση ισχύει και για τους δυο γονείς. Αυτό έχει να κάνει με τις αξίες και τα πιστεύω της οικογένειας αλλά και με το ότι ούτε οι ίδιες οι μητέρες ενθαρρύνουν την εμπλοκή, τη συμμετοχή και την παρουσία του πατέρα στο σχολείο. Μην ξεχνάτε ότι αυτή η αλλαγή στο ποια θέση έχει ο πατέρας στην οικογένεια και η αλλαγή στην σχέση του με το σχολείο και τις εξωσχολικές δραστηριότητες του παιδιού, είναι κάτι καινούργιο και πρωτόγνωρο για αυτόν που ως έναν βαθμό του έχει επιβληθεί και με δυσκολία το διαχειρίζεται. Η μητέρα αλλά και τα ίδια τα παιδιά, στο στάδιο αυτό, καλούνται να παροτρύνουν τον πατέρα να ενεργοποιηθεί και να γίνει πιο συμμετοχικός, παίρνοντας έναν πιο ενεργό ρόλο στο θέμα μάθησης του παιδιού.
Οι περισσότεροι πατεράδες είναι πολύ καλοί στον νέο αυτό ρόλο που τους έχει ανατεθεί. Δείχνουν έμπρακτα την αγάπη τους στα παιδιά τους, νοιάζονται και εκφράζονται με έντονα συναισθήματα όσον αφορά τα παιδιά τους, καμαρώνουν για αυτά και είναι περήφανοι. Στόχος και σκοπός δεν είναι να αντικατασταθεί η μητέρα από τον πατέρα. Στόχος είναι να λειτουργούν αρμονικά και με μια ισορροπία μεταξύ τους σε ότι αφορά στην ψυχική, συναισθηματική, πνευματική, κοινωνική, εκπαιδευτική ζωή των παιδιών τους. Σκοπός αυτών των σχεσιακών αλλαγών στην σύγχρονη οικογένεια είναι να ενδυναμωθούν οι δυο αυτοί ρόλοι (μητρικός και πατρικός) και να μην καταλήξουν ανταγωνιστικοί. Δεν είναι πόλεμος των δυο φύλων. Δεν ψάχνουμε για νικητή και ηττημένο. Η πατρότητα και η μητρότητα είναι το ίδιο σημαντικοί ρόλοι και θεσμοί και ως τέτοιους οφείλουμε να τους μεταφέρουμε στις επόμενες γενιές.
*Υπηρεσία Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας
Υπουργείο Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας
